Σαν σήμερα πριν 102 χρόνια δημιουργείται η GOELRO, η Κρατική Επιτροπή για την Ηλεκτροδότηση της Ρωσίας με πρόεδρο τον ίδιο τον Β.Ι. Λένιν
Коммунизм — это есть советская власть плюс электрификация всей страны
Εκείνα τα περήφανα χρόνια που η Οκτωβριανή Επανάσταση συγκλόνιζε τον κόσμο, και αφού η νεαρή σοβιετική σοσιαλιστική Ρωσία αντιμετώπισε νικηφόρα την ιμπεριαλιστική επέμβαση 14 κρατών που επιδίωξαν την ανατροπή της νεοσύστατης εξουσίας των εργατών, ανάμεσά τους και η Ελλάδα του Ελ. Βενιζέλου, η χώρα του Λένιν βάζει μπροστά ένα μεγαλειώδες και συνάμα απίστευτο, για τα δεδομένα όχι μόνο της τότε Ρωσίας αλλά ολόκληρου του κόσμου, σχέδιο: Τον πλήρη εξηλεκτρισμό της απέραντης χώρας.
Στις 21 Φλεβάρη 1920, μετά από απόφαση του Ανωτάτου Συμβουλίου Εθνικής Οικονομίας, πριν από ακριβώς 102 χρόνια, δημιουργείται η GOELRO, η Κρατική Επιτροπή για την Ηλεκτροδότηση της Ρωσίας (Государственной комиссии по электрификации России — ГОЭЛРО) με πρόεδρο τον ίδιο τον Β.Ι. Λένιν, ο οποίος σημειώνει την τεράστια σημασία της ηλεκτροδότησης της χώρας για την οικοδόμηση του Κομμουνισμού:
«Ο Κομμουνισμός, είναι η εξουσία των Σοβιέτ συν την ηλεκτροδότηση ολόκληρης της χώρας».
Η GOELRO επεξεργάστηκε ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο για την αποκατάσταση και την περαιτέρω ανάπτυξη της βιομηχανίας ηλεκτρικής ενέργειας. Το σχέδιο της GOELRO, με την ονομασία «Σχέδιο Ηλεκτροδότησης της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας» έγινε αποδεκτό στις 22 Δεκέμβρη 1920 από το 8ο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ και εγκρίθηκε στις 21 Δεκέμβρη 1921 από το Συμβούλιο των Λαϊκών Επιτρόπων.
Η GOELRO στηρίχτηκε και ανέπτυξε περαιτέρω τα προεπαναστατικά σχέδια (1915-16) του Γκλεμπ Κριγιανόφσκι. Μετά την Επανάσταση και με τη δημιουργία της GOELRO ο Γκλεμπ Κριγιανόφσκι (Глеб Кржижано́вский) από τη θέση του Διευθυντή της Επιτροπής, τεκμηρίωσε τη σημασία της κατασκευής ισχυρών περιφερειακών σταθμών παραγωγής ενέργειας με βάση τοπικούς πόρους καυσίμων και υδροηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και την ανάγκη συνδυασμού τους με μεγάλα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας. Η υλοποίηση του σχεδίου μπήκε αμέσως μπροστά. Η επαναδιοργάνωση και ανάπτυξη της ρώσικης οικονομίας μέσω της ηλεκτροδότησης ολόκληρης της χώρας είχε ξεκινήσει.
Η Ρωσία ήταν μια πολύ καθυστερημένη χώρα σε σχέση με χώρες της Δυτικής Ευρώπης και τις ΗΠΑ και άργησε να μπει στο δρόμο της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Παρόλο που στα εδάφη της υπήρχαν τεράστιοι φυσικοί πόροι, η παραγωγή ορυκτών, άνθρακα, μεταλλευμάτων σιδήρου, πετρελαίου κλπ., παρά το γεγονός ότι ο ρυθμός βιομηχανικής ανάπτυξης ήταν αρκετά υψηλός, και παρά την υπερεκμετάλλευση του εξαθλιωμένου εργατικού δυναμικού και την εισροή ξένων βιομηχανικών κεφαλαίων, η Ρωσία βρίσκονταν πολύ πίσω από την αντίστοιχη παραγωγή και εκμετάλλευση των τότε ανεπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών.
Η κατάσταση στη βιομηχανία ηλεκτρικής ενέργειας ήταν σχεδόν ίδια με τη βιομηχανία. Το 1913, η παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια αντιστοιχούσε μόνο 14 kWh για κάθε Ρώσο, όταν στις ΗΠΑ για παράδειγμα, αντιστοιχούσαν 236 kWh.
Εν τω μεταξύ, η χώρα διέθετε αξιολογότατους επιστήμονες, ηλεκτρολόγους-μηχανικούς, οι οποίοι εκπονούσαν σχέδια, έκαναν προτάσεις και πάλευαν με το τσαρικό κράτος για την εφαρμογή μιας πολιτικής ανάπτυξης της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με βάση τα τοπικά αποθέματα πρώτων υλών.
Σε ηλεκτροτεχνικά συνέδρια, υιοθετήθηκαν επανειλημμένα ψηφίσματα σχετικά με την κρατική σημασία της παροχής ενέργειας, την ανάγκη κατασκευής μεγάλων σταθμών παραγωγής ενέργειας κοντά σε αποθέματα καυσίμων και σε λεκάνες απορροής ποταμού και τη σύνδεση αυτών των σταθμών μεταξύ τους χρησιμοποιώντας ένα ανεπτυγμένο δίκτυο μεταφοράς ενέργειας.
Η άρνηση, η αδιαφορία και η ανικανότητα του κράτους, οδήγησαν την πλειοψηφία αυτών των επιστημόνων να περάσει και να συμμετέχει ενεργά στην Επανάσταση, με την πλευρά των επαναστατημένων μπολσεβίκων οι οποίοι έβλεπαν καθαρά τον βασικό ρόλο που έπαιζε η ηλεκτρική ενέργεια στον κοινωνικό μετασχηματισμό της κοινωνίας …
Ο κομμουνισμός είναι: Εξουσία των Σοβιέτ συν την ηλεκτροδότηση ολόκληρης της χώρας
Στην ομιλία του στην Συνδιάσκεψη της Οργάνωσης του Κυβερνείου Μόσχας του ΚΚΡ (μπ), ο Λένιν, ανάμεσα στα άλλα, είπε:
«(…) Αν δεν δημιουργηθεί στη Ρωσία μια νέα τεχνική βάση, ανώτερη από την προηγούμενη, δεν μπορεί να γίνεται καν λόγος για ανόρθωση της λαϊκής οικονομίας και για κομμουνισμό. Κομμουνισμός είναι Σοβιετική εξουσία συν εξηλεκτρισμός όλης της χώρας, γιατί χωρίς εξηλεκτρισμό δεν είναι δυνατό να ανεβάσουμε την βιομηχανία. Το καθήκον αυτό είναι καθήκον διαρκείας, θα βαστάξει όχι λιγότερο από 10 χρόνια, με τον όρο πως θα τραβήξουμε στη δουλειά αυτή τη μάζα των τεχνικών που θα δώσουν στο Συνέδριο των Σοβιέτ μια ολόκληρη σειρά από έντυπα στοιχεία, όπου γίνεται λεπτομερειακή επεξεργασία του σχεδίου αυτού. Θα χρειαστούν 10 τουλάχιστον χρόνια, για να μπορούμε να βάλουμε τις βάσεις αυτού του σχεδίου, να δημιουργήσουμε 30 μεγάλες περιοχές ηλεκτρικών σταθμών, που θα έδιναν την δυνατότητα να αναδιοργανώσουμε όλη τη βιομηχανία σε σύγχρονη βάση. Εννοείται πως χωρίς την ανασυγκρότηση αυτής όλης της βιομηχανίας, με την έννοια ότι θα δημιουργηθούν οι συνθήκες για τη μεγάλη βιομηχανική παραγωγή, η σοσιαλιστική οικοδόμηση δεν θα είναι παρά μόνο ένας σωρός από διατάγματα, θα συνδέει πολιτικά την εργατική τάξης με την αγροτιά, θα σώσει την αγροτιά από τον κολτσακισμό, από τον ντενικινισμό, θα είναι παράδειγμα για όλα τα κράτη του κόσμου, αλλά δεν θα έχει δική της βάση. Ο κομμουνισμός προϋποθέτει Σοβιετική εξουσία, σαν πολιτικό όργανο που δίνει τη δυνατότητα στη μάζα των καταπιεζομένων να λύνει όλες τις υποθέσεις, — χωρίς αυτό δεν μπορεί να νοηθεί κομμουνισμός. Και σε όλο τον κόσμο βλέπουμε την απόδειξη αυτού του γεγονότος, γιατί η ιδέα της Σοβιετικής εξουσίας, το πρόγραμμά της κερδίζει σε όλο τον κόσμο αναμφισβήτητη νίκη. Το βλέπουμε σε κάθε επεισόδιο της πάλης ενάντια στη ΙΙ Διεθνή, που κρατιέται στη ζωή με τη βοήθεια της αστυνομίας, των παπάδων και των παλιών αστών υπαλλήλων του εργατικού κινήματος.
Μ’ αυτό εξασφαλίζεται η πολιτική πλευρά, η οικονομική όμως θα διασφαλιστεί τότε μόνο, όταν στο ρωσικό προλεταριακό κράτος θα συγκεντρωθούν πραγματικά όλα τα νήματα της μεγάλης βιομηχανικής μηχανής, της βασισμένης στη σύγχρονη τεχνική – αυτό σημαίνει εξηλεκτρισμός και γι’ αυτό χρειάζεται να καταλαβαίνουμε τους βασικούς όρους χρησιμοποίησης του ηλεκτρισμού και ανάλογα να καταλαβαίνουμε και τη βιομηχανία και τη γεωργία. Το καθήκον είναι τεράστιο, για την πραγματοποίησή του χρειάζεται πολύ πιο μεγάλο χρονικό διάστημα απ’ όσο χρειάστηκε για να υπερασπίσουμε την ύπαρξή μας από την στρατιωτική εισβολή. Δεν φοβόμαστε αυτό το χρονικό διάστημα, θεωρούμε κατάκτησή μας το ότι προσελκύσαμε δεκάδες και εκατοντάδες μηχανικούς και εκπροσώπους της επιστήμης, διαποτισμένους με αστικές αντιλήψεις, τους αναθέσαμε την αναδιοργάνωση όλης της οικονομίας, της βιομηχανίας και της γεωργίας, τους κινήσαμε το ενδιαφέρον και πήραμε πολύ υλικό συγκεντρωμένο σε μια ολόκληρη σειρά από μπροσούρες. Κάθε περιοχή που θα εξηλεκτρισθεί φωτίζεται από μια ξεχωριστή μπροσούρα. Το σχέδιο εξηλεκτρισμού της Βόρειας περιοχής είναι έτοιμο και οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να το πάρουν. Για το Συνέδριο των Σοβιέτ θα εκδοθούν μπροσούρες που είναι αφιερωμένες στην κάθε περιοχή χωριστά και δίνουν ολόκληρο το σχέδιο της αναδιοργάνωσης. Το καθήκον είναι από όλες τις γωνιές, σε κάθε κομματικό πυρήνα, σε κάθε σοβιετικό ίδρυμα να γίνει συστηματική δουλειά πάνω στο ενιαίο αυτό σχέδιο, που υπολογίζεται να κρατήσει πολλά χρόνια, ώστε στο κοντινό μέλλον να είμαστε σε θέση να ξέρουμε συγκεκριμένα σε τι βαθμό και με τι τρόπο προχωρούμε, χωρίς να πέφτουμε σε καμιά αυταπάτη και χωρίς να κρύβουμε τις δυσκολίες που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Το καθήκον αυτό του ενιαίου οικονομικού σχεδίου και η πραγματοποίησή του με κάθε θυσία στέκουν μπροστά σε όλη τη Δημοκρατία…».
(Απαντα Λένιν, τόμος 42, σελ. 30 – 31 εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή)
Σε αυτή την απέραντη, την πεδινή στο βόρειο και μεγαλύτερο τμήμα της, την δασώδη με τους έντονους και βαρείς χειμώνες και τις ισχυρές χιονοπτώσεις υλοποιήθηκε, μέσα σε 10 χρόνια, ο πλήρης εξηλεκτρισμός ολόκληρης της Σοβιετικής Ενωσης, από τις μεγαλύτερες πόλεις ως το τελευταίο χωριό της Σιβηρίας.
Πραγματοποιήθηκε ένα έργο που έμοιαζε ουτοπικό, σύλληψη μιας αχαλίνωτης φαντασίας, σε μια χώρα που κατοικούσαν αναλφάβητοι αγρότες, που στερούνταν πηγών ενέργειας νερού, που είχε έλλειψη τεχνικά ικανών ανθρώπων, στην οποία το εμπόριο και η βιομηχανία είχαν σχεδόν εξαφανιστεί…
Το Σχέδιο GOELRO τέθηκε σε εφαρμογή. Το 1930 είχαν κατασκευαστεί και λειτουργούσαν τρία από τα προγραμματισμένα δέκα μεγάλα υδροηλεκτρικά φράγματα και ένα δίκτυο δεκάδων τοπικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που τροφοδοτούσαν πολλά ηλεκτροδοτούμενα εργοστάσια.
Το 1913 η τσαρική Ρωσία παρήγαγε 1,9 δισεκατομμύρια kWh. Το 1930 η ετήσια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας έφτασε το στόχο, τα 8,8 δισεκατομμύρια kWh.
Οι «αναμαλλιασμένοι» άνθρωποι, που προκαλούσαν την περιφρόνηση των αστών της Δύσης, έβγαλαν από τα έγκατα της γης τους κρυμμένους θησαυρούς, τα μεταλλεύματα, και τους μετέτρεψαν σε μηχανήματα κατασκευής μηχανών, σε γεννήτριες, μετασχηματιστές και γιγάντιους στροβίλους. Έμαθαν να το κάνουν αυτό — «άγριοι, αμόρφωτοι και άκαρδοι» άνθρωποι! Καθάρισαν τα πάντα, από τον Αρκτικό Κύκλο μέχρι την καυτή αμμουδιά του Τουρκεστάν, και σε αυτήν την «επίπεδη χώρα με τις βραδείς ροές ποταμών» βρήκαν ταραχώδη, ορμητικά ποτάμια, καταρράκτες, τους στρίμωξαν σε φράγματα ύψους τριακοσίων μέτρων και τους έδεσαν με αλυσίδες σίδερο και σκυρόδεμα.
Το σχέδιο GOELRO μπήκε σε εφαρμογή. Τα πρώτα φώτα που άναψαν, μέσα στο αιώνιο σκοτάδι των ρωσικών εκτάσεων φώτισαν πια το μέλλον. Τίποτα πλέον δεν φαίνεται φαντασιακό, ουτοπικό. Τίποτα πια δεν είναι ακατόρθωτο.
Η Λάμπα του Ιλιτς
Η «Λάμπα του Ιλιτς» είναι το όνομα που έδωσαν στους πρώτους λαμπτήρες πυρακτώσεων που μπήκαν στα σπίτια των αγροτών και στις εγκαταστάσεις των αγροτικών συνεταιρισμών στη Σοβιετική Ρωσία.
Ο όρος «Λάμπα του Ιλιτς» γεννήθηκε μετά από ένα ταξίδι του Βλαδίμηρου Ιλιτς Λένιν στο χωριό Κάσνο (Кашино) το 1920, όπου παραβρέθηκε στα εγκαίνια του τοπικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής. Οι αγρότες συνήθιζαν να λένε: «Υπήρχε το λυχνάρι και το κερί – τώρα υπάρχει η Λάμπα του Ιλιτς»!
Η κλασική «Λάμπα του Ιλιτς» είναι ένας οικιακός λαμπτήρας πυρακτώσεως, του οποίου το φυσίγγιο κρέμεται από την οροφή. Το πλαφόν λείπει. Ο ηλεκτρικός διακόπτης βρισκόταν στη θήκη του φυσιγγίου.
Η φωτογραφία – σύμβολο είναι του Αρκάδι Σάιχετ (Аркадий Шайхет), τραβήχτηκε το 1925 και δημοσιεύτηκε στο Ogonyok ως μέρος μιας σειράς φωτογραφιών αφιερωμένων στην ολοκλήρωση της κατασκευής του θερμοηλεκτρικού σταθμού Σατούρκαι (Шату́рская ГРЭС).
ΗΜΕΡΟΔΡΟΜΟΣ 21.2.2021
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου