Μείωση 40% του βιοτικού τους επιπέδου σύμφωνα με
έρευνες, έχουν υποστεί οι εργαζόμενοι στην Κυπριακή Δημοκρατία , την
διετία 2012-2013. Αυτό είναι γεγονός, μετρήσιμο ψυχρά με αριθμούς, αν
και τίθεται ζήτημα του τι ακριβώς μετριέται ως βιοτικό επίπεδο. Το
ζήτημα της μείωσης του βιοτικικού επιπέδου, βάζει μπροστά το ερώτημα πως
μπορεί να αλλάξει αυτή η κατάσταση, άρα σημαντικά είναι τα εργαλεία που
μας δίνουν την δυνατότητα να αναγνώσουμε καλύτερα την κατάσταση ουτως
ώστε να μπορέσουμε να ανατρέψουμε τα δεδομένα.
Επιμένοντας στα μαρξιστικά εργαλεία αυτό που θέτουμε ως βασικό ζήτημα δεν είναι μόνο η αλληλεγγύη γενικά και αόριστα στον κόσμο που πλήγηκε από την καπιταλιστική κρίση, αλλά η ένταξη της εκμετάλλευσης της εργασίας από το κεφάλαιο στον πυρήνα του ζητήματος, η επιμονή ότι η βασική αντίθεση είναι η αντίθεση κεφάλαιο-εργασία. Γι’ αυτό και η εργατική τάξη έχει ιστορικά κεντρική θέση ως το υποκείμενο της κοινωνικής αλλαγής. Διότι είναι η τάξη που έχει στα χέρια της, όταν συνειδητοποιήσει και οργανωθεί για τον εαυτό της, τα εργαλεία για κίνηση της ιστορίας μπροστά και για την κοινωνική αλλαγή. Είναι εν δυνάμει η επαναστατική τάξη.
Στις μεταμοντέρνες θεωρίες, η εργατική τάξη παύει να έχει κεντρικό ρόλο, η εκμετάλλευση της εργασίας από το κεφάλαιο παίρνει μια θέση δίπλα σε άλλα ζητήματα ”κοινωνικής ευαισθησίας”, και η εστιάση δίνεται όχι στην βασική αντίθεση που παράγει μαζί με τον πλούτο και την φτώχεια και τους πολεμικούς ανταγωνισμούς, αλλά στην στήριξη διάφορων θυμάτων της κρίσης ή στους ”κοινωνικά αποκλεισμένους” (νομιμοποιώντας πολιτικά, μεταξύ άλλων, την υποκατάσταση της πολιτικής δράσης από τις ΜΚΟ). Η αόριστη εξουσία είτε σε προσωποποιημένη μορφή (πχ. ο Αναστασιάδης και οι φίλοι του, τα τζάκια του Νικολάκη) είτε σε θεσμική (βλέπε Φουκώ, τα σχολεία, ο στρατός, η εκκλησία, η δεξιά κτλ), είτε νεοφιλελεύθερα σε ”απαρχαιωμένη” (το ”εξουσιαστικό” κοινωνικό κράτος, οι κρατικές υπηρεσίες που πρέπει να ”απελευθερωθούν” μέσω ιδιωτικοποίησης) καθίσταται το κύριο ζήτημα και όχι το καπιταλιστικό σύστημα που προσδιορίζει και όλα τα υπόλοιπα.
Μέσα σε τέτοια εννοιολογικά ανοίγματα χωράνε και οι θεωρήσεις περί αφηγημάτων. Έτσι, όλα αυτά είναι ”αφηγήματα” από τα οποία επιλέγεις ο,τι ταιριάζει στην δεδομένη στιγμή. Και τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν από κυρίαρχα τμήματα της αστικής τάξης στον ανταγωνισμό τους με άλλα τμήματα, βλέπε Χίλαρυ vs Τραμπ, Bremain vs Brexit όπου η υπεράσπιση ισχυρών συμφερόντων (ΕΕ, Χίλαρυ) έγινε μέσα από αφηγήματα πέρι ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ελευθεριών, μειονοτήτων, αντι-αυταρχισμού κτλ.
Ως εκ τούτου, μέσα στα αφηγήματα, δευτερογενή παράγωγα της εκμετάλλευσης παρουσιάζονται ως βασικές αντιθέσεις της κοινωνίας, πχ μνημονιακοί-αντιμνημονιακοί, εθνικιστές-κοσμοπολίτες, προοδευτικοί-συντηρητικοί κοκ. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται σαν να είναι τα αίτια. Περίοπτη θέση σε αυτές τις περιπτώσεις παίζουν τα μικροαστικά στρώματα και αρκετοί διανοούμενοι, τα οποία δίνουν υπέρμετρη σημασία στην επικοινωνία σε μια, συχνά αυτοαναφορική και έξω από τις πραγματικότητες της εργατικής τάξης, αναπαραγωγή ιδεών, νομιζόμενοι πως με σωστή επικοινωνιακή προώθηση μπορεί να αλλάξει τις αντικειμενικές υλικές συνθήκες αφού αλλάζει το ”αφήγημα”, πέφτοντας στην ιδεά ότι η συνείδηση καθορίζει το είναι και όχι το κοινωνικό είναι την συνείδηση. Αυτό που ο μαρξισμός, από πολύ παλιά, χαρακτήρισε σαν το βασικό στοιχείο της αστικής σκέψης και ονόμαζε ”ιδεαλισμό”.
Προφανώς, κάποια χαρακτηριστικά της καθημερινότητας γίνονται εμφανή και με τις δύο μεθόδους. Η πρώτη όμως είναι η μοναδική που έχει καταφέρει ιστορικά όχι μόνο να περιγράψει πολιτικές καταστάσεις αλλά να συνοδεύσει επαναστάσεις ή προοδευτικά κινήματα ανα τον κόσμο που άλλαξαν τις ίδιες τις υλικές συνθήκες. Διάφορες προσεγγίσεις που ενώ λεκτικά ασπάζονται την μαρξιστική θεώρηση, δραστηριοποιούνται σε μια προσπάθεια επιλεκτικών ζητημάτων και εννοιών, συχνά έξω από το περιεχόμενο τους (σε αυτό το ζήτημα λίγος Μαρξ και ταξική πάλη, στο άλλο ζήτημα ο Μαρξ είναι αχρείαστος….υπεραγορά ιδεών). Γι’ αυτό, όταν διαβάζουμε αυτοαποκαλούμενες μαρξιστικές αναλύσεις χωρίς ανάλυση της αντικειμενικής κατάστασης, χωρίς να ξεκινούν από την βάση για να αντιληφθούν το εποικοδόμημα αλλά να επικαλούνται το εποικοδόμημα για να συγκαλύψουν ή να ισχυριστούν για αλλαγές στην βάση, πρέπει να είμαστε τριπλά προσεκτικοί.
Για παράδειγμα, θεωρούμε ότι οι εμμονές του Σόιμπλε καταστρέφουν την οικονομία και δημιουργούν κοινωνικές αντιθέσεις, αντί να αναγνώσουμε ότι οι αντιθέσεις στην οικονομία που υπάρχουν αντικειμενικά γεννούν τις εμμονές του κάθε Σόιμπλε. Παρόμοια, θεωρούμε ότι μια αριστερή κυβέρνηση θα δαμάσει την αδίστακτη καπιταλιστική οικονομία αντί η αδίστακτη καπιταλιστική οικονομία να δαμάσει την αριστερή κυβέρνηση. Δηλαδή επικρατεί η εντύπωση ότι οι αλλαγές στην ιδεολογία ή το πολιτικό σύστημα θα καθορίσουν την ταξική πάλη και το τι είδους κοινωνικές αντιθέσεις θα έχουμε, αντί να βλέπουμε ότι η ταξική πάλη και οι κοινωνικές αντιθέσεις θα καθορίσουν την πραγματική μορφή των ιδεών και του πολιτικού συστήματος, με όποιο όνομα κι αν το βαφτίσουμε.
Αυτά δεν είναι κάτι καινούργιο, ιστορικά η Σοσιαλδημοκρατία είχε καταφέρει σε διάφορες περιπτώσεις κάποιες φορές πιο ανοικτά κάποιες άλλες προσπαθώντας πιο συγκαλυμμένα να ενσωματώσει τις μάζες κάτω από το αστικό σύστημα ενώ παράλληλα διατυμπάνιζε τις μαρξιστικές της καταβολές. Όταν το πολιτικό σύστημα δεν ήταν ρευστό αυτό γινόταν “από τα πάνω” και σε περιόδους ρευστού αστικού πολιτικού σκηνικού “από τα κάτω”, με ενσωμάτωση δηλαδή και ιδεών και πρακτικών που προέρχονταν από κινηματικές, ενικές προσπάθειες για καλύτερη αφομοίωση των λαικών στρωμάτων στο αστικό σύστημα.
Πηγή Αγκάρρα
Επιμένοντας στα μαρξιστικά εργαλεία αυτό που θέτουμε ως βασικό ζήτημα δεν είναι μόνο η αλληλεγγύη γενικά και αόριστα στον κόσμο που πλήγηκε από την καπιταλιστική κρίση, αλλά η ένταξη της εκμετάλλευσης της εργασίας από το κεφάλαιο στον πυρήνα του ζητήματος, η επιμονή ότι η βασική αντίθεση είναι η αντίθεση κεφάλαιο-εργασία. Γι’ αυτό και η εργατική τάξη έχει ιστορικά κεντρική θέση ως το υποκείμενο της κοινωνικής αλλαγής. Διότι είναι η τάξη που έχει στα χέρια της, όταν συνειδητοποιήσει και οργανωθεί για τον εαυτό της, τα εργαλεία για κίνηση της ιστορίας μπροστά και για την κοινωνική αλλαγή. Είναι εν δυνάμει η επαναστατική τάξη.
Στις μεταμοντέρνες θεωρίες, η εργατική τάξη παύει να έχει κεντρικό ρόλο, η εκμετάλλευση της εργασίας από το κεφάλαιο παίρνει μια θέση δίπλα σε άλλα ζητήματα ”κοινωνικής ευαισθησίας”, και η εστιάση δίνεται όχι στην βασική αντίθεση που παράγει μαζί με τον πλούτο και την φτώχεια και τους πολεμικούς ανταγωνισμούς, αλλά στην στήριξη διάφορων θυμάτων της κρίσης ή στους ”κοινωνικά αποκλεισμένους” (νομιμοποιώντας πολιτικά, μεταξύ άλλων, την υποκατάσταση της πολιτικής δράσης από τις ΜΚΟ). Η αόριστη εξουσία είτε σε προσωποποιημένη μορφή (πχ. ο Αναστασιάδης και οι φίλοι του, τα τζάκια του Νικολάκη) είτε σε θεσμική (βλέπε Φουκώ, τα σχολεία, ο στρατός, η εκκλησία, η δεξιά κτλ), είτε νεοφιλελεύθερα σε ”απαρχαιωμένη” (το ”εξουσιαστικό” κοινωνικό κράτος, οι κρατικές υπηρεσίες που πρέπει να ”απελευθερωθούν” μέσω ιδιωτικοποίησης) καθίσταται το κύριο ζήτημα και όχι το καπιταλιστικό σύστημα που προσδιορίζει και όλα τα υπόλοιπα.
Μέσα σε τέτοια εννοιολογικά ανοίγματα χωράνε και οι θεωρήσεις περί αφηγημάτων. Έτσι, όλα αυτά είναι ”αφηγήματα” από τα οποία επιλέγεις ο,τι ταιριάζει στην δεδομένη στιγμή. Και τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν από κυρίαρχα τμήματα της αστικής τάξης στον ανταγωνισμό τους με άλλα τμήματα, βλέπε Χίλαρυ vs Τραμπ, Bremain vs Brexit όπου η υπεράσπιση ισχυρών συμφερόντων (ΕΕ, Χίλαρυ) έγινε μέσα από αφηγήματα πέρι ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ελευθεριών, μειονοτήτων, αντι-αυταρχισμού κτλ.
Ως εκ τούτου, μέσα στα αφηγήματα, δευτερογενή παράγωγα της εκμετάλλευσης παρουσιάζονται ως βασικές αντιθέσεις της κοινωνίας, πχ μνημονιακοί-αντιμνημονιακοί, εθνικιστές-κοσμοπολίτες, προοδευτικοί-συντηρητικοί κοκ. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται σαν να είναι τα αίτια. Περίοπτη θέση σε αυτές τις περιπτώσεις παίζουν τα μικροαστικά στρώματα και αρκετοί διανοούμενοι, τα οποία δίνουν υπέρμετρη σημασία στην επικοινωνία σε μια, συχνά αυτοαναφορική και έξω από τις πραγματικότητες της εργατικής τάξης, αναπαραγωγή ιδεών, νομιζόμενοι πως με σωστή επικοινωνιακή προώθηση μπορεί να αλλάξει τις αντικειμενικές υλικές συνθήκες αφού αλλάζει το ”αφήγημα”, πέφτοντας στην ιδεά ότι η συνείδηση καθορίζει το είναι και όχι το κοινωνικό είναι την συνείδηση. Αυτό που ο μαρξισμός, από πολύ παλιά, χαρακτήρισε σαν το βασικό στοιχείο της αστικής σκέψης και ονόμαζε ”ιδεαλισμό”.
Προφανώς, κάποια χαρακτηριστικά της καθημερινότητας γίνονται εμφανή και με τις δύο μεθόδους. Η πρώτη όμως είναι η μοναδική που έχει καταφέρει ιστορικά όχι μόνο να περιγράψει πολιτικές καταστάσεις αλλά να συνοδεύσει επαναστάσεις ή προοδευτικά κινήματα ανα τον κόσμο που άλλαξαν τις ίδιες τις υλικές συνθήκες. Διάφορες προσεγγίσεις που ενώ λεκτικά ασπάζονται την μαρξιστική θεώρηση, δραστηριοποιούνται σε μια προσπάθεια επιλεκτικών ζητημάτων και εννοιών, συχνά έξω από το περιεχόμενο τους (σε αυτό το ζήτημα λίγος Μαρξ και ταξική πάλη, στο άλλο ζήτημα ο Μαρξ είναι αχρείαστος….υπεραγορά ιδεών). Γι’ αυτό, όταν διαβάζουμε αυτοαποκαλούμενες μαρξιστικές αναλύσεις χωρίς ανάλυση της αντικειμενικής κατάστασης, χωρίς να ξεκινούν από την βάση για να αντιληφθούν το εποικοδόμημα αλλά να επικαλούνται το εποικοδόμημα για να συγκαλύψουν ή να ισχυριστούν για αλλαγές στην βάση, πρέπει να είμαστε τριπλά προσεκτικοί.
Για παράδειγμα, θεωρούμε ότι οι εμμονές του Σόιμπλε καταστρέφουν την οικονομία και δημιουργούν κοινωνικές αντιθέσεις, αντί να αναγνώσουμε ότι οι αντιθέσεις στην οικονομία που υπάρχουν αντικειμενικά γεννούν τις εμμονές του κάθε Σόιμπλε. Παρόμοια, θεωρούμε ότι μια αριστερή κυβέρνηση θα δαμάσει την αδίστακτη καπιταλιστική οικονομία αντί η αδίστακτη καπιταλιστική οικονομία να δαμάσει την αριστερή κυβέρνηση. Δηλαδή επικρατεί η εντύπωση ότι οι αλλαγές στην ιδεολογία ή το πολιτικό σύστημα θα καθορίσουν την ταξική πάλη και το τι είδους κοινωνικές αντιθέσεις θα έχουμε, αντί να βλέπουμε ότι η ταξική πάλη και οι κοινωνικές αντιθέσεις θα καθορίσουν την πραγματική μορφή των ιδεών και του πολιτικού συστήματος, με όποιο όνομα κι αν το βαφτίσουμε.
Αυτά δεν είναι κάτι καινούργιο, ιστορικά η Σοσιαλδημοκρατία είχε καταφέρει σε διάφορες περιπτώσεις κάποιες φορές πιο ανοικτά κάποιες άλλες προσπαθώντας πιο συγκαλυμμένα να ενσωματώσει τις μάζες κάτω από το αστικό σύστημα ενώ παράλληλα διατυμπάνιζε τις μαρξιστικές της καταβολές. Όταν το πολιτικό σύστημα δεν ήταν ρευστό αυτό γινόταν “από τα πάνω” και σε περιόδους ρευστού αστικού πολιτικού σκηνικού “από τα κάτω”, με ενσωμάτωση δηλαδή και ιδεών και πρακτικών που προέρχονταν από κινηματικές, ενικές προσπάθειες για καλύτερη αφομοίωση των λαικών στρωμάτων στο αστικό σύστημα.
Πηγή Αγκάρρα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου