ΦΡΟΥΡΙΟ ΙΤΖΕΔΙΝ

Ρημάζει ένας τόπος στενά δεμένος με την Ιστορία του λαϊκού κινήματος

 

Η αποκατάσταση του ιστορικού μνημείου στο επίκεντρο παρεμβάσεων του ΚΚΕ

Κρατούμενοι στο προαύλιο του Ιτζεδίν τη δεκαετία του '50

Πρόκειται για ένα κτίριο καθόλου συνηθισμένο. Είναι από τα λίγα στην Ελλάδα που έχουν συνδεθεί τόσο στενά με την Ιστορία των λαϊκών αγώνων, με την περήφανη και αλύγιστη στάση των κομμουνιστών και άλλων αγωνιστών απέναντι στη βία και τις διώξεις του αστικού κράτους τον περασμένο αιώνα. Ο λόγος για το φρούριο Ιτζεδίν, που στέκει στο χωριό Καλάμι Χανίων, στην Κρήτη.

 Το φρούριο αυτό έγινε τόπος κράτησης και μαρτυρίου για εκατοντάδες κομμουνιστές και άλλους αγωνιστές. Την περίοδο 1930 - 1931 υπάρχουν οι καταγγελίες 40 κομμουνιστών για βασανισμό, οι οποίοι κρατούνταν με βάση το «Ιδιώνυμο» του Βενιζέλου.

Το 1948 μεταφέρθηκαν από τη Γυάρο οι πρώτοι κομμουνιστές πολιτικοί κρατούμενοι, πολλοί από αυτούς καταδικασμένοι σε θάνατο. Στη συνέχεια μεταφέρθηκαν κρατούμενοι από άλλες φυλακές, ώσπου ο αριθμός τους έφτασε περίπου τους 400.

Από τα πιο γνωστά στελέχη του ΚΚΕ που κρατήθηκαν εκεί είναι τα μέλη της ΚΕ Γιώργης Ερυθριάδης (Πετρής), ο οποίος και εξοντώθηκε μέσα στη φυλακή, ο Μήτσος Παπαρήγας, ο Αντώνης Αμπατιέλος, ο Κώστας Λουλές, ο Γιώργης Τρικαλινός. Ανάμεσα στα εκατοντάδες στελέχη του ΚΚΕ που πέρασαν από το Ιτζεδίν ήταν και ο Αρης Βελουχιώτης.


Υπολογίζεται ότι μέχρι το 1964 βασανίστηκαν στο Ιτζεδίν περίπου 400 κομμουνιστές και αντιστασιακοί, ενώ στα κελιά που κρατούνταν οι μελλοθάνατοι κομμουνιστές πριν οδηγηθούν στο απόσπασμα υπάρχουν ακόμα χαραγμένα τα ονόματα και τα τελευταία λόγια κάποιων από αυτούς.

Ιστορικός τόπος που ρημάζει λόγω της εγκατάλειψης

 

Η ιστορία του επιβλητικού αυτού φρουρίου φαίνεται να ξεκινάει το 1872, οπότε και χτίστηκε από τον Τούρκο πασά της περιοχής για αμυντικούς σκοπούς. Το 1899, με απόφαση του Ελ. Βενιζέλου, μετατρέπεται σε φυλακή, για την κράτηση βαρυποινιτών.Το 1928, εγκαθίσταται στο νότιο τμήμα της περιοχής το Πολεμικό Ναυτικό, λογικά με τη συναίνεση της διοίκησης των φυλακών, δεδομένου ότι η παρουσία του ενίσχυε την ασφάλεια και φρούρηση των κρατουμένων.

Ως φυλακή λειτούργησε μέχρι το 1971, οπότε και έκλεισε οριστικά.
Το 1975, το υπουργείο Δικαιοσύνης παραχωρεί για χρήση το εντός του τείχους συγκρότημα του φρουρίου Ιτζεδίν στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας και την Υπηρεσία του Ναυστάθμου Κρήτης.

Το 1986 το φρούριο χαρακτηρίστηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο και πλέον υπάγεται και στις αρμοδιότητες του υπουργείου Πολιτισμού - συγκεκριμένα στην Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Εργων Κρήτης.

Από το 2007 περνάει στην Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου (ΚΕΔ).
Το Δεκέμβρη του 2011 η ΚΕΔ συγχωνεύθηκε με την (τότε) εταιρεία «Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα» λαμβάνοντας την επωνυμία ΕΤΑΔ (Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου), ενώ πρόσφατα πέρασε στο υπερταμείο με την ενσωμάτωση του ΕΤΑΔ στο οποίο ανήκει σήμερα.

Ο ιστορικός αυτός τόπος, λοιπόν, που αποτελεί μνημείο για το λαό μας, εκτός από το ότι έχει παραχωρηθεί στο υπερταμείο, κυριολεκτικά ρημάζει. Δεν έχει γίνει καμιά εργασία συντήρησης και δεν είναι επισκέψιμος. Κάθε μέρα που περνάει τα γέρικα κτίσματα φθείρονται όλο και περισσότερο. Σοβάδες ξηλώνονται, σκουριασμένα σίδερα ξεπροβάλλουν από παντού, με την αλμύρα της θάλασσας να επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την άσχημη κατάσταση και να κάνει άμεσα αναγκαίες τις εργασίες αποκατάστασης.

Τμήμα οροφής έτοιμο να καταρρέυσει

Ενας χώρος που θα μπορούσε να είναι επισκέψιμος σε εργαζόμενους και μαθητές, σε τουρίστες από όλο τον κόσμο για να διαδίδεται η ιστορική μνήμη, σήμερα αφήνεται στην τύχη του.

 Η αρχιτεκτονική και η ιστορία του κτιρίου είναι ικανές για να χαρακτηριστεί και να αξιοποιηθεί ως μνημείο. Μάλιστα, αυτό το κτίριο έχει εμπνεύσει και τον κόσμο της τέχνης. Εκεί γυρίστηκαν από τον Παντελή Βούλγαρη σκηνές της ταινίας του «Τα πέτρινα χρόνια».

Το ΚΚΕ διεκδικεί την αποκατάσταση του φρουρίου

 

Το ΚΚΕ, οι Οργανώσεις του Κόμματος και της ΚΝΕ στα Χανιά, εδώ και χρόνια έχουν στην προμετωπίδα τους τη διεκδίκηση της διάσωσης του ιστορικού αυτού τόπου. Οι πρωτοβουλίες που παίρνουν είναι συνεχείς. Από τη διοργάνωση εκεί των Φεστιβάλ της ΚΝΕ και άλλων εκδηλώσεων, ώστε να αναδεικνύεται η αξία του και να γίνεται σημείο αναφοράς για τη νεολαία, μέχρι παρεμβάσεις στην Τοπική Διοίκηση, αγωνιστικές κινητοποιήσεις κ.ο.κ. Εκεί έχουν πραγματοποιηθεί ιστορικοί περίπατοι, με ξεναγούς κομμουνιστές που έζησαν ως έγκλειστοι στο φρούριο, όπως ο Λευτέρης Ηλιάκης, ενώ η Οργάνωση Χανίων της ΚΝΕ έχει εκδώσει και dvd για το Ιτζεδίν, που κυκλοφόρησε το 2008. Μάλιστα, το Ιτζεδίν είχαν επισκεφθεί εκατοντάδες νέοι που συμμετείχαν στο 22ο Αντιιμπεριαλιστικό Διήμερο της ΚΝΕ, το οποίο πραγματοποιήθηκε στα Χανιά το 2013. Ενώ οι αλύγιστοι του κολαστηρίου του Ιτζεδίν ήταν στο επίκεντρο των εκδηλώσεων του Φεστιβάλ 100 χρόνια ΚΚΕ - 50 χρόνια ΚΝΕ στα Χανιά τον περασμένο Σεπτέμβρη.

Σελίδες από την μπροσούρα των Οργανώσεων Χανίων του ΚΚΕ και της ΚΝΕ

Πρόσφατα, στις 9 του Νοέμβρη, τις πρώην φυλακές του Ιτζεδίν επισκέφθηκε ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, στο πλαίσιο περιοδείας του στην Κρήτη. Από εκεί ο Δ. Κουτσούμπας αφού περιηγήθηκε στους χώρους, υπογράμμισε την απαίτηση να φύγει το ιστορικό μνημείο από το υπερταμείο, να αποκατασταθούν οι εγκαταστάσεις και να αποδοθεί στην τοπική κοινωνία, έτσι ώστε να είναι επισκέψιμο από το λαό και τη νεολαία.

 

Μια έκδοση που αναδεικνύει την αξία του Ιτζεδίν

 

Μια ξεχωριστή πρωτοβουλία των Οργανώσεων Χανίων του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, που εντάσσεται στην προσπάθεια να διασωθεί το μνημείο, είναι η έκδοση μπροσούρας που κυκλοφόρησαν στο πλαίσιο της 100ής επετείου ίδρυσης του Κόμματος. Η έκδοση περιλαμβάνει φωτογραφικό υλικό από τη φυλακή του Ιτζεδίν, όπως και ιστορικές αναφορές, μαρτυρίες κρατουμένων από τα βασανιστήρια και τις συνθήκες κράτησης κ.ά.

Στις σελίδες της έκδοσης βρίσκουμε στοιχεία από τη ζωή και τη δράση των κομμουνιστών στις φυλακές, όπως από την προσπάθειά τους να οργανώσουν τη ζωή τους κάτω από τις πιο δύσκολες συνθήκες, από τη μετατροπή των κάτεργων σε κάστρα μόρφωσης και πολιτισμού, διαπαιδαγώγησης και πνευματικής καλλιέργειας. Για παράδειγμα, σώζεται (στην μπροσούρα περιλαμβάνεται το εξώφυλλο) βιβλίο Ιταλικών που χρησιμοποιούσαν οι πολιτικοί κρατούμενοι στο κολαστήριο του Ιτζεδίν για να μάθουν την ιταλική γλώσσα, στο πλαίσιο των μαθημάτων αυτομόρφωσης. Η μελέτη των κλασικών του μαρξισμού ήταν κάτω από καθεστώς απόλυτης απαγόρευσης, οπότε γινόταν από ξενόγλωσσα βιβλία, αρκετά από τα οποία μεταφράστηκαν στις φυλακές του Ιτζεδίν.

Διαβάζουμε π.χ. για τη μορφωτική - πολιτιστική δραστηριότητα μέσα στη φυλακή του Ιτζεδίν, στο κεφάλαιο με τίτλο «Αγάπα το κελί σου, τρώγε το φαγί σου, διάβαζε πολύ»: «Η σημαντικότερη κατάκτηση ήταν η πρόσβαση στην ξένη βιβλιογραφία και τον Τύπο. Συνδικαλιστικά μαθήματα γράφονταν από εργατικά στελέχη, με επικεφαλής τον Γιώργη Ερυθριάδη, μέλος του ΠΓ του ΚΚΕ. 

Τα αγροτικά μαθήματα ανέλαβαν τα στελέχη του αγροτικού χώρου, με επικεφαλής τον Κώστα Λουλέ, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ.

 Η πολιτιστική δραστηριότητα ήταν πλούσια. Εδώ γράφτηκαν μυθιστορήματα, πεζογραφήματα, ανθολογίες ποιητικές. Δημιουργήθηκαν θεατρικές ομάδες παρουσιάζοντας έργα τους διεθνούς και ελληνικού ρεπερτορίου: Μολιέρος, Σαίξπηρ, Μπρεχτ, Ψαθάς, Μπόγρης.
Θεατρικές παραστάσεις πραγματοποιούνταν κάθε μήνα, ενώ τα σκετς περιλαμβάνονταν στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα».

Δεκάδες ήταν οι εκτελέσεις που πραγματοποιήθηκαν στο Ιτζεδίν. Αυτές σταμάτησαν το 1952 και μέσα στην μπροσούρα της ΚΟ Χανίων περιλαμβάνεται μια συγκλονιστική μαρτυρία, του Βαγγέλη Βολουδάκη, έγκλειστου κι αυτού στο Ιτζεδίν, ο οποίος θυμάται έναν πολιτικό κρατούμενο, καταδικασμένο 104 φορές σε θάνατο! Καταγράφει επίσης την περήφανη στάση του Αντρέα Φρούσιου, καθηγητή, που έκανε μάθημα στον πρώτο θάλαμο όταν τον φώναξαν για την εκτέλεση μαζί με πολλούς κρατούμενους: «Μας λέει "παιδιά εγώ πάω για εκτέλεση, σταματάμε το μάθημα", με ψυχραιμία (...) "Σύντροφοι, άλλη μια ζωή αν είχα, πάλι τον ίδιο δρόμο θα ακολουθούσα. Το δρόμο του ΚΚΕ" (...) Μετά τους πήραν στην απομόνωση. Ολη νύχτα αυτοί τραγουδούσαν επαναστατικά τραγούδια. Και το πρωί πριν τα ξημερώματα, με το "γεια σας αδέρφια" τους πάνε για εκτέλεση».

Ριζοσπάστης    Σάββατο 1 Δεκέμβρη 2018 - Κυριακή 2 Δεκέμβρη 2018