Η αντεπανάσταση του 1956 στην Ουγγαρία και οι ετερόκλητοι υποστηριχτές της

 

Η αντεπανάσταση του 1956 στην Ουγγαρία και οι ετερόκλητοι υποστηριχτές της

Γράφει ο Αλέκος Χατζηκώστας //

Με αφορμή τη συμπλήρωση των 60 χρόνων από την εκδήλωση της αντεπανάστασης στην τότε Λ.Δ της Ουγγαρίας έχουμε και στη χώρα μας μία πλούσια αρθρογραφία αλλά και εκδηλώσεις (π.χ ΣΕΚ 30/10 στην ΑΣΟΕE!) γι’αυτήν.

Στην ίδια την Ουγγαρία όπως αναφέρουν τα διεθνή ΜΜΕ δεκάδες εκατομμύρια ευρώ δαπάνησε φέτος το ουγγρικό κράτος για τον εορτασμό των 60 χρόνων της «επανάστασης». Για παράδειγμα στις  23 Οκτωβρίου ο πρόεδρος Viktor Orbán μίλησε στη κεντρική συγκέντρωση στη Βουδαπέστη. Μάλιστα ολόκληρη η Βουδαπέστη είχε διακοσμηθεί με φωτογραφίες από την «εξέγερση» ενώ στα κινητά όλως των Ούγγρων παραδόθηκε μήνυμα με πρόσκληση για την ομιλία του Προέδρου.

Γύρω από τα γεγονότα αυτά, το τελευταίο διάστημα σε μια σειρά άρθρα που ξεκινούν από διαφορετικές ιδεολογικές-πολιτικές αφετηρίες φαίνεται να καταλήγουν στα ίδια (αντιιστορικά) συμπεράσματα για τον χαρακτήρα των γεγονότων. Ας πάρουμε τρία από αυτά:

1.Από την ιστοσελίδα της «Χρυσής Αυγής: (xryshaygh.com-23/10): «Στα μέσα της δεκαετίας του ‘50 στην Ουγγαρία κυβέρνηση ήταν το Εργατικό Κομμουνιστικό Κόμμα με τις πλάτες του κόκκινου στρατού που έκανε την εμφάνιση του στη χώρα το Σεπτέμβριο του 1944.Τον Οκτώβριο του 1956 η επανάσταση σάρωσε την Ουγγαρία. Ήταν μια γνήσια πατριωτική επανάσταση της νεολαίας που έδωσε τον αγώνα της στους δρόμους και τις πλατείες όσο και στα εργατικά συμβούλια. Οι νέοι εργάτες ήταν τα πιο αυθόρμητα και επαναστατικά στοιχεία στα εργοστάσια. Αν οι μεγαλύτεροι εργάτες σκέφτονταν τις συνέπειες και τα αντίποινα του Ρώσικου κολοσσού, οι νεολαίοι επάνδρωσαν με ενθουσιασμό και θάρρος την επαναστατική δράση και ταυτόχρονα αποτέλεσαν την κινητήρια δύναμη για την οργάνωση των συμβουλίων.Αλλά και ο χαρακτήρας της επανάστασης καθόρισε ότι τον κύριο ρόλο στην επανάσταση τον είχε η νεολαία. Απ’ την αρχή της εξέγερσης οι νέοι δεν περιορίστηκαν σε διαδηλώσεις αλλά προχώρησαν στην εξουδετέρωση των σωμάτων ασφαλείας και των ρώσικων τανκς. Για την σταλινική αριστερά η επανάσταση του ‘56 θεωρείται μια  αντεπαναστατική συνωμοσία  στημένη απ’ τη Δύση που στόχο είχε την ακμή του καπιταλισμού, στην πραγματικότητα όμως ήταν μια εξέγερση ενάντια στον «κόκκινο ολοκληρωτισμό» με πρωταγωνιστές τους Ούγγρους εργάτες να παλεύουν για την δικιά τους δημοκρατία, γι’ αυτό η άρχουσα τάξη της Ρωσίας έπνιξε στο αίμα την επανάσταση αυτή και γι’ αυτό η «ελεύθερη» Δύση  έμεινε στο πλάι κοιτώντας.»

2. Σε σχετικό άρθρο στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (25/10- Κατερίνα Τσέκου) αναφέρει: «…Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ουγγαρία βρέθηκε στη σφαίρα επιρροής της Σοβιετικής Ενωσης (στις 13 Φεβρουαρίου 1945 η παράδοση της Βουδαπέστης στον Κόκκινο Στρατό). Ως «Λαϊκή Δημοκρατία» βίωνε άκαμπτο/σκληρό γραφειοκρατικό μονοκομματικό καθεστώς, υπό τον Ματίας Ράκοσι, γενικό γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος Ουγγαρίας, τον «καλύτερο Ούγγρο μαθητή του Στάλιν» που εφάρμοζε πιστά τη «μέθοδο του σαλαμιού» (σταδιακή -φέτα φέτα- εξόντωση των αντικομμουνιστών και των θεσμών του αστικού κράτους)… Οι περιορισμένες ελευθερίες που παραχώρησε, στον απόηχο και του 20ού Συνεδρίου του ΚΚΣΕ (Φεβρουάριος του 1956), επέτρεψαν σε ομάδες διανοουμένων και νεολαίων (π.χ. Ενωση Συγγραφέων, «Κύκλος Πέτοφι») διάδοση της κριτικής και των διεκδικήσεών τους (ιδεολογική προετοιμασία). Έτσι, η φοιτητική κινητοποίηση στη Βουδαπέστη, τον Οκτώβριο του 1956, πήρε διαστάσεις. .. Όμως η ουγγρική επανάσταση (εκτός από «αντεπανάσταση» αντισοβιετική, αντιγραφειοκρατική) θεωρήθηκε και αντικαπιταλιστική «αυθεντική εργατική επανάσταση», αφού επιδίωξε εργατική αυτοδιαχείριση, εργατική διαχείριση παραγωγής-διανομής…»

3. Από την ιστοσελίδα «ΞΕΚΙΝΗΜΑ» (11/10/2016): «Η Ουγγρική πολιτική επανάσταση του 1956 (23 Οκτώβρη – 10 Νοέμβρη) απόδειξε ότι η εργατική τάξη των χωρών του «Υπαρκτού Σοσιαλισμού», πριν προκύψει η καπιταλιστική παλινόρθωση του 1989-1991, έδωσε μεγάλους αγώνες, αγώνες επαναστατικούς, για να απαλλαγεί από το σταλινικό γραφειοκρατικό καρκίνωμα και να ανοίξει το δρόμο για τον σοσιαλισμό με εργατική εξουσία και εργατική δημοκρατία….»

Ας δούμε ορισμένα ζητήματα:

α. Μπορεί τα χρόνια να έχουν περάσει, η σοσιαλιστική οικοδόμηση στην Ευρώπη να έχει ανατραπεί, όμως η προσπάθεια του συστήματος για να εξαλειφθεί κάθε θετική σκέψη σε σχέση με το τότε, κάθε παράδειγμα ότι υπάρχει άλλος δρόμος για το σήμερα, συνεχίζεται με την ίδια ένταση. Το «φάντασμα του κομμουνισμού» και μάλιστα σε περίοδο κρίσης του συστήματος, εξακολουθεί να είναι επικίνδυνο για το σύστημα και τους μηχανισμούς του, γι’αυτό και παίρνει τα μέτρα του! Φυσικά η μελέτη των γεγονότων από τη σημερινή απόσταση απαιτεί όχι υποκειμενισμό αλλά ολόπλευρη αποκάλυψη των αντικειμενικών και υποκειμενικών γεγονότων που το δημιούργησαν κάτι που οι τρεις παραπάνω «εκτιμήσεις» το αποφεύγουν, καταφεύγουν όμως σε κάποια ιδεολογικά στερεότυπα που αν και χρησιμοποιούν διαφορετικά φρασεολογία καταλήγουν σε ίδια συμπεράσματα…

β. Και στις τρεις τοποθετήσεις –πέρα από τους χαρακτηρισμούς του- υπάρχει η σαφής αντίθεση στον κοινωνικό καθεστώς που χτιζόταν στην Ουγγαρία. Στην Ουγγαρία μεταπολεμικά, όπως και σε άλλες χώρες της Ευρώπης έγινε προσπάθεια μέσα από αμέτρητες δυσκολίες, προβλήματα, λάθη, αδυναμίες, αντιφάσεις και σε συνθήκες ιμπεριαλιστικής περικύκλωσης- επιθετικότητας να οικοδομηθεί η νέα σοσιαλιστική κοινωνία. Σε μία χώρα αγροτοβιομηχανική. Σε μία χώρα που το Κ.Κ είχε ηρωικές παραδόσεις αλλά και 25 χρόνια παρανομίας, που προήλθε ως ΟΥΣΕΚ από τη συνένωση με την σοσιαλδημοκρατία, με έντονη την παρουσία του κλήρου. Το 1948, όταν ουσιαστικά ολοκληρώνεται η μεταπολεμική ανασυγκρότηση, και οι νέες σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής ήδη αρχίζουν και κυριαρχούν, τα νέα καθήκοντα που προκύπτουν βρίσκουν και το συγκεκριμένο κυβερνητικό πια κόμμα με σοβαρές αδυναμίες ως αναφορά τις ιδεολογικές του επεξεργασίες, γεγονός που δημιουργεί και μετά το 20ο συνέδριο το έδαφος για την εμφάνιση παρεκκλίσεων-οπορτουνισμού. Πάνω στα στοιχεία αυτά πατούν οι κοινωνικές δυνάμεις που ήθελαν την καπιταλιστική παλινόρθωση.

γ. Και στις τρεις παρεμβάσεις δεν αποκαλύπτεται ο ρόλος του «διεθνούς παράγοντα» και της πολύμορφης παρέμβασης της στα γεγονότα, ενώ ως «κακός της ιστορίας» εμφανίζεται η ΕΣΣΔ που έπραξε το διεθνιστικό της καθήκον. Στην αντιπαράθεση ιμπεριαλισμού – σοσιαλισμού, που στην Ουγγαρία του ’56 εκφράστηκε με μια από τις πιο οξυμένες μορφές, την ένοπλη πάλη, τα ιμπεριαλιστικά κέντρα σύσσωμα και άμεσα τάχθηκαν στο πλευρό της αντεπανάστασης. Οχι μόνο τη στήριξαν πολιτικά, αλλά και την εξόπλισαν. Οχι μόνο διευκόλυναν τη λαθραία είσοδο στη χώρα σε διάφορους αστούς φυγάδες του ’45/’46 αλλά, καθοδήγησαν και συντόνισαν τις αντεπαναστατικές δυνάμεις. Η κατά τ’ άλλα «ουδέτερη» Αυστρία δέχτηκε πρόθυμα να γίνει έδαφος για την εξαγωγή της αντεπανάστασης, πριν καν συμπληρωθεί ένα έτος από την απόσυρση των σοβιετικών στρατευμάτων και την αντίστοιχη δέσμευσή της για «ουδετερότητα». Υπήρχαν στοιχεία υποστήριξης της αντεπανάστασης ή και αποδείξεις ιμπεριαλιστικής επίδρασης; Το ζήτημα τέθηκε και στον ΟΗΕ με επιμονή.Επανειλημμένα το ουγγρικό πρόβλημα μπήκε τόσο στην έκτακτη, όσο και στην τακτική 11η Σύνοδο του ΟΗΕ για συζήτηση και παρ’ όλη την άρνηση της Ουγγαρίας ψηφίστηκε τελικά το σχέδιο της αμερικανικής απόφασης, για αποστολή παρατηρητών στις γειτονικές χώρες της Ουγγαρίας που είχαν σκοπό τη συλλογή πληροφοριών ενάντια στο λαϊκοδημοκρατικό καθεστώς. Αραγε, γιατί ενδιέφερε τόσο πολύ τις ΗΠΑ, ώστε να επιμένουν για παρατηρητές; Μήπως για να δημιουργήσουν προγεφύρωμα πιο άμεσης επέμβασης στο μέλλον; Την ίδια περίοδο σε άρθρο της εφημερίδας «Πράβντα» αναφέρονται τα εξής: «Οι δυτικές αστικές εφημερίδες γράφουν με αρκετή ειλικρίνεια πως τα γεγονότα της Ουγγαρίας τα προετοίμαζε από πολύν καιρό και με επιμέλεια η αντίδραση, τόσο στο εσωτερικό, όσο κι απ’ έξω, πως από την αρχή έβλεπε κανείς σε όλα το έμπειρο χέρι των συνωμοτών. Ο καθοδηγητής της αμερικανικής κατασκοπίας Αλεν Ντάλες δήλωσε ανοιχτά πως “ξέραμε” από πριν τι θα γινόταν στην Ουγγαρία. Ο ανταποκριτής της δυτικογερμανικής εφημερίδας “Βέλι Αουτζόνταγκ” γράφει για έναν απ’ τους στασιαστές: “Το πρώτο που είδα πάνω του ήταν το παράσημο του γερμανικού σιδηρού σταυρού”. Η εφημερίδα “Φρανς-Σουάρ” δηλώνει πως οι αμερικανικοί ραδιοσταθμοί που μεταδίδουν τις “εκκλήσεις για ανταρσίες, έκαναν μεγάλο κακό” στην Ουγγαρία. Η ίδια εφημερίδα παραδέχεται πως στα γεγονότα της Ουγγαρίας έπαιξαν καθοδηγητικό ρόλο “τα πιο αντιδραστικά και έκδηλα φασιστικά στοιχεία”».Η εκτίμηση αυτή έρχεται να επιβεβαιωθεί ύστερα από 40 ακριβώς χρόνια. «Ο Βρετανός αξιωματούχος» – του οποίου η ταυτότητα δεν αποκαλύπτεται – λέει στο βιβλίο του Μάικλ Σμιθ, που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα στις 7 Νοέμβρη 1996: «Το 1954, “παίρναμε πράκτορες από τα ουγγαρέζικα σύνορα”, τους οποίους οδηγούσαμε στην υπό βρετανικό έλεγχο περιοχή της Αυστρίας. “Τους πηγαίναμε στα βουνά και τους δίναμε μαθήματα μάχης… Μετά, αφού τους εκπαιδεύαμε με εκρηκτικά και όπλα, τους γύριζα πίσω… Τους εκπαιδεύαμε για την εξέγερση”».Ποιος, λοιπόν, έκανε την επέμβαση; Η ΕΣΣΔ ή ο ιμπεριαλισμός; Ηταν αναγκαία η διεθνιστική βοήθεια της ΕΣΣΔ; Ας αφήσουμε να απαντήσει ο Τίτο σ’ αυτό, που δεν ήταν και υπέρμαχος, της με τέτοιο τρόπο έκφρασης του διεθνισμού μεταξύ των σοσιαλιστικών χωρών. Άλλωστε, αν και είχε αρχίσει η επαναπροσέγγιση τότε των Γιουγκοσλάβων με τους Σοβιετικούς, ο Τίτο και το καθεστώς της Γιουγκοσλαβίας ουδέποτε εγκατέλειψε τη φιλοδυτική του εξωτερική πολιτική, που ξεκίνησε ήδη από το 1948:«Τα γεγονότα στην Ουγγαρία, πήραν τέτοια έκταση που έγινε φανερό ότι εκεί θα γίνει τρομερή σφαγή, τρομερός εμφύλιος πόλεμος, που σαν αποτέλεσμά του μπορεί να ξοφλούσε ο σοσιαλισμός πέρα για πέρα και τα πράγματα να τέλειωναν μ’ έναν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο. Αν κι εμείς είμαστε ενάντια στις επεμβάσεις, δήλωσε ο Τίτο, η σοβιετική επέμβαση ήταν αναγκαία». 

Και κάτι ακόμη: Όπως τόνιζε η κυβέρνηση της Ουγγαρίας, που συγκροτήθηκε στις 3 Νοέμβρη του 1956, σε ανακοίνωσή της (6/1/57) «τα μέτρα της επαναστατικής κυβέρνησης των εργατών και αγροτών έγιναν δεκτά με αχαλίνωτη κακία και μίσος απ’ την αντεπανάσταση κι απ’ το διεθνή ιμπεριαλισμό που την πατρονάρει. Η κακία και το μίσος τους οφείλονται στο γεγονός ότι η κυβέρνησή μας δεν είναι κυβέρνηση των τσιφλικάδων, των καπιταλιστών και των ιμπεριαλιστών του δολαρίου, μα κυβέρνηση της σοσιαλιστικής επανάστασης, των εργατών και των αγροτών, κυβέρνηση της δικτατορίας του προλεταριάτου».

δ. Και στις τρεις παρεμβάσεις διαστρεβλώνεται ο χαρακτήρας των γεγονότων και έτσι η αντεπανάσταση παρουσιάζεται ως…επανάσταση! Τα γεγονότα αποδεικνύουν ότι στην πρώτη φάση, μεταξύ 23 και 30 Οκτώβρη, οι αντεπαναστατικές δυνάμεις δεν τόλμησαν να εμφανιστούν ανοιχτά με αντισοσιαλιστικά συνθήματα και προπαγάνδα για την ανατροπή της εξουσίας. 

Πρόβαλαν αιτήματα, όπως π.χ. «αποσταλινοποίηση», «εκδημοκρατισμός και αποκέντρωση», «ουγγρικός εθνικός κομμουνισμός»1 κλπ. «Μεταρρυθμίσεις» δηλαδή, για ένα «δημοκρατικό σοσιαλισμό με ελευθερία», στο όνομα των εθνικών ιδιομορφιών. Στη δεύτερη φάση του πραξικοπήματος φάνηκε ανοιχτά ποιοι κρύβονται πραγματικά πίσω τους. Η αντίδραση, ενθαρρυμένη από την εξωτερική υποστήριξη, καθώς κι από την προδοτική πολιτική του Ιμρε Νάγκι, πέρασε μετά τις 30 Οχτώβρη στην ανοιχτή τρομοκρατία. Στους δρόμους της Βουδαπέστης κυριαρχούσε η αντεπαναστατική τρομοκρατία, ομαδικά δολοφονούνταν κομμουνιστές και προοδευτικοί άνθρωποι. Κατά χιλιάδες φυλακίζονταν σ’ όλη τη χώρα αγωνιστές του Κόμματος, πρόεδροι αγροτικών ενώσεων, πρόεδροι συμβουλίων, οπαδοί του σοσιαλισμού και προετοιμαζόταν η σφαγή τους. Στον πολιτικό στίβο είχαν επανεμφανιστεί οι καπιταλιστές, γαιοκτήμονες, τραπεζίτες, πρίγκιπες και κόμητες, με επικεφαλής τον Μίντσεντι. 

Εμφανίστηκαν στη Βουλή, ίδρυσαν μέσα σε δύο μέρες 28 αντεπαναστατικά κόμματα. Ένα πολυφωτογραφημένο γεγονός είναι αυτό της κατάληψης του κτηρίου των κομματικών γραφείων της Επιτροπής Πόλης της Βουδαπέστης ενώ η «εξέγερση» υποτίθεται ότι στρεφόταν κατά της κρατικής ασφάλειας, Για να γίνει κατορθωτό κάτι τέτοιο χρειάστηκε πάλι σύσσωμη η ντόπια και διεθνής αντεπαναστατική προπαγάνδα να διαδώσει σε ελάχιστο χρόνο, ότι στα υπόγεια των γραφείων στεγάζονται μονάδες της AVO, ή φυλακές όπου «βασανίζονται αντιφρονούντες» ή και τα δύο μαζί. Το ότι (αφού κατέσφαξαν τους υπερασπιστές του κτιρίου) δε βρήκαν παρόμοια υπόγεια δεν τους πτόησε! Για να καλλιεργήσουν την αγανάκτηση των συνοδοιπόρων τους έφεραν σκαπτικά μηχανήματα για να σκάψουν το χώρο μπροστά από τα γραφεία, όπου δήθεν βρίσκονταν σίγουρα αυτές οι απάνθρωπες φυλακές!

Στις 3 Νοέμβρη 1956 δημιουργήθηκε -με επικεφαλής τον Γιάνος Κάνταρ- η επαναστατική εργατοαγροτική κυβέρνηση, για να υπερασπίσει τη λαϊκή εξουσία. 

Το Ουγγρικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα και η νέα εργατοαγροτική κυβέρνηση απευθύνθηκαν στην ουγγρική εργατική τάξη, κάνοντας έκκληση για υπεράσπιση της λαϊκής εξουσίας από την αντίδραση. Η Σοβιετική Ενωση ανταποκρίθηκε στην παράκληση της νέας ουγγρικής κυβέρνησης για διεθνιστική βοήθεια και συνέβαλε στη συντριβή των ένοπλων αντεπαναστατικών ομάδων. Με τη βοήθεια του Κόκκινου Στρατού αποσοβήθηκε στην Ουγγαρία ένας μακροχρόνιος εμφύλιος πόλεμος ενάντια στην αντεπανάσταση.

ε. Τα αντεπαναστατικά γεγονότα επιβεβαιώνουν τις θεωρητικές επεξεργασίες των κλασικών για τα ζητήματα της αντεπανάστασης. Έγραφε σχετικά ο Β.Ι ΛΕΝΙΝ: «Η ιστορική… αλήθεια συνίσταται στο ότι κανόνας κάθε βαθιάς επανάστασης είναι η μακρόχρονη, επίμονη, απεγνωσμένη αντίσταση των εκμεταλλευτών, που διατηρούν για πολλά χρόνια μεγάλα και ουσιαστικά πλεονεκτήματα απέναντι στους εκμεταλλευόμενους. Ποτέ – έξω από τη γλυκανάλατη φαντασία του γλυκανάλατου κουτεντέ Κάουτσκι – οι εκμεταλλευτές δε θα υποταχθούν στην απόφαση της πλειοψηφίας των εκμεταλλευομένων, χωρίς να δοκιμάσουν σε μια σειρά μάχες, σε μια τελευταία, απεγνωσμένη μάχη, τα πλεονεκτήματά τους… Και ύστερα από την πρώτη σοβαρή ήττα, οι εκμεταλλευτές που ανατράπηκαν, μα δεν περίμεναν την ανατροπή τους, δεν πίστευαν σε κάτι τέτοιο και δε δέχονταν ούτε σκέψη γι’ αυτό, ρίχνονταν στη μάχη με δεκαπλασιασμένη ενεργητικότητα, με έξαλλο πάθος, με εκατονταπλάσιο μίσος, για να πάρουν πίσω το χαμένο “παράδεισο”… Και… πίσω από τους εκμεταλλευτές – καπιταλιστές σέρνεται η μεγάλη μάζα της μικροαστικής τάξης, που, όπως δείχνουν δεκάδες χρόνια ιστορικής πείρας σε όλες τις χώρες, διστάζει και ταλαντεύεται, σήμερα πάει με το προλεταριάτο, αύριο τη φοβίζουν οι δυσκολίες της επανάστασης, πανικοβάλλεται από την πρώτη ήττα ή μισο-ήττα των εργατών, εκνευρίζεται, παραδέρνει, μυξοκλαίει, μεταπηδά από το ένα στρατόπεδο στο άλλο…» (Β.Ι.Λένιν: Απαντα, ελλ. έκδ., «Σύγχρονη Εποχή», τομ. 37, σελ. 264-265). 

Τα παραπάνω επιβεβαιώθηκαν αρχικά στη ΓΛΔ τον Ιούνη του 1953, να κάνει το ίδιο πράγμα το φθινόπωρο του 1956 στην Ουγγαρία και μετά πάλι το 1968 στην Τσεχοσλοβακία, μέχρι και την ανατροπή συνολικά της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην Ευρώπη κ.α