Αποσπάσματα της τοποθέτησης του Ελισαίου Βαγενά στο 3ο Διεθνές Ιδεολογικό Σεμινάριο του ΚΚ Βενεζουέλας για τα 100 χρόνια της ΕΣΣΔ
Από το Διεθνές Ιδεολογικό Σεμινάριο |
Στις μέρες μας ορισμένοι, ανάμεσα στα άλλα, επικαλούνται τον Φιντέλ Κάστρο, για να μας πείσουν πως ο σοσιαλισμός δεν έχει νομοτέλειες, δεν έχει αρχές. Ο Φιντέλ είχε πει ότι «ανάμεσα στα πολλά λάθη που έχουμε κάνει όλοι, το πιο σημαντικό λάθος ήταν να πιστέψουμε ότι κάποιος γνώριζε για τον σοσιαλισμό ή ότι κάποιος ήξερε πώς χτίζεται ο σοσιαλισμός»1.
(...) Η συγκεκριμένη ρήση του Φιντέλ Κάστρο ειπώθηκε στα 2005, σε ομιλία του στους φοιτητές στο Πανεπιστήμιο της Αβάνας. Βασικό αντικείμενο εκείνης της ομιλίας ήταν τα προβλήματα χαμηλής κοινωνικής ευθύνης και συνείδησης, της οικονομικής κακοδιαχείρισης, των λαθεμένων κυβερνητικών αποφάσεων, της ατομικής και καταχρηστικής ιδιοποίησης του κοινωνικού πλούτου, της διαφθοράς κ.ά., που ο Φιντέλ αναδεικνύει στην ομιλία του, μιλώντας σε νέους ανθρώπους, σε φοιτητές, ξεκινώντας από την ανάγκη να μην επαναληφθεί στην Κούβα η εξέλιξη που είχε η ΕΣΣΔ. Μιλάει, λοιπόν, κατά τη γνώμη μας, για τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η προσπάθεια σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην Κούβα στους νέους «απάτητους δρόμους», που οφείλονται και στον ιμπεριαλιστικό αποκλεισμό της Κούβας από τις ΗΠΑ και όχι στις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Αλλωστε, στην ίδια ομιλία, σε μια αποστροφή του, ο Φιντέλ κριτικάρει «εκείνους που πίστευαν ότι με καπιταλιστικές μεθόδους θα χτίσουν τον σοσιαλισμό», λέγοντας πως αυτό «είναι ένα από τα μεγάλα ιστορικά λάθη».
Οπως έδειξε και η εξέλιξη της ΕΣΣΔ, τα πρωτόγνωρα προβλήματα, που εμφανίζονται στην πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, πρέπει να επιλύονται προωθητικά από το κόμμα της εργατικής τάξης. Αυτό καθόλου δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν αρχές πάνω στις οποίες πρέπει να αναζητηθούν λύσεις στα νέα προβλήματα. Κάθε άνευ όρων οπισθοχώρηση από τις αρχές, όπως και η αναθεώρηση και ανατροπή τους, «πληγώνει» την υπόθεσή μας, αναδεικνύεται, όπως απέδειξε η πορεία της ΕΣΣΔ, σε «όχημα» αντεπανάστασης...
Στην πολύχρονη μελέτη της σοσιαλιστικής επανάστασης, οικοδόμησης και ανατροπής το ΚΚΕ εστιάζει σε 3 σοβαρές πλευρές: Στην οικονομία, στο πολιτικό εποικοδόμημα, στη στρατηγική του ΚΚΣΕ και του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος...
Εκείνοι που καταχρώνται την έννοια «σοσιαλισμός» και κολλάνε και διάφορους προσδιορισμούς, όπως «δημοκρατικός σοσιαλισμός», ή «σοσιαλισμός του 21ου αιώνα», για να «βαφτίσουν το κρέας ψάρι» και να προβάλουν τη σοσιαλδημοκρατική διαχείριση του καπιταλισμού δήθεν ως σοσιαλισμό ή ακόμη ως «στάδιο» προς αυτόν, επιδιώκουν να παραπλανήσουν τις λαϊκές μάζες.
Ομως, σοσιαλισμός, όπως ανέδειξε η Οκτωβριανή Επανάσταση, σημαίνει κοινωνική επανάσταση, αλλαγή τάξης στην εξουσία, όχι μια ή περισσότερες εκλογικές νίκες, ή δημοψήφισμα για να γίνουν συνταγματικές αλλαγές, ούτε συγκρότηση αριστερής κυβέρνησης στο έδαφος του καπιταλισμού, αλλά το τσάκισμα της αστικής κρατικής μηχανής. Τσάκισμα που πρέπει αναπόφευκτα να συνοδευτεί με την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, με νέους θεσμούς εργατικής εξουσίας, τον κεντρικό επιστημονικό σχεδιασμό της οικονομίας.
Η Οκτωβριανή Επανάσταση και οικοδόμηση ανέδειξε τον ρόλο της εργατικής τάξης, της μόνης επαναστατικής τάξης, που αν και μικρή μειοψηφία τότε στη Ρωσία χάραξε γραμμή κοινωνικής συμμαχίας με τη φτωχή και μεσαία αγροτιά και μέσα σε λίγες δεκαετίες ανέπτυξε τις παραγωγικές δυνάμεις, εκτίναξε σε εντυπωσιακό βαθμό τις κοινωνικές, πολιτιστικές και πολιτικές κατακτήσεις όλου του λαού. Εδωσε έτσι έμπρακτη απάντηση σε εκείνες τις οπορτουνιστικές αντιλήψεις που έλεγαν ότι η καθυστερημένη Ρωσία δεν είναι ακόμη έτοιμη για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, ότι απαιτούνταν κι άλλα «στάδια» πριν από αυτήν, ώστε να επιτευχθεί ένα υψηλότερο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.
Η επανάσταση έφερε στο προσκήνιο νέες μορφές εργατικής εξουσίας, τα Σοβιέτ, που ενσάρκωσαν τη δικτατορία του προλεταριάτου. Η οπισθοχώρηση από αυτήν οδήγησε στην αντίληψη περί «παλλαϊκού κόμματος» και «παλλαϊκού κράτους» που επικράτησε στο ΚΚΣΕ τη δεκαετία '60 - '70, αλλά και νωρίτερα η αλλαγή του τρόπου εκλογής των Σοβιέτ, στα 1936, από τις εργατικές κολεκτίβες στην εκλογή σε εδαφική βάση, αποτέλεσαν σημαντικούς παράγοντες για την αποδυνάμωση και τελικά τον εκφυλισμό του επαναστατικού χαρακτήρα της εργατικής εξουσίας. Συνέδριο «στροφής» αποτέλεσε το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ.
Η οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ έδειξε τις τεράστιες δυνατότητες της λαϊκής οικονομίας, που έχει ως ακρογωνιαίους λίθους της την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής και τον κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας, την εργατική συμμετοχή. Λάθη που έγιναν κατά τη διάρκεια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, όπως η διάλυση των μηχανοτρακτορικών σταθμών το 1958, οι μεταρρυθμίσεις Κοσίγκιν (1965), η αποδυνάμωση του κεντρικού σχεδιασμού, π.χ. με την κατάργηση των κλαδικών υπουργείων (1957), η υιοθέτηση του κέρδους ως κινήτρου για την παραγωγή και γενικότερα η ενίσχυση των εμπορευματικών σχέσεων είχαν τραγικές συνέπειες για τον σοσιαλισμό. Η επιδίωξη να «γιατρευτούν» ορισμένα υπαρκτά προβλήματα, που εμφανίστηκαν κατά τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, με το «φάρμακο» της αγοράς, οδήγησε στην εμφάνιση της μαύρης αγοράς, της διαφθοράς, στην απόσπαση και ιδιοποίηση μέρους του κοινωνικού προϊόντος και τελικά στην εμφάνιση κοινωνικών δυνάμεων μέσα στην κοινωνία και στο ΚΚ, που επιδίωκαν την ανατροπή του σοσιαλισμού, κάτι που πέτυχαν με «όχημα» την «περεστρόικα»...
Ο πόλεμος και μάλιστα ένας πόλεμος στον οποίο με τον έναν ή άλλον τρόπο εμπλέκονται δεκάδες χώρες, είναι ένα κρίσιμο ζήτημα για το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα (ΔΚΚ)...
Ορισμένα κόμματα έμειναν απλώς σε διαπιστώσεις για την ανάγκη τήρησης του διεθνούς δικαίου, του απαραβίαστου των συνόρων, της ειρηνικής επίλυσης των προβλημάτων κ.ο.κ. Εκείνες οι διαπιστώσεις, που αποφεύγουν να εστιάσουν στις αιτίες του πολέμου, προωθούν συχνά μια αντίληψη πασιφιστική, λεκτικής καταδίκης του πολέμου και ανάδειξης της δυνατότητας ενός «πολυπολικού κόσμου», ο οποίος θα αντικαταστήσει τον «μονοπολικό κόσμο» της αμερικανικής «ηγεμονίας» στο ιμπεριαλιστικό σύστημα. Υποστηρίζεται, λοιπόν, εντελώς ανεδαφικά, ότι χωρίς να αλλάξει η κοινωνικοοικονομική και πολιτική φύση των σημερινών κοινωνιών, πάνω στο έδαφος του καπιταλισμού, μπορεί να υπάρξουν διάφορα «συστήματα ασφαλείας», διάφορες «διεθνείς συμφωνίες» και «στρογγυλά τραπέζια», που θα απαλλάξουν τον κόσμο από τους πολέμους, αρκεί να μην έχουμε μόνο μια πανίσχυρη ιμπεριαλιστική δύναμη, αλλά πολλές τέτοιες. Η προσέγγιση αυτή, που έχει ρίζες τόσο στη θεωρία του υπεριμπεριαλισμού του Κάουτσκι, όσο και στις οπορτουνιστικές αντιλήψεις του ΚΚΣΕ περί «ειρηνικής συνύπαρξης και άμιλλας» των δύο συστημάτων, φαντασιώνεται έναν ειρηνικό ιμπεριαλισμό. Η αλήθεια, όμως, είναι πως ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, είτε με έναν είτε με πολλούς «πόλους», είναι σύμφυτος με τον πόλεμο, είναι συνυφασμένος με αυτόν, όπως και με τις καπιταλιστικές οικονομικές κρίσεις.
Κάποιοι ανασκαλεύουν στη μνήμη τους την πολιτική των «αντιφασιστικών μετώπων» της Κομμουνιστικής Διεθνούς (ΚΔ) και προσπαθούν να την μεταφέρουν στο σήμερα. Τους διαφεύγει πως η γραμμή των αντιφασιστικών μετώπων επικράτησε όταν υπήρχε η ΕΣΣΔ, ενώ σήμερα στη θέση της υπάρχει μια ισχυρή καπιταλιστική δύναμη. Επιπλέον, από αυτήν την τοποθέτηση απουσιάζει κάθε κριτική προσέγγιση της ιστορικής διαδρομής του ΔΚΚ. Σήμερα το ΚΚΕ καθώς και άλλα ΚΚ, μελετώντας την Ιστορία, έχουν καταλήξει πως η γραμμή των αντιφασιστικών μετώπων αποδείχτηκε επιζήμια για το ΔΚΚ (...) Στην πράξη έτσι απέκοβαν τον φασισμό από το σύστημα που τον γεννά και από την αστική τάξη που επιλέγει αυτή τη μορφή της δικτατορίας του κεφαλαίου. Ανοίγοντας εδώ μια παρένθεση να σημειώσω πως στην προαναφερόμενη ομιλία του Φιντέλ Κάστρο, το 2005, ο Φιντέλ ασκεί κριτική στην ΚΔ και προσωπικά στον Στάλιν για την κατεύθυνση που οδήγησε το ΚΚ Κούβας στα 1934 να συνάψει «αντιφασιστική συμμαχία» με τον Μπατίστα, που μεταξύ άλλων εκείνη την εποχή κατέστειλε μεγάλη εργατική κινητοποίηση. Βεβαίως, για το ΚΚΕ, όπως και για άλλα κόμματα της Δυτικής Ευρώπης, που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην αντίσταση ενάντια στην ξενική φασιστική κατοχή, το κύριο είναι πως εξαιτίας αυτής της κατεύθυνσης «δεν μπόρεσαν να συνδέσουν τον ένοπλο αντιφασιστικό - απελευθερωτικό αγώνα με τον αγώνα για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας, ούτε η αυτοδιάλυση της ΚΔ συνέβαλε σ' αυτήν την κατεύθυνση»2.
Επιπλέον σύγχυση προκάλεσε και «ο πολιτικός διαχωρισμός των ιμπεριαλιστικών συμμαχιών της περιόδου εκείνης σε επιθετικές, στις οποίες κατατάσσονταν οι φασιστικές, και σε αμυντικές, στις οποίες κατατάσσονταν οι αστικοδημοκρατικές δυνάμεις (...) Αντίστοιχα, ο διαχωρισμός των ιμπεριαλιστικών κέντρων σε φιλειρηνικά και φιλοπόλεμα συσκότιζε τον πραγματικό ένοχο για τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και την άνοδο του φασισμού, τον μονοπωλιακό καπιταλισμό»3.
Κάποια άλλα κόμματα θεωρούν, και σωστά, πως η πολεμική σύγκρουση στην Ουκρανία είναι μέρος μιας γενικότερης σύγκρουσης ανάμεσα στις δυνάμεις του ευρωατλαντισμού και στην Κίνα. Η εκτίμηση αυτή είναι σωστή, μονάχα που ορισμένοι, από τη στιγμή που δεν έχουν βγάλει συμπεράσματα από την ανατροπή του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, εξακολουθούν να θεωρούν την Κίνα «σοσιαλιστική χώρα», ή «χώρα που οικοδομεί τον σοσιαλισμό με κινεζικά χαρακτηριστικά». Στη βάση αυτή αναπαράγουν σχήματα του παρελθόντος, όπως ο λεγόμενος «ψυχρός πόλεμος», ή η αντιπαράθεση δύο κοινωνικοπολιτικών σχηματισμών, του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού. Μονάχα που από αυτά τα κόμματα διαφεύγει το γεγονός πως το κοινωνικοοικονομικό και πολιτικό σύστημα μιας χώρας δεν εξαρτάται από το πώς ονομάζεται το κυβερνών κόμμα και από τις διακηρύξεις, αλλά από την ταξική φύση του. Η παραβίαση των αρχών σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ και η κατάληξή της θα έπρεπε να είχαν διδάξει όλα τα ΚΚ. Σήμερα στην Κίνα κυριαρχούν οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, η εργατική δύναμη είναι εμπόρευμα, οι κοινωνικές ανάγκες έχουν εμπορευματοποιηθεί, όπως συμβαίνει και στον υπόλοιπο καπιταλιστικό κόσμο. Εκατομμύρια άνθρωποι είναι καταδικασμένοι στη φτώχεια, όταν η Κίνα είναι 1η στον κόσμο σε δισεκατομμυριούχους (...)
Κι όπως έλεγε ο Τσε, «δεν υπάρχει κανένας άλλος ορισμός του σοσιαλισμού πλην της κατάργησης της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο»4...
Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός που παρατηρούμε το τελευταίο διάστημα με τις κατεδαφίσεις στην Κίνα ολόκληρων νεόκτιστων πολυκατοικιών (πάνω από 3 δισεκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα, που θα μπορούσαν να στεγαστούν 75 εκατομμύρια άνθρωποι), σε μια προσπάθεια των μονοπωλίων του συγκεκριμένου τομέα να περιορίσουν τις συνέπειες της λεγόμενης «φούσκας» των ακινήτων5. Κι αυτό όταν δεκάδες εκατομμύρια φτωχών ανθρώπων είναι άστεγοι, που υπολογίζονται σε πάνω από 200 εκατομμύρια, εξαιτίας του κύματος της αστυφιλίας (...)
Σήμερα η εξουσία στην Κίνα είναι και εκφράζει τα συμφέροντα του κεφαλαίου. Η παγκόσμια σύγκρουση, λοιπόν, δεν είναι ανάμεσα στις δυνάμεις του καπιταλισμού και σοσιαλισμού, αλλά ανάμεσα σε δυνάμεις του σύγχρονου καπιταλιστικού κόσμου, που διαγκωνίζονται μεταξύ τους για την πρωτοκαθεδρία στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα...
Το ΔΚΚ είναι ανάγκη να αντλήσει συμπεράσματα από την προσωρινή ήττα του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, για να βρει τον επαναστατικό «βηματισμό» του και να μπορέσει να αντεπεξέλθει στα σύγχρονα καθήκοντα που μπαίνουν μπροστά του... Θεωρούμε πως σήμερα μπορεί να ανοίξει η αναγκαία συζήτηση, που θα προωθήσει τον στόχο της διαμόρφωσης μιας ενιαίας επαναστατικής στρατηγικής, η οποία θα συμβάλει στην επαναστατική ανασυγκρότηση του ΔΚΚ.
Παραπομπές:
1. Ομιλία του Φιντέλ Κάστρο στο Πανεπιστήμιο της Αβάνας, 17/11/2005, http://www.fidelcastro.cu/ru/print/1074
2. Ελένη Μπέλλου: «Συμπεράσματα από τη σοσιαλιστική επανάσταση - οικοδόμηση στον 20ό αιώνα», ΚΟΜΕΠ 2/2019
3. Διακήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 100χρονα της Μεγάλης Οχτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης, 8/5/2017.
4. Τσε Γκεβάρα. Ομιλία στη 2η Αφρο-Ασιατική οικονομική σύνοδο στην Αλγερία, Αλγέρι, 24/2/1965.
5. «Νέα κτίρια σε πόλεις - φαντάσματα κατεδαφίζονται στην Κίνα επειδή κανείς δεν τα αγοράζει. Η στεγαστική κρίση στην Κίνα έχει εισέλθει σε οξεία φάση», https://www.kp.ru/daily/27437/4639434/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου