Πικέρμι, 21 Ιούλη 1944: 54 αγχόνες για τους αγωνιστές της λευτεριάς

Γράφει ο Οικοδόμος //

     

«Διαβάτη στάσου προσοχή:
δω χάμω κείτονται νεκροί
που δεν επρόδωσαν ποτέ,
ποτέ δεν είπαν ψέματα,
τύραννο δεν προσκύνησαν

   

 

«Διαβάτη στάσου προσοχή
και μ’ άξιον νου μελέτα τους,
τι αν χαίρεσαι τ’ ωραίο φως
κι αν όλο θάρρος περπατάς
κι αν σ’ αγαπάνε κι αγαπάς
κι ό,τι καλό ’χεις στη ζωή
στο χάρισαν τούτ’ οι νεκροί!»…

Βασίλης Ρώτας

…Κι αν πάρεις καμιά φορά το δρόμο για τον Μαραθώνα, διαβάτη, να σταθείς  στο Πικέρμι. Εδώ, από μια καταπράσινη χούφτα γης, δίπλα στην κεντρική λεωφόρο, ανάμεσα στα πανύψηλα πεύκα, τα λεβεντόκορμα κυπαρίσσια και τις ανθισμένες πικροδάφνες, ξεπροβάλλει, σαν φάρος, ένας σταυρός. Εδώ αναπαύονται 54 ήρωες πατριώτες που υπερασπίστηκαν τη λευτεριά και την τιμή του λαού.

 ***

Tο καλοκαίρι του 1944 το ναζιστικό θηρίο υποχωρεί και γίνεται όλο και πιο αιμοβόρο και επικίνδυνο. Οι χιτλερικές ορδές δέχονται σε όλα τα μέτωπα το ένα χτύπημα μετά το άλλο, από τον Κόκκινο Στρατό, τις δυνάμεις των συμμάχων και τα ένοπλα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα των χωρών της Ευρώπης.


Ο ΕΛΑΣ που έχει ήδη εδραιώσει τη θέση του στην ελληνική ύπαιθρο, εντείνει τις επιχειρήσεις του στις πόλεις και στην Αττική, στις συνοικίες της Αθήνας.
Στις 15 Ιούλη του 1944 τμήμα του στήνει ενέδρα  έξω από το Πικέρμι, στον κεντρικό δρόμο που συνδέει την Αθήνα με τη Ραφήνα και εξοντώνει τον αξιωματικό φρούραρχο της Ραφήνας και άλλους Γερμανούς που κατευθύνονταν στην Αθήνα. Ταυτόχρονα άλλο τμήμα του ΕΛΑΣ επιτίθεται και εξοντώνει όλη τη γερμανική φρουρά της Ραφήνας.



Το γόητρο των καταχτητών δέχεται μεγάλο χτύπημα. Σκυλιάζουν αλλά και   φοβούνται για τη συνέχεια. Η απόφαση για αντίποινα δεν έρχεται σαν  κεραυνός εν αιθρία. Για κάθε νεκρό Γερμανό στρατιωτικό οι ναζί συνήθιζαν να εκτελούν πολλαπλάσιους έλληνες πατριώτες, ένοπλους αγωνιστές αλλά και άμαχο πληθυσμό. Πίστευαν ότι με αυτόν τον τρόπο θα τρομοκρατούσαν τον λαό που στη συντριπτική του πλειοψηφία είχε ενταχτεί στην ΕΑΜική Αντίσταση και θα τον ανάγκαζαν να υποκύψει.
Στις 21 του Ιούλη μετέφεραν στο Πικέρμι 54 παλικάρια της ΕΠΟΝ, του ΕΑΜ και του εφεδρικού ΕΛΑΣ από το Χαϊδάρι (κυρίως) και κάποιους που «μπλόκαραν» στην περιοχή. Ο τόπος είχε επιλεγεί από νωρίς. Τα πανύψηλα πεύκα σε μια ανηφορίτσα στην άκρη του δρόμου, στο σημερινό 19^ο χλμ. της Λεωφόρου Μαραθώνος, εξυπηρετούσαν το αποτρόπαιο σχέδιό τους.

Γ. Μανουσάκης: “Οι 5 κρεμασμένοι”, χαρακτικό
(Πηγή: Επιθεώρηση Τέχνης, 10/1955)

Με τη βοήθεια Ελλήνων ταγματασφαλιτών, των πιστών υποταχτικών τους που όταν δεν βασάνιζαν, δεν βίαζαν ή δεν δολοφονούσαν η ζωή τους έπαυε να έχει νόημα, έστησαν τις αγχόνες. Τα 54 παλικάρια δεν δείλιασαν απέναντι στους δήμιους, δεν λύγισαν μπροστά στο θάνατο. Έπεσαν για τη λευτεριά και την τιμή του λαού, περνώντας στο πάνθεον των ηρώων και την αθανασία.
Μετά την απελευθέρωση οι οικογένειες των πεσόντων έφτιαξαν στον τόπο της θυσίας το μνημείο που δεσπόζει σήμερα. Από τη μια μεριά στο υψωματάκι κατασκευάστηκε οστεοφυλάκιο όπου φυλάσσονται τα ιερά λείψανα των ηρώων. Στην κορυφή στήθηκε ο λευκός σταυρός και στην πλευρά προς τη Λεωφόρο Μαραθώνος τοποθετήθηκαν δυο μαρμάρινες πλάκες. Η μια για να θυμίζει για πάντα τη θυσία των ηρώων και το πέρασμα των ναζί. Η άλλη με χαραγμένα τα ονόματά τους (τοποθετήθηκε πολλά χρόνια  αργότερα).

Η είσοδος του οστεοφυλακίου

Και από τότε, κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, απόγονοι, αντιστασιακοί, αγωνιστές και κάτοικοι της περιοχής συγκεντρώνονται και αποδίδουν φόρο τιμής στους  αθάνατους:

Βαφειάδης Κώστας, Βουνάτσος Γιάννης (Ιωακείμ), Γαλιάνης Γιώργος, Γεωργίου Γιώργος, Γιαννηγιώργης Λάμπρος, Γκόβας (Κόβαρης) Παναγιώτης, Γρηγοράκος Ηλίας, Γώγος Αλέξανδρος, Δεληβοριάς Πέτρος, Θάνος Αναστάσης, Καλαματιανός Σοφοκλής, Καλογέροβιτς Νίκος, Καρακατσάνης Χρήστος, Καργάκος Πέτρος, Κατσούλης Προκόπης, Κιλάφης Γιώργος, Κουρεβέσης Κυριάκος, Κουτουλάκης Γιώργος, Λαζόπουλος Γιώργος, Λάμπος (Λάμπου) Αγαμέμνων, Λαμπρινίδης (Λαμπριανίδης) Ηλίας, Λεονάρδος Αλέξανδρος, Μάλιος Βασίλης, Μακρής Σπύρος, Μάνος Μιχάλης, Μαυρίδης Γιώργος, Μουτσάτσος (Μητσάτσος) Γιάννης, Μουτσάτσος (Μητσάτσος) Παναγιώτης, Μπάρτιν Γιώργος, Μπιρμπιλιάγκας Μιχάλης, Ξυφτίλης Κώστας, Παναγιώτης Γιώργος, Παππάς Βασίλης, Περδικούλης Ευθύμιος, Πολίτης Στέλιος, Ραΐσης (Ρεΐσης) Αντώνης, Ραφτόπουλος Αντώνης, Ρούσσος Αντώνης, Σμύρος Γιάννης, Σπυρόπουλος Νομικός, Ταλιανίδης (Δαλιανίδης) Κώστας, Τελάλης Κάρολος, Τελάλης Παύλος, Τυρνάς (Τουρνάς) Δημήτρης, Τριανταφύλλου Γιώργος, Τσαπατσάρης Κώστας, Τσιώτας Χρήστος, Τσαντούλης Γιώργος, Φίνος Γιάννης, Φούτας Παντελής, Φραγκούλης Βασίλης, Χατζησπύρου Παντελής, Ζωΐδης Δημήτρης, Βιτορούλης (Βιτορούλιας) Δημήτρης, Καρβέλας Αλέξανδρος.

ΥΓ. και μια πρόταση

Η πλάκα με τα χαραγμένα ονόματα τοποθετήθηκε το 1993. Παρατηρώντας τη προσεχτικά φαίνονται κάποια σημάδια από μετέπειτα επεμβάσεις. Αντιπαραβάλλοντας τα χαραγμένα ονόματα με το προσκλητήριο των ηρώων που διάβασε στο ετήσιο μνημόσυνο (17/7) ο εκπρόσωπος των απογόνων παρατηρήσαμε αναντιστοιχίες σε κάποια από αυτά (αυτός είναι ο λόγος που στον κατάλογο που παραθέτουμε υπάρχουν παρενθέσεις). Επίσης, στα ονόματα που διαβάστηκαν στο προσκλητήριο ήταν ένα παραπάνω, δηλαδή 55. Στο μνημόσυνο ήταν παρών και ο δήμαρχος Ραφήνας Πικερμίου, ο οποίος κατέθεσε στεφάνι και μίλησε.
Από τη μεριά μας κάνουμε την πρόταση: ο Δήμος Ραφήνας Πικερμίου να πάρει από τους απογόνους τον κατάλογο με τα ονόματα χωρίς λάθη και να αναλάβει το κόστος για την κατασκευή και τοποθέτηση μιας νέας πλάκας που θα αντικαταστήσει την παλιά στο μνημείο. Θα είναι μια απειροελάχιστη (μα οφειλόμενη και αυτή) ανταπόδοση στη μνήμη των ηρώων.