Απο Cogito ergo sum
Για να ολοκληρώσουμε το θέμα που κουβεντιάζαμε χτες, πρέπει να
προσθέσουμε μερικά στοιχεία ακόμη. Εκτιμώ πως αυτό είναι απαραίτητο
επειδή, όσο κι αν ακούγεται εξοργιστική η σύνδεση της ανάπτυξης με τον
εργασιακό μεσαίωνα, θα υπάρχουν πάντοτε οι θαυμαστές τού Φρήντμαν (όπως
οι δικοί μας Μάνος και Ανδριανόπουλος), οι οποίοι θα ισχυρίζονται ότι
απότοκο της ανάπτυξης (όταν αυτή βαθύνει και επεκταθεί) θα είναι και η
βελτίωση της ζωής των εργαζομένων.
Πρώτα-πρώτα, πρέπει να επισημάνουμε ότι όλες -κι όταν λέμε όλες, εννοούμε όλες ανεξαιρέτως- οι χώρες που αναζήτησαν την "διάσωσή" τους στην βοήθεια διεθνών οργανισμών (π.χ. ΔΝΤ, ΕΜΣ κλπ) επέστρεψαν στην ανάπτυξη, άσχετα με το πόσο βαθειά ήταν η ύφεση στην οποία είχαν βυθιστεί. Μόνο που αυτή η ανάπτυξη ήταν πρόσκαιρη σε όλες τις περιπτώσεις. Κι αν τα παραδείγματα χωρών της Αφρικής μπορούν να δεχθούν ποικίλες ενστάσεις ("έλα μωρέ, το Σουδάν και την Σομαλία βρήκες για παράδειγμα;"), δεν μπορεί να γίνει το ίδιο με την Βραζιλία ή την Τουρκία, οι οποίες άφησαν πίσω τους την μετα-ΔΝΤ άνθηση και επέστρεψαν στα προβλήματα.
Αυτή η εξέλιξη είναι απολύτως λογική για όσους έχουν στοιχειώδη νου και ψήγματα οικονομικών γνώσεων. Στην αρχή, υπό τον ασφυκτικό έλεγχο των εκάστοτε δανειστών, η ανάπτυξη καταγράφεται ως ορμητική λόγω του πλεονασματικού εξωτερικού ισοζυγίου, το οποίο "χτίζεται" με τα έσοδα από τις αποκρατικοποιήσεις (ως γνωστόν, το άλφα και το ωμέγα όλων των προγραμμάτων "διάσωσης" είναι οι αποκρατικοποιήσεις). Όταν πουλάς ό,τι μπορεί να πουληθεί, από αεροδρόμια μέχρι αιγιαλούς κι από πετρέλαια μέχρι ραδιοσυχνότητες, εισρέει χρήμα από τους ξένους αγοραστές, οπότε το εξωτερικό σου ισοζύγιο (πιο σωστά: ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών) καταγράφει περισσότερες εισπράξεις από πληρωμές.
Το κακό είναι πώς το ξεπούλημα δεν μπορεί να συνεχιστεί στον αιώνα τον άπαντα. Κάποτε φτάνει και η στιγμή που δεν έχεις τι άλλο να πουλήσεις. Κι επειδή πουλώντας δεν πλουτίζεις (αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, θα έπρεπε να συγχαίρουμε όλους τους ακαμάτηδες που ζουν ξεκοκκαλίζοντας κληρονομιές), εκείνη η στιγμή θα οριοθετεί και την επιστροφή σου στην ύφεση. Διότι, εκτός από το ότι δεν σου έχει μείνει πια χρυσαφικό για χρυσαφικό στο σεντούκι, με το ξεπούλημα έχεις χάσει και όλα τα έσοδα που είχες από την λειτουργία και εκμετάλλευση των περιουσιακών στοιχείων που πούλησες. Παράλληλα δε, ξυπνάς κι από τον ύπνο όπου ονειρευόσουν υπεραυξημένα φορολογικά έσοδα, αφού διαπιστώνεις πως ναι μεν οι αγοραστές κονομάνε από όσα εσύ τους χάρισες μπιρ-παρά αλλά τα κέρδη τους διοχετεύονται σε ένα δαιδαλώδες σύστημα υπεράκτιων και εξωχώριων εταιρειών και δεν μένει δεκάρα για να φορολογήσεις.
