Ο υπαρκτός σοσιαλισμός όπως τον γνώρισε η ανθρωπότητα ήταν ένα οικονομικό-πολιτικό σύστημα το οποίο εφαρμόστηκε σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης καθώς και κάποιες χώρες του τρίτου κόσμου. Παρόλα τα προβλήματα και τις αδυναμίες του απογείωσε το βιοτικό επίπεδο των πολιτών αυτών των χώρων.
Υπήρχαν όμως ή υπάρχουν ακόμα παραδείγματα μικρών κοινωνιών όπου εφαρμόστηκε ένα παρόμοιο μοντέλο; Αν ναι τότε θα μπορούσαν να γίνουν συγκρίσεις και ποιες θα ήταν αυτές; Θα μπορούσε να αναδειχθεί κάποιος νικητής ανάμεσα τους; Είναι σαν να έχεις μια ομάδα από αθλητές. Ποιος είναι ο καλύτερος; Αυτός που είναι πιο γρήγορος, αυτός που έχει αντοχή, αυτός που σηκώνει τα περισσότερα κιλά ή αυτός που είναι καλός σε ένα άθλημα όπως το ποδόσφαιρο; Το ίδιο θα έλεγε κανείς για είναι αυτοκίνητο. Ποιο είναι το καλύτερο αυτό που έχει επιδόσεις, αυτό που έχει πολυτέλεια, αυτό που είναι πιο οικονομικό, αυτό που είναι πιο αξιόπιστο ή αυτό που πετυχαίνει ισορροπία ανάμεσα στα παραπάνω;
Μέσα στην μια φιλελεύθερη παγκόσμια οικονομία στην οποία ανήκουμε και εμείς υπάρχουν κάποιες οάσεις σοσιαλισμού σε κάποια μικρά σημεία του πλανήτη. Αυτές είναι οι “Μπλε ζώνες”. Οι “Μπλε ζώνες” είναι περιοχές του κόσμου στις οποίες πιστεύεται ότι οι άνθρωποι ζουν πολύ περισσότερο από τον μέσο όρο ζωής. Είναι οι εξής πέντε: Οκινάουα (Ιαπωνία), Σαρδηνία (Ιταλία), Χερσόνησος Νικόγια (Κόστα Ρίκα), Ικαρία (Ελλάδα) και Λόμα Λίντα (Καλιφόρνια, ΗΠΑ).
Αν κάποιος δει την σειρά ντοκιμαντέρ του Netflix ή ένα άρθρο του Travel.gr θα διαπιστώσει ότι σε αυτές οι περιοχές υπάρχουν κανόνες στους οποίους υπακούουν όλοι όπως είναι η υποχρεωτική αλληλεγγύη αποτέλεσμα ενός είδος κοινοτισμού-κομμουνισμού. Δεν θα κάνω καμία αναφορά στον νησί της Ικαρίας γιατί όλοι γνωρίζουμε τι συμβαίνει εκεί. Στις μικρές κοινότητες της Οκινάουα για παράδειγμα υπάρχει ένα κουτί όπου όλοι βάζουν χρήματα. Αν κάποιος χρειάζεται λ.χ χρήματα για ιατρικούς λόγους τότε παίρνει ένα ποσό από το κουτί. Το άτομο βρίσκεται κάτω από την εξουσία της οικογένειας και η οικογένεια βρίσκεται υπό την εξουσία της κοινότητας (community – communism).
Οι κοινωνίες είναι αυτές είναι κατά πλειοψηφία μητριαρχικές. Εδώ συναντάμε το εξής παράδοξο. Ενώ οι γυναίκες ζουν περισσότερα χρόνια οι άντρες σε αυτές τις κλειστές μητριαρχικές κοινωνίες ζουν πολύ περισσότερο. Υπάρχει αυτάρκεια και εσωστρέφεια. Η μηχανοποίηση είναι χαμηλή και υπάρχει ένας πρωτογονισμός στην παραγωγή και στην λειτουργία αυτών των κοινωνιών. Η ζωή εκεί είναι αργή και νωχελική.
Η φυλή των Πιραχά είναι ίσως η τελευταία πρωτόγονη κουμμουνιστική κοινωνία που έχει απομείνει και ζει στον Αμαζόνιο. Για αυτούς η έννοια του πλούτου, χαρακτηριστικό των υπόλοιπων κοινωνιών που γνωρίζουν να μετράνε, δεν έχει κανένα νόημα. Η κοινωνία τους είναι αταξική. Δεν έχουν διακριτικά όπως τατουάζ, φτερά κ.ο.κ που τα βρίσκει κανείς στις άλλες φυλές. Δεν υπάρχουν αρχηγοί, μάγοι και τελετές ενηλικίωσης όπου θα διαφοροποιήσουν το παιδί από τον ενήλικα. Είναι όλοι ίσοι αν και υπάρχουν κάποιες μικρές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η κοινωνία των Πιραχά ζει στο εδώ και τώρα και είναι σύμφωνα με τον DanEverett τον άνθρωπο που έζησε μαζί τους η πιο ευτυχισμένη φυλή του πλανήτη.
Έτσι έχουμε τρία μοντέλα σοσιαλισμού – κουμμουνισμού τα οποία συρρικνώνονται ή απλά δεν υπάρχουν. Τα σοσιαλιστικά κράτη της ανατολικής Ευρώπης είχαν το πλεονέκτημα ότι υποστηρίζονταν από το κράτος. Ως αντίβαρο οι μικρές κοινωνίες είχαν ένα είδος αλληλοϋποστήριξης. Θα προσπαθήσω να βαθμολογήσω κάθε παράγοντα – πλεονέκτημα που είχαν τα τρία αυτά μοντέλα. Ελπίζω να προσεγγίσω την πραγματικότητα. Τα νούμερα είναι ενδεικτικά. Μπορεί ο καθένας να δοκιμάσει να βάλει την δική του βαθμολογία καθώς και να προσθέσει και άλλους παράγοντες.
Προτού σχολιάσω τον παραπάνω πίνακα θα ήθελα να τονίσω ότι υπήρχαν μεγάλες διαφορές μεταξύ των σοσιαλιστικών κρατών. Για παράδειγμα η Κούβα παρόλο το γεγονός ότι ήταν σχετικά φτωχή χώρα ήταν γνωστή για την διεθνιστική αλληλεγγύη της. Στην πρώην Τσεχοσλοβακία το κράτος έδινε απλόχερα παροχές και καταναλωτικά αγαθά έτσι ένα μέρος της κοινωνίας εξέφραζε μια ανωτερότητα και έναν εγωισμό απέναντι ακόμα και σε λαούς του σοσιαλιστικού στρατοπέδου.
Όσο για τις “Μπλε ζώνες” οι διαφορές εκεί είναι μικρές. Γενικά είναι περιοχές χαμηλού εισοδήματος. Παρόλα αυτά τα επίπεδα φτώχειας είναι μηδενικά. Η Ικαρία για παράδειγμα δεν μπορεί να συγκριθεί στον πλούτο με την Μύκονο, Πάρο και Σαντορίνη. Ακόμα και από πλευράς αγροτικής παραγωγής είναι πολύ πίσω από την Σάμο η όποια είναι στην ίδια γεωγραφική περιοχή. Η Νικόγια στην Κόστα Ρίκα είναι πάμφτωχη. Κανείς δεν πεινάει και υπάρχουν πολλοί αιωνόβιοι. Σημαντικό σε όλα αυτά είναι η εσωτερική αυτάρκεια. Αυτές οι περιοχές δεν είναι εξαρτημένος διατροφικά και υλικά από το κράτος στο οποίο περιέχονται. Είναι οι ίδιες ένα κράτος μέσα στο αστικό κράτος στο οποίο ανήκουν. Τα αστικά κράτη αντιμετώπισαν με εχθρότητα αλλά πολύ περισσότερο με αδιαφορία αυτές τις περιοχές (“Μπλε Ζώνες”) που βρισκόντουσαν στην επικράτεια τους. Έτσι στην Ικαρία γινόντουσαν ελάχιστα δημόσια έργα και δεν υπήρχαν δομές υγείας για πολλά χρόνια. Αυτά δυνάμωσε την αλληλεγγύη την εσωστρέφεια και την αυτάρκεια των κοινοτήτων του νησιού.
Αν εξετάσει κανείς την κοινότητα των Πιραχά εκεί η φτώχεια όπως την ορίζουμε εμείς φαίνεται να είναι απόλυτη. Παρόλα αυτά δεν πεινάει κανένας. Ο DanEverett ο άνθρωπος που έζησε μαζί τους είπε ότι η ζωή τους καθορίζεται από τις ανάγκες τους. Έτσι θα μαζέψουν τροφή από το δάσος ή θα κυνηγήσουν μόνο όταν πεινάσουν. Στις περισσότερες περιπτώσεις περιμένουν να αδειάσει τελείως το στομάχι τους για να αποφασίσουν να ψάξουν για τροφή! Την νύχτα ξυπνάνε συζητάνε τα γεγονότα της προηγούμενης ημέρας και μετά ξανακοιμούνται. Το πρωινό ξύπνημα είναι μια ολόκληρη ιεροτελεστία αφού χρειάζονται αρκετή ώρα για να σηκωθούν. Ολόκληρος ο πολιτισμός τους είναι χτισμένος πάνω στην λογική της εμπειρίας της στιγμής. Έτσι ζουν όπως τα μικρά παιδιά της προσχολικής ηλικίας. Είναι μια άλλη πιο ακραία έκδοση της Ικαρίας!
Ας εξετάσουμε την πρώτη παράμετρο του πίνακα τις κρατικές παροχές. Στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού υπήρχε μια ισχυρή δύναμη που κάλυπτε τις ανάγκες των ανθρώπων, το κράτος. Το αστικό κράτος έδινε λίγες παροχές στις κοινότητες των πολιτών των “Μπλε Ζωνών” και ήταν ανύπαρκτο στην κοινωνία των Πιραχά
Στις μικρές σοσιαλιστικές κοινωνίες η προφορά στον συνάνθρωπο και η κοινοτική αλληλεγγύη είναι κάτι το αυτονόητο. Το ισχυρό κοινωνικό κράτος στον υπαρκτό σοσιαλισμό αντικαθιστούσε την αλληλεγγύη. Όσο για την διεθνιστική αλληλεγγύη τα πράγματα είναι πάλι ανάποδα. Οι μικρές απομονωμένες κοινωνίες είχαν μια εσωστρέφεια. Η Κούβα από την άλλη μεριά ήταν ο κύριος εκπρόσωπος της Διεθνιστικής αλληλεγγύης. Συμμετείχε μέχρι και σε αιματηρούς πολέμους για να υπερασπίσει αδύναμους λαούς.
Το βιοτικό επίπεδο το έθεσα ως Μ.Ο των παρακάτω τεσσάρων με αστερίσκο παραμέτρων.
Στον ελεύθερο χρόνο – κοινωνικότητα οι Πιραχά έρχονται πρώτοι αφού δαπανούν μόνο λίγες ώρες ως τροφοσυλλέκτες για την παρασκευή της τροφής και για το στήσιμο των καλυβιών τους. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τις “Μπλε ζώνες”. Στα σοσιαλιστικά κράτη ο ελεύθερος χρόνος ήταν μικρότερος παρόλη τη μηχανοποίηση που διέθεταν.
Στο καταναλωτικό επίπεδο σοσιαλιστικά κράτη έρχονται πρώτα, μετά έχουμε τις μπλε ζώνες με λίγα αγαθά και τέλος τους Πιραχά με σχεδόν καθόλου.
Στην κουλτούρα – πολιτισμό πρώτες έρχονται οι σοσιαλιστικές χώρες αφού ο κάθε πολίτης τους μπορούσε να διαλέξει ανάμεσα σε μια πληθώρα δραστηριοτήτων.
Ο μέσος όρος ζωής είναι κορυφαίος στις “Μπλε ζώνες” κάπου ανάμεσα στα 82 με 85 έτη. Ακολουθούν οι σοσιαλιστικές χώρες με 5 έως 10 χρόνια λιγότερο. Για τη φυλή των Πιραχά δεν υπάρχουν δεδομένα αλλά είναι σίγουρο ότι οι άνθρωποι αυτοί γερνάνε αφού υπάρχουν ηλικιωμένοι ανάμεσα τους.
Οι Πιραχά αφήνουν ανεπηρέαστη τη φύση (οικολογικό αποτύπωμα). Ακολουθούν οι “Μπλε ζώνες” με χαμηλό οικολογικό αποτύπωμα. Στις σοσιαλιστικές χώρες είχαμε κατανάλωση ενέργειας εξόρυξη υλικών κατασκευές κ.ο.κ. Από την άλλη χώρες όπως η Κούβα, η Σοβιετική Ένωση, αλλά και η Βόρεια Κορέα αποκατέστησαν μεγάλο μέρος των οικοσυστημάτων.
Οι Πιραχά πάλι εμφανίζονται ως ο πιο ευτυχισμένος λαός του κόσμου. Αυτό μπορεί να το διαπιστώσει κανείς απλά κάνοντας μια αναζήτηση στο διαδίκτυο. Ακολουθούν οι “Μπλε ζώνες” και τέλος οι σοσιαλιστικές χώρες.
Μερικά συμπεράσματα και μερικές σκέψεις.
Οι σοσιαλιστικές χώρες είναι ο νικητής του διαγωνισμού μας. Και αυτό γιατί έχει μια ισορροπία ανάμεσα στις παραμέτρους. Αν παρατηρήσουμε τον πίνακα προσεκτικά βλέπουμε ότι κατά πλειοψηφία οι Πιραχά σε κάθε παράγοντα ακολουθούν την βαθμολογία των “Μπλε ζωνών” και αντίστροφα.
Κατά την άποψη μου οι αρμονικές σχέσεις και τα επίπεδα ευτυχίας δεν συνδέονται με τον πλούτο αλλά με την ισότητα. Μια κοινότητα ή ένα κράτος που διαθέτει πολύ πλούτο τότε αναπόφευκτα θα τον διανείμει ανομοιόμορφα. Το μυστικό κρύβεται στην απο-ανάπτυξη δηλαδή παράγουμε και καταναλώνουμε μόνο όσα μας χρειάζονται. Η απόλυτη ισότητα μέσω του κομμουνισμού είναι απαραίτητη για να πετύχει μια κοινωνία την ευτυχία.
Μια φορά πριν από χρόνια είχα μπει με μια φίλη μου σε ένα κατάστημα που πούλαγε σαπούνια. Τα περισσότερα είχαν σχήμα και μυρωδιές φρούτων. Ακούγοντας τις εξωφρενικές τιμές των σαπουνιών η φίλη μου είπε: «Ευχαριστώ δεν θα αγοράσω. Θα μείνω άπλυτη!». Εννοώντας προφανώς ότι καμία φορά είναι καλύτερο να είσαι απολίτιστος!
Μια άλλη φορά διηγήθηκα την ιστορία των Πιραχά σε έναν γνωστό μου. Μόλις τελείωσα την αφήγηση μου είπε κρίμα αυτοί οι άνθρωποι είναι καμένοι (απολίτιστοι). Ο ίδιος δούλευε συνολικά 12-13 ώρες την ημέρα μαζί με την μετακίνηση!
Μια τρίτη φορά, πρόσφατα, είχα μια συζήτηση με έναν Αλβανό. Μου είπε με χαρά ότι η Αλβανία είναι πιθανό να μπει στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα προσεχή χρόνια. Του έδωσα συγχαρητήρια για την απόφαση της χώρας του να μπει πιο βαθιά στο σύστημα. Του είπα μάλιστα ότι πρέπει στα Τίρανα να χτιστούν κανάλια ή ποτάμια για να περνάνε τα γιοτ που θα αποκτήσουν όλοι! Τόσα χρόνια στην Ελλάδα δεν πήρε χαμπάρι πως λειτούργει το σύστημα. Ήθελε απλά να ακολουθήσει την πολιτισμένη και πλούσια “Δύση”.
Τελικά πρέπει κάποιος να επιδιώκει να είναι πολιτισμένος ή απολίτιστος; Καμιά φορά το βρώμικο σουβλάκι είναι πιο νόστιμο!
Τέλος δεν θα έκανα καμία σύγκριση με τις χώρες του κεφαλαιοκρατικού κόσμου ή της φεουδαρχίας. Στην Διεθνιστική αλληλεγγύη θα έπαιρναν αρνητική βαθμολογία αφού ακόμα και σήμερα μέσω της πείνας, πολέμων-βομβαρδισμών σκοτώνουν χιλιάδες αμάχους. Αρνητικές θα ήταν και άλλες παράμετροι όπως η υποκουλτούρα που πουλάνε. Με τις οικολογικές πολιτικές τους έχουν γεμίσει κάθε γωνία του πλανήτη με σκουπίδια. Η ελεύθερη οικονομία είναι ένα ναυάγιο που σύντομα θα βουλιάξει!
Στάθης Γεωργούλης
ΠΕ 86 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ
Δ’ ΕΛΜΕ Ανατολικής Αττικής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου