Οξυμένοι ανταγωνισμοί και «ξόρκια» με φόντο τον επόμενο κύκλο κρίσης

Associated Press

Δέκα χρόνια μετά το ξέσπασμα της καπιταλιστικής κρίσης στην παγκόσμια οικονομία, ένας νέος κύκλος «αβεβαιότητας» με πολλαπλούς παράγοντες «κινδύνου» εμφανίζεται στο προσκήνιο, σε μια εξέλιξη που συνδέεται και με την όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και αντιθέσεων τόσο στο εσωτερικό της ΕΕ όσο και ευρύτερα με άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα. Την ίδια ώρα, τόσο οι «θεσμοί» της ΕΕ όσο και το ΔΝΤ σταθερά δουλεύουν πάνω στη διαμόρφωση μηχανισμών οικονομικών διασώσεων, με φόντο τους την εκδήλωση νέου κύκλου καπιταλιστικής κρίσης. Και στο πεδίο αυτό βέβαια εκδηλώνονται οι ενδοκαπιταλιστικοί ανταγωνισμοί αναφορικά με τον μεταξύ τους επιμερισμό της χασούρας, της καταστροφής κεφαλαίων που αδυνατούν να βρουν κερδοφόρες διεξόδους σε κλάδους της οικονομίας και της παραγωγής.

«Η κορυφή, όσον αφορά τους ρυθμούς ανάπτυξης, είναι πιθανότατα πίσω μας, όχι μόνο στην Ευρωζώνη αλλά και στις περισσότερες αναπτυγμένες οικονομίες», προειδοποιούσε νωρίτερα φέτος ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), Kλ. Ρέγκλινγκ, στο πλαίσιο της ετήσιας Συνόδου του ΔΝΤ.


 Αναφορικά δε με την προετοιμασία νέων μηχανισμών στήριξης σε κράτη, ο επικεφαλής του ΕSM σημείωνε ότι «θα ήταν πιθανόν πιο υγιές για την Ευρωζώνη συνολικά να σταθεροποιεί έγκαιρα μεμονωμένες χώρες της, με τη βοήθεια μικρότερων και πιο βραχυπρόθεσμων δανείων έκτακτης ανάγκης, παρά να περιμένουμε μέχρι να ξεσπάσει μια μεγάλη κρίση και να χρειάζεται ένα πλήρες πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής».

Από την πλευρά της, η επικεφαλής του ΔΝΤ, Κρ. Λαγκάρντ, αναφορικά με τα ευρήματα της έκθεσης που παρουσίασε ο ιμπεριαλιστικός οργανισμός για την παγκόσμια οικονομία, εστίασε στην τόνωση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, δηλαδή των παρεμβάσεων που αφορούν στην ανταγωνιστικότητα του κεφαλαίου, αλλά και στην έγκαιρη διαμόρφωση αποθεματικών ασφαλείας, προκειμένου, όπως είπε, να υπάρχει περιθώριο δράσης όταν θα έρθει η επόμενη κρίση.

Την ίδια ώρα, οι ρυθμοί ανάκαμψης και μεγέθυνσης του ΑΕΠ σε επίπεδο Ευρωζώνης έχουν ήδη χτυπήσει «ταβάνι» στο έτος 2017. Σήμερα, και ενώ για τα επόμενα χρόνια προδιαγράφονται σαφείς τάσεις επιβράδυνσης, η πιθανότητα της επανόδου σε ρυθμούς που εμφανίζονταν πριν από την εκδήλωση της προηγούμενης κρίσης (2008) αποδεικνύεται «όνειρο θερινής νυκτός».

«Κουβάρι» αντιθέσεων και αλληλεξάρτησης

 

Σε αυτό το φόντο, η εμφανιζόμενη «συγχρονισμένη ενίσχυση» του ΑΕΠ αποτελεί το έναυσμα για τον επόμενο κύκλο συγχρονισμένης κατρακύλας, για τον οποίο άλλωστε με τον έναν ή τον άλλον τρόπο προειδοποιούν και οι ιμπεριαλιστικοί οργανισμοί.

Χαρακτηριστικές είναι οι φετινές εκθέσεις των ιμπεριαλιστικών οργανισμών. Μεταξύ αυτών:

• Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναφορικά με τους «κινδύνους» που εμφανίζονται στη μεσοπρόθεσμη περίοδο, επικεντρώνει στις «υψηλές τιμές των περιουσιακών στοιχείων στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές», στους κινδύνους «δυσμενέστερων εξελίξεων λόγω της αβέβαιης έκβασης των διαπραγματεύσεων για το Brexit», όπως και σε εκείνους που συνδέονται με γεωπολιτικές εντάσεις καθώς και με «πιο εσωστρεφείς και προστατευτικές πολιτικές». Επιπρόσθετα, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «μεσοπρόθεσμα, οι υψηλές τιμές των περιουσιακών στοιχείων στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές ενδεχομένως να επηρεαστούν αρνητικά λόγω της επανεκτίμησης των κινδύνων και των θεμελιωδών μεγεθών».

Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται:

-- Η αύξηση της παγκόσμιας αβεβαιότητας, οι εντάσεις στο διεθνές εμπόριο και οι υψηλότερες τιμές του πετρελαίου, που θα έχουν αρνητικές συνέπειες για την οικονομική ανάπτυξη στην Ευρώπη.

-- Η «υπερθέρμανση» της αμερικανικής οικονομίας, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ταχύτερη από την αναμενόμενη αύξηση των επιτοκίων, γεγονός που θα είχε πολλές αρνητικές δευτερογενείς επιπτώσεις, πέραν των ΗΠΑ, ιδίως στις αναδυόμενες αγορές που είναι ευάλωτες σε αλλαγές των ροών κεφαλαίων και εκτεθειμένες σε χρέος εκφρασμένο σε δολάρια ΗΠΑ. Η κατάσταση αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει σε όξυνση των εντάσεων στις χρηματαγορές.

-- Η αναμενόμενη διεύρυνση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ θα μπορούσε να τροφοδοτήσει περαιτέρω εντάσεις στο εμπόριο με την Κίνα, με αποτέλεσμα «να αυξηθεί ο κίνδυνος άτακτης προσαρμογής στην Κίνα».

• Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, μέσω του οικονομικού δελτίου της, τονίζει: «Οι καθοδικοί κίνδυνοι συνεχίζουν να σχετίζονται κυρίως με παγκόσμιους παράγοντες, περιλαμβανομένων των εξελίξεων στις αγορές συναλλάγματος».

Οπως διαπιστώνεται από την ΕΚΤ με βάση και τα δεδομένα προηγούμενων περιόδων, «οι γεωπολιτικές εντάσεις αποτελούν βασικό καθοδικό κίνδυνο για την ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, παρόλο που το μέγεθος και ο τόπος εκδήλωσής τους ποικίλλουν διαχρονικά, από τη σύρραξη στη Μέση Ανατολή και τις εντάσεις με τη Βόρεια Κορέα και στη Νότια Κινεζική Θάλασσα, μέχρι τις πολιτικές εντάσεις μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ και τις συνέπειές τους για τις προσφυγικές ροές προς την ΕΕ». Επιπλέον, εντοπίζονται κίνδυνοι, όπως «οι προθέσεις της νέας αμερικανικής κυβέρνησης στους τομείς της δημοσιονομικής και, κυρίως, της εμπορικής πολιτικής», που με τη σειρά τους «θα μπορούσαν να έχουν σημαντικές αρνητικές συνέπειες για την παγκόσμια οικονομία».

Κόντρες και ανταγωνισμοί

 

Παράλληλα, η ΕΚΤ σε έκθεση με τίτλο «Οι μακροοικονομικές επιπτώσεις της φορολογικής μεταρρύθμισης στις ΗΠΑ» επισημαίνει, μεταξύ άλλων, ότι «πριν από τη μεταρρύθμιση, ο συντελεστής φορολογίας επιχειρήσεων στις ΗΠΑ ήταν υψηλότερος από αυτόν όλων των μεγάλων χωρών της Ευρωζώνης, ενώ μετά τη μεταρρύθμιση είναι πιο κοντά στο χαμηλότερο επίπεδο των συντελεστών που ισχύουν στις χώρες αυτές». Η Ευρωζώνη, σημειώνει η ΕΚΤ, θα επηρεαστεί και από τις αλλαγές στον διεθνή φορολογικό χάρτη, οι συνέπειες των οποίων είναι πολύ αβέβαιες και πολύπλοκες. Καταρχάς, οι χαμηλότεροι εταιρικοί φορολογικοί συντελεστές στις ΗΠΑ αυξάνουν την ελκυστικότητα της χώρας σε σχέση με άλλες χώρες, κάτι που θα επηρεάσει τα κίνητρα των επιχειρήσεων για επενδύσεις.

Την ίδια ώρα, εκθέσεις και «απόψεις» των ιμπεριαλιστικών οργανισμών εστιάζουν στο ζήτημα της διαμόρφωσης νέων μηχανισμών και χρηματοδοτικών εργαλείων, «για τους δύσκολους καιρούς» στην Ευρωζώνη, όπως ζητά η πλευρά του ΔΝΤ. Σε γενικές γραμμές, η έκθεση του ΔΝΤ εστιάζει στην «προικοδότηση» του ταμείου διασώσεων της Ευρωζώνης με τη συμβολή των κρατών - μελών, ανάλογα και με το ύψος του ΑΕΠ που εμφανίζει το καθένα από αυτά. Η πρόταση του ΔΝΤ, εφόσον «περπατούσε» στην πράξη, θα αποτελούσε πεδίο ανταγωνισμών και στο εσωτερικό της Ευρωζώνης, ενώ βέβαια τα αστικά επιτελεία στη Γερμανία ήδη έσπευσαν να την απορρίψουν. Σε αυτό το φόντο, με βάση τις ποσοστώσεις που προτείνονται από το ΔΝΤ, οι ετήσιες «συνδρομές» του γερμανικού κράτους διαμορφώνονται σε περισσότερα από 11 δισ. ευρώ. Οπως τόνισε ο επικεφαλής του ινστιτούτου οικονομικών ερευνών (DIW) της Γερμανίας, «δεν πρόκειται κάποια συγκεκριμένα κράτη μονίμως να πληρώνουν και να χρηματοδοτούν άλλα»...

Η «εμβάθυνση» της ΟΝΕ, ένα ακόμα πεδίο εκδήλωσης των αντιθέσεων

Σε αυτό το φόντο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την πρόταση για «την περαιτέρω ενίσχυση του παγκόσμιου ρόλου του ευρώ», έτσι ώστε - όπως χαρακτηριστικά τονίζεται - «να αντικατοπτρίζει την πολιτική, οικονομική και χρηματοπιστωτική βαρύτητα της Ευρωζώνης και να στηρίζει μια ισορροπημένη διεθνή πολιτική και οικονομική τάξη, βασισμένη σε κανόνες». Σε αυτό το πλαίσιο, και ως πρώτο βήμα, η Κομισιόν εξέδωσε «σύσταση για την προώθηση της ευρύτερης χρήσης του ευρώ στις διεθνείς ενεργειακές συμφωνίες και συναλλαγές». Οπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, «με τον τρόπο αυτό θα υποστηριχθεί ο στόχος της ΕΕ να οικοδομήσει μια Ενεργειακή Ενωση που κατοχυρώνει τον ασφαλή, βιώσιμο και προσβάσιμο ενεργειακό εφοδιασμό».

Την ίδια ώρα, στην πορεία για την «εμβάθυνση» εκδηλώνονται έντονες οι ενδοαστικές αντιθέσεις και οι ανταγωνισμοί στο εσωτερικό της Ευρωζώνης, με φόντο βέβαια τον επιμερισμό της χασούρας και των κινδύνων που εγκυμονεί το ξέσπασμα νέων κλυδωνισμών.

Η απόπειρα για την επίτευξη ενός συμβιβασμού αποτυπώνεται στην τρέχουσα πρόταση της Κομισιόν αναφορικά με την εμβάθυνση της ΟΝΕ, από την οποία, για την ώρα, «απουσιάζει» συγκεκριμένη «λύση» γύρω από τον τρόπο και τις πηγές χρηματοδότησης των υπό διαμόρφωση αναβαθμισμένων μηχανισμών διάσωσης κρατών και τραπεζών.

Μεταξύ άλλων η πρόταση της Κομισιόν προβλέπει:

-- Σε ό,τι αφορά τον ESM, να αναλάβει αναβαθμισμένο ρόλο στο σχεδιασμό και την παρακολούθηση των προγραμμάτων χρηματοοικονομικής βοήθειας, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Μάλιστα, σε επίπεδο Γιούρογκρουπ έχουν συζητηθεί «θέματα βιωσιμότητας των κρατικών χρεών» και ειδικότερα η ενδεχόμενη θέσπιση «ρητρών συλλογικής δράσης», δηλαδή το υποχρεωτικό «κούρεμα» και για τις μερίδες των μεγαλοπιστωτών που δεν θα «επιλέξουν» τη λεγόμενη εθελοντική συμμετοχή τους σε αυτό.

-- Παράλληλα, ο αναβαθμισμένος ΕSM σχεδιάζεται να αναλάβει και το ρόλο «διασώστη» «ύστατης καταφυγής» για τράπεζες της Ευρωζώνης που θα βρεθούν αντιμέτωπες με κινδύνους κατάρρευσης, και αφού βέβαια προηγουμένως θα έχουν εξαντληθεί τα άλλα διαθέσιμα μέσα (π.χ. ανακεφαλαιοποιήσεις, «κουρέματα» κ.ά.).

-- Η Τραπεζική Ενωση, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «θα πρέπει να ολοκληρωθεί με παράλληλη επίτευξη της μείωσης και του επιμερισμού των κινδύνων» («κόκκινα» δάνεια κ.ά.)

Τα επίδικα αφορούν στη διαμόρφωση «ενιαίου ταμείου εξυγίανσης των τραπεζών» καθώς και το «ενιαίο σύστημα εγγύησης των καταθέσεων».
Να σημειωθεί ότι τα κεφάλαια για τη χρηματοδότηση του «ενιαίου ταμείου εξυγίανσης των τραπεζών» αλλά και αυτά για την «εγγύηση των καταθέσεων» θα προέλθουν από τις ευρωπαϊκές τράπεζες, με σταδιακές εκταμιεύσεις σε ορίζοντα ετών. Η προοπτική αυτή αποτελεί ένα ακόμη πεδίο ενδοαστικής διαπάλης γύρω από τον επιμερισμό των κινδύνων.

Α. Σ.

 

 

Ριζοσπάστης  Σάββατο 22 Δεκέμβρη 2018 - Κυριακή 23 Δεκέμβρη 2018