Προχωρούμε. Έχουμε πει κατ' επανάληψη ότι τότε που φωνάξαμε "βοήθεια" από το Καστελλόρριζο, το δημόσιο χρέος μας βρισκόταν στο 120% του ΑΕΠ περίπου, ενώ σήμερα, μετά από έξι χρόνια "διάσωσης" και με το τρίτο στην σειρά μνημόνιο να τρέχει, έχει φτάσει στο 180% του ΑΕΠ. Βέβαια, οι δοκησίσοφοι αναλυτές αποδίδουν αυτή την άσχημη εξέλιξη στην αβελτηρία των ελληνικών κυβερνήσεων, επειδή τάχα δεν υλοποίησαν με συνέπεια τα προγράμματα προσαρμογής και, κυρίως, επειδή καθυστερούν την ολοκλήρωση των αποκρατικοποιήσεων. Ναι, αλλά η Πορτογαλία, παλληκάρια μου; Τί έγινε με την Πορτογαλία που ήταν "μαθητής-υπόδειγμα" αλλά το δημόσιο χρέος της πήγε από το προμνημονιακό 71,7% του ΑΕΠ στο 130% σήμερα;
Ας πούμε ότι αυτή η εκρηκτική αύξηση των ποσοστών δεν λέει όλη την αλήθεια. Εν μέρει αυτό είναι σωστό. Στην περίπτωση της Ελλάδας, για παράδειγμα, το 120% του 2009 αναφερόταν σε ΑΕΠ 250 δισ. ενώ το τωρινό 180% αναφέρεται σε ΑΕΠ 175 δισ., οπότε μιλάμε για μικρή αύξηση σε απόλυτα νούμερα. Ναι, αλλά πώς θα επιστρέψει το ΑΕΠ στα 250; Με την ανάπτυξη; Ποιά ανάπτυξη; Αυτή που θα βασίζεται στις δουλειές τις οποίες θα κάνουν οι ξένοι που αγόρασαν κοψοχρονιά την περιουσία μας; Ωραία. Ας δεχτούμε πως έτσι έχουν τα πράγματα (που δεν έχουν) για να πάμε την κουβέντα παρακάτω.
Ας ξαναδούμε τώρα την εικόνα, υποθέτοντας ότι έχουμε επιστρέψει στην ανάπτυξη κι έχουμε ξαναπιάσει τα 250 δισ. ΑΕΠ. Έλα, όμως, που τα πράγματα έχουν αλλάξει άρδην! Τώρα το προϊόν τής δουλειάς μας πάει σε ξένες τσέπες κι εμείς δουλεύουμε σε συνθήκες πολύ χειρότερες από πριν αφού τα δικαιώματά μας έχουν εξαχνωθεί, τα μεροκάματα έχουν καταβαραθρωθεί, οι κοινωνικές παροχές μας έχουν καταντήσει ανέκδοτο, η παιδεία έχει διαλυθεί, οι παροχές υγείας είναι προσιτές μόνο σε λίγους και οι συντάξεις δεν φτάνουν πια ούτε για ένα πιάτο φαΐ. Το μόνο καλό είναι ότι τώρα πια δεν βγαίνουν κάτι γνωστά καθοίκια να μας κατηγορήσουν ότι ξοδεύουμε περισσότερα από όσα παράγουμε.
Αν, με όσα είπαμε ως εδώ, η κατάσταση στην Πορτογαλία ηχεί ως κακή, κάνετε λίγη υπομονή διότι είναι πιο κακή απ' όσο νομίζετε. Είπαμε πρωτύτερα ότι το δημόσιο χρέος της Πορτογαλίας έχει φτάσει στο 130% του ΑΕΠ ενώ το δικό μας είναι στο 180%. Όμως, σε αντίθεση με μας, οι πορτογάλοι έχουν ιδιωτικό χρέος πολύ μεγαλύτερο από το δημόσιο. Αν τα αθροίσουμε, τότε η Πορτογαλία μάς ξεπερνάει: το συνολικό της χρέος φτάνει -κρατηθείτε!- το 381% του ΑΕΠ της (εμείς βρισκόμαστε "μόλις" στο 286%) και γίνεται η δεύτερη πιο χρεωμένη χώρα τής Ευρώπης μετά την Ιρλανδία)! Κι αν αυτό δεν σας φαίνεται αρκετά κακό, επιτρέψτε μου να το κάνω ακόμη χειρότερο: το 70% του συνολικού πορτογαλικού χρέους βρίσκεται σε χέρια ξένων!
Και τώρα, μιλήστε μου λίγο για "εθνική ανεξαρτησία", να δω κάτι...
Τελειώνω. Αντί για επίλογο, σας παραπέμπω σε δυο παλιότερα, διαδοχικά οικείμενα, όπου είχαμε ξαναμιλήσει για την Πορτογαλία: "Τα καλά παιδιά" (8/7/2013) και "Καπιταλιστική γενοκτονία" (9/7/2013). Σήμερα, δυόμισυ χρόνια αργότερα, δεν υπάρχει κάτι που θα ήθελα να διορθώσω σ' αυτά.
Επιμύθιο: Αφού οι επαΐοντες επιμένουν να μας φέρνουν την Πορτογαλία για παράδειγμα, ας τους κάνουμε το χατήρι να συμφωνήσουμε. Δεν πρόκειται να γίνουμε Βουλγαρία, λοιπόν. Πορτογαλία θα γίνουμε.
Πρώτα-πρώτα, πρέπει να επισημάνουμε ότι όλες -κι όταν λέμε όλες, εννοούμε όλες ανεξαιρέτως- οι χώρες που αναζήτησαν την "διάσωσή" τους στην βοήθεια διεθνών οργανισμών (π.χ. ΔΝΤ, ΕΜΣ κλπ) επέστρεψαν στην ανάπτυξη, άσχετα με το πόσο βαθειά ήταν η ύφεση στην οποία είχαν βυθιστεί. Μόνο που αυτή η ανάπτυξη ήταν πρόσκαιρη σε όλες τις περιπτώσεις. Κι αν τα παραδείγματα χωρών της Αφρικής μπορούν να δεχθούν ποικίλες ενστάσεις ("έλα μωρέ, το Σουδάν και την Σομαλία βρήκες για παράδειγμα;"), δεν μπορεί να γίνει το ίδιο με την Βραζιλία ή την Τουρκία, οι οποίες άφησαν πίσω τους την μετα-ΔΝΤ άνθηση και επέστρεψαν στα προβλήματα.
 |
| Η εξέλιξη του δημόσιου χρέους της Πορτογαλίας. Η μεθόδευση για προσφυγή σε διάσωση άρχισε το 2010.. |
Αυτή η εξέλιξη είναι απολύτως λογική για όσους έχουν στοιχειώδη νου και ψήγματα οικονομικών γνώσεων. Στην αρχή, υπό τον ασφυκτικό έλεγχο των εκάστοτε δανειστών, η ανάπτυξη καταγράφεται ως ορμητική λόγω του πλεονασματικού εξωτερικού ισοζυγίου, το οποίο "χτίζεται" με τα έσοδα από τις αποκρατικοποιήσεις (ως γνωστόν, το άλφα και το ωμέγα όλων των προγραμμάτων "διάσωσης" είναι οι αποκρατικοποιήσεις). Όταν πουλάς ό,τι μπορεί να πουληθεί, από αεροδρόμια μέχρι αιγιαλούς κι από πετρέλαια μέχρι ραδιοσυχνότητες, εισρέει χρήμα από τους ξένους αγοραστές, οπότε το εξωτερικό σου ισοζύγιο (πιο σωστά: ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών) καταγράφει περισσότερες εισπράξεις από πληρωμές.
Το κακό είναι πώς το ξεπούλημα δεν μπορεί να συνεχιστεί στον αιώνα τον άπαντα. Κάποτε φτάνει και η στιγμή που δεν έχεις τι άλλο να πουλήσεις. Κι επειδή πουλώντας δεν πλουτίζεις (αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, θα έπρεπε να συγχαίρουμε όλους τους ακαμάτηδες που ζουν ξεκοκκαλίζοντας κληρονομιές), εκείνη η στιγμή θα οριοθετεί και την επιστροφή σου στην ύφεση. Διότι, εκτός από το ότι δεν σου έχει μείνει πια χρυσαφικό για χρυσαφικό στο σεντούκι, με το ξεπούλημα έχεις χάσει και όλα τα έσοδα που είχες από την λειτουργία και εκμετάλλευση των περιουσιακών στοιχείων που πούλησες. Παράλληλα δε, ξυπνάς κι από τον ύπνο όπου ονειρευόσουν υπεραυξημένα φορολογικά έσοδα, αφού διαπιστώνεις πως ναι μεν οι αγοραστές κονομάνε από όσα εσύ τους χάρισες μπιρ-παρά αλλά τα κέρδη τους διοχετεύονται σε ένα δαιδαλώδες σύστημα υπεράκτιων και εξωχώριων εταιρειών και δεν μένει δεκάρα για να φορολογήσεις.
Προχωρούμε. Έχουμε πει κατ' επανάληψη ότι τότε που φωνάξαμε "βοήθεια" από το Καστελλόρριζο, το δημόσιο χρέος μας βρισκόταν στο 120% του ΑΕΠ περίπου, ενώ σήμερα, μετά από έξι χρόνια "διάσωσης" και με το τρίτο στην σειρά μνημόνιο να τρέχει, έχει φτάσει στο 180% του ΑΕΠ. Βέβαια, οι δοκησίσοφοι αναλυτές αποδίδουν αυτή την άσχημη εξέλιξη στην αβελτηρία των ελληνικών κυβερνήσεων, επειδή τάχα δεν υλοποίησαν με συνέπεια τα προγράμματα προσαρμογής και, κυρίως, επειδή καθυστερούν την ολοκλήρωση των αποκρατικοποιήσεων. Ναι, αλλά η Πορτογαλία, παλληκάρια μου; Τί έγινε με την Πορτογαλία που ήταν "μαθητής-υπόδειγμα" αλλά το δημόσιο χρέος της πήγε από το προμνημονιακό 71,7% του ΑΕΠ στο 130% σήμερα;
Ας πούμε ότι αυτή η εκρηκτική αύξηση των ποσοστών δεν λέει όλη την αλήθεια. Εν μέρει αυτό είναι σωστό. Στην περίπτωση της Ελλάδας, για παράδειγμα, το 120% του 2009 αναφερόταν σε ΑΕΠ 250 δισ. ενώ το τωρινό 180% αναφέρεται σε ΑΕΠ 175 δισ., οπότε μιλάμε για μικρή αύξηση σε απόλυτα νούμερα. Ναι, αλλά πώς θα επιστρέψει το ΑΕΠ στα 250; Με την ανάπτυξη; Ποιά ανάπτυξη; Αυτή που θα βασίζεται στις δουλειές τις οποίες θα κάνουν οι ξένοι που αγόρασαν κοψοχρονιά την περιουσία μας; Ωραία. Ας δεχτούμε πως έτσι έχουν τα πράγματα (που δεν έχουν) για να πάμε την κουβέντα παρακάτω.
Ας ξαναδούμε τώρα την εικόνα, υποθέτοντας ότι έχουμε επιστρέψει στην ανάπτυξη κι έχουμε ξαναπιάσει τα 250 δισ. ΑΕΠ. Έλα, όμως, που τα πράγματα έχουν αλλάξει άρδην! Τώρα το προϊόν τής δουλειάς μας πάει σε ξένες τσέπες κι εμείς δουλεύουμε σε συνθήκες πολύ χειρότερες από πριν αφού τα δικαιώματά μας έχουν εξαχνωθεί, τα μεροκάματα έχουν καταβαραθρωθεί, οι κοινωνικές παροχές μας έχουν καταντήσει ανέκδοτο, η παιδεία έχει διαλυθεί, οι παροχές υγείας είναι προσιτές μόνο σε λίγους και οι συντάξεις δεν φτάνουν πια ούτε για ένα πιάτο φαΐ. Το μόνο καλό είναι ότι τώρα πια δεν βγαίνουν κάτι γνωστά καθοίκια να μας κατηγορήσουν ότι ξοδεύουμε περισσότερα από όσα παράγουμε.
Αν, με όσα είπαμε ως εδώ, η κατάσταση στην Πορτογαλία ηχεί ως κακή, κάνετε λίγη υπομονή διότι είναι πιο κακή απ' όσο νομίζετε. Είπαμε πρωτύτερα ότι το δημόσιο χρέος της Πορτογαλίας έχει φτάσει στο 130% του ΑΕΠ ενώ το δικό μας είναι στο 180%. Όμως, σε αντίθεση με μας, οι πορτογάλοι έχουν ιδιωτικό χρέος πολύ μεγαλύτερο από το δημόσιο. Αν τα αθροίσουμε, τότε η Πορτογαλία μάς ξεπερνάει: το συνολικό της χρέος φτάνει -κρατηθείτε!- το 381% του ΑΕΠ της (εμείς βρισκόμαστε "μόλις" στο 286%) και γίνεται η δεύτερη πιο χρεωμένη χώρα τής Ευρώπης μετά την Ιρλανδία)! Κι αν αυτό δεν σας φαίνεται αρκετά κακό, επιτρέψτε μου να το κάνω ακόμη χειρότερο: το 70% του συνολικού πορτογαλικού χρέους βρίσκεται σε χέρια ξένων!
Και τώρα, μιλήστε μου λίγο για "εθνική ανεξαρτησία", να δω κάτι...
 |
| Η δομή του χρέους ορισμένων χωρών. Προσέξτε το ιδιαίτερα χαμηλό ποσοστό συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα (επιχειρήσεις και νοικοκυριά) στο χρέος της Ελλάδας, κάτι που αποδομεί τον μύθο περί "σπάταλου" λαού, ο οποίος "καταναλώνει περισσότερα από όσα παράγει". |
Τελειώνω. Αντί για επίλογο, σας παραπέμπω σε δυο παλιότερα, διαδοχικά οικείμενα, όπου είχαμε ξαναμιλήσει για την Πορτογαλία: "Τα καλά παιδιά" (8/7/2013) και "Καπιταλιστική γενοκτονία" (9/7/2013). Σήμερα, δυόμισυ χρόνια αργότερα, δεν υπάρχει κάτι που θα ήθελα να διορθώσω σ' αυτά.
Επιμύθιο: Αφού οι επαΐοντες επιμένουν να μας φέρνουν την Πορτογαλία για παράδειγμα, ας τους κάνουμε το χατήρι να συμφωνήσουμε. Δεν πρόκειται να γίνουμε Βουλγαρία, λοιπόν. Πορτογαλία θα γίνουμε.
