«ΜΑΥΡΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ»

 

Εν μέσω ενεργειακής κρίσης κι ενός πολέμου που η κυρίαρχη εξουσία της Δύσης θέλει να μας πείσει για την ηθική του διάσταση  με την υποστήριξη του ηγέτη της Ουκρανίας Β. Ζελένσκι,  η προπαγάνδα της κατανάλωσης συνεχίζει ακάθεκτη να μας προτρέπει να είμαστε χαρούμενοι, ευγενικοί και ξέφρενοι να αγοράζουμε πράγματα που στην πραγματικότητα δεν χρειαζόμαστε. Κι αν πριν από λίγα χρόνια η Black Friday θεωρούνταν πρωταρχικά ως αμερικανικό φαινόμενο, τώρα έχει καθιερωθεί και στη χώρα μας, σχεδόν επιβλήθηκε εν μέσω οικονομικής και τώρα ενεργειακής κρίσης

 

Μέρες τώρα οι διαφημίσεις για την Black Friday ενορχηστρώνονται έτσι που σχεδόν να πανικοβληθούμε με τη σκέψη ότι κινδυνεύουμε να χάσουμε μια ευκαιρία ευτυχίας αν δεν ενεργήσουμε γρήγορα να σπεύσουμε να αγοράσουμε οτιδήποτε, μόνο και μόνο επειδή προσφέρεται σαν ευκαιρία. Για τον κυρίαρχο λόγο μάλιστα αυτή η ημέρα εκπτώσεων είναι ένα από τα όμορφα παραδείγματα καπιταλισμού στις μέρες μας, γιατί είναι μια μέρα που  οι καρποί της εργασίας μας είναι πιο άφθονοι και διαθέσιμοι για περισσότερους ανθρώπους και όλοι γίνονται πλουσιότεροι. Οι παραγωγοί γίνονται πλουσιότεροι, επειδή περισσότεροι άνθρωποι αγοράζουν τα υπέροχα προϊόντα τους και οι καταναλωτές γίνονται πλουσιότεροι επειδή αποκτούν κάτι που εκτιμούν πολύ, ενώ συγχρόνως  εξοικονομούν χρήματα για κάποιο ακριβό ή νέο προϊόν. Κι έτσι η Black Friday αναδεικνύει το νόημα του καπιταλισμού, που είναι ο αμοιβαίος πλουτισμός όλων.  Εξάλλου, όπου κι αν κοιτάξουμε, οι καπιταλιστές προσπαθούν να μας πείσουν ότι η αγορά πραγμάτων είναι και έκφραση αγάπης. Για να είναι αυτός ένας ακόμα λόγος που εκατομμύρια άνθρωποι της εργατικής τάξης θα αγοράσουν στον εαυτό τους και τα παιδιά τους το νεότερο βιντεοπαιχνίδι ή τηλέφωνο ή αθλητικά παπούτσια.

 

Κάτι τέτοιες λοιπόν μέρες εκπτώσεων ο κυρίαρχος λόγος προσπαθεί να τις αναδείξει σαν γιορτή των ανθρωπιστικών επιπτώσεων της ελεύθερης αγοράς. Μόνο που στην πραγματικότητα η υπόσχεση για μεγάλα κέρδη δεν αφορά παρά μόνο τους καπιταλιστές και καθόλου τους εργαζόμενους που αναγκάζονται να εργάζονται υπερωρίες, τις οποίες οι περισσότεροι δεν πληρώνονται, με τους μισθούς τους να  συνεχίζουν να είναι πενιχροί. Η Black Friday παραπλανά  μόνο τους φτωχούς και την εργατική τάξη, γιατί οι πλούσιοι δεν χρειάζονται έκπτωση, εφόσον αγοράζουν ό,τι θέλουν ανεξάρτητα από την τιμή. Τέτοιες μέρες όμως επιτρέπεται στους φτωχούς να ζουν το παραμύθι της εξίσωσής τους με τους πλούσιους, επειδή αγόρασαν παρόμοιο iPhone σε προσιτή τιμή. Μόνο που ακόμα κι αν μπορέσουν μια φορά να αγοράσουν ένα ακριβό προϊόν οι εργαζόμενοι θα συνεχίσουν να γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους καπιταλιστές. Τα ψώνια τη Μαύρη Παρασκευή δεν σε κάνουν πιο καπιταλιστή. Ίσως μάλιστα να είναι ένδειξη ότι ανήκεις στην  εργατική τάξη.

 

 Βέβαια, καθώς η καπιταλιστική οικονομία συνδέεται με την κατανάλωση εμπορευμάτων, οι άνθρωποι αγοράζουν πολλά εμπορεύματα και οι καπιταλιστές προσπαθούν πάντα να δημιουργήσουν επιθυμίες για νέα προϊόντα. Ο καταναλωτισμός τροφοδοτείται από τη συνεχή επανεφεύρεση προϊόντων, όπως τις νέες εκδόσεις iPhone που κυκλοφορούν κάθε χρόνο περίπου, καθώς και από την προγραμματισμένη απαξίωση των προϊόντων, έτσι ώστε να πρέπει πάντα να πηγαίνουμε να αγοράζουμε περισσότερα.

 

Κι αν όμως ο καταναλωτισμός παίζει κεντρικό ρόλο στον καπιταλισμό όμως δεν τον ορίζει. Άλλωστε αυτό δεν συνέβαινε πάντα σε τέτοιο βαθμό. Γι’ αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι καπιταλιστικές οι χώρες σε περιόδους πολύ χαμηλότερης ατομικής κατανάλωσης, όπως σε καιρό ύφεσης ή πολέμου. Ο σύγχρονος μαζικός καταναλωτισμός εμφανίζεται στη δεκαετία του '50, όταν η αμερικανική πολεμική βιομηχανία δεν παρήγαγε πλέον όπλα σε μαζικότητα όπως την προηγούμενη δεκαετία και έπρεπε να βρει νέα εμπορεύματα για παραγωγή. Από την άλλη η κατεδάφιση της ευρωπαϊκής οικονομίας και βιομηχανίας έκανε τις ΗΠΑ τον κεντρικό παραγωγό για ολόκληρο τον κόσμο. Αυτές οι οικονομικές συνθήκες επέτρεψαν στις ΗΠΑ να παρέχουν υψηλότερο βιοτικό επίπεδο μετά τον πόλεμο. Μια πρόσθετη σκοπιμότητα από αυτά τα υψηλότερα πρότυπα διαβίωσης με την παραγωγή προϊόντων ήταν η απόδειξη ότι αυτή η «ζωή ήταν καλύτερη» στις καπιταλιστικές χώρες, καθώς είχε ξεκινήσει ο ανταγωνισμός του Ψυχρού Πολέμου με τη Σοβιετική Ένωση και τις χώρες του Ανατολικού Μπλοκ.

 

Επομένως, η ταύτιση καπιταλισμού και καταναλωτισμού δημιουργεί πολλά προβλήματα για όσους ισχυρίζονται ότι πολεμούν εναντίον του. Καταρχάς, σημαίνει ότι όλοι όσοι κάνουν ουρά για φτηνές τηλεοράσεις είναι καπιταλιστές, ανεξάρτητα από τη δουλειά ή τη σχέση τους με την παραγωγή. Εάν ο καπιταλισμός εξισωθεί με τον καταναλωτισμό, η στρατηγική για την καταπολέμηση του καπιταλισμού είναι απλώς να αγοράζει κανείς λιγότερα. Το πρόβλημα βέβαια είναι ότι πρέπει ακόμα να αγοράζουμε για να ζήσουμε, αφού πρέπει να τρώμε, να φοράμε ρούχα κ.λπ. και αυτά τα προϊόντα θα εξακολουθούν να παράγονται από την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης. Επομένως, η λιγότερη κατανάλωση δεν θα εμποδίσει τον καπιταλιστή από το να παράγει ή να κερδοσκοπεί ούτε θα τον σταματήσει από το να πληρώνει πενιχρούς μισθούς στους εργάτες. Η μείωση της κατανάλωσης θα διατηρήσει τις σχέσεις εκμετάλλευσης της παραγωγής. Στην καλύτερη περίπτωση, μπορεί να σημαίνει απλώς ότι ο καπιταλιστής θα έχει λιγότερο κέρδος. Στην πραγματικότητα όμως θα επιδιώξει να βγάλει κέρδος από αλλού μέσω απολύσεων ή πληρώνοντας τους εργάτες του λιγότερο. Και βέβαια η επέκταση σε άλλους τομείς, όπως ο στρατιωτικός τομέας είναι σίγουρη πηγή κέρδους, όταν μάλιστα η κυρίαρχη πολιτική έρχεται αρωγός με την πυροδότηση εχθροπραξιών ή απλώς και απειλών για εχθροπραξίες. 

 

Εξάλλου, στη λογική της ταύτισης καπιταλισμού και καταναλωτισμού η περιθωριοποίηση ή απόσυρση σε τρόπους ζωής με άρωμα προκαπιταλιστικό μπορεί και να θεωρηθούν επαναστατικοί τρόποι ζωής, ενώ η χρησιμοποίηση προϊόντων τεχνολογίας από κομμουνιστές πολλές φορές χρησιμοποιείται σαν απόδειξη αναίρεσης της ιδεολογίας τους. Μόνο που ο αγώνας δεν είναι για μια κοινωνία χωρίς εξελιγμένα προϊόντα τεχνολογίας, αλλά για μια κοινωνία χωρίς αφεντικά που επωφελούνται από την εργασία των εργαζομένων. Η οργάνωση και η αλληλεγγύη των εργαζομένων που αγωνίζονται υψηλότερους μισθούς ή λιγότερες ώρες εργασίας και καλύτερες εργασιακές συνθήκες καταπολεμά τον καπιταλισμό. Γιατί ο καπιταλισμός είναι στην ουσία η εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης από το κεφάλαιο κι επομένως η καταπολέμηση του καταναλωτισμού δεν ταυτίζεται με την καταπολέμηση του καπιταλισμού, αν και είναι μια έκφανσή του. 

 

Εν ολίγοις, η επικέντρωση όσων ισχυρίζονται ότι αγωνίζονται εναντίον του συστήματος δεν πρέπει να περιορίζεται στην αλλαγή του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι καταναλώνουν, αλλά στην αλλαγή του τρόπου οργάνωσης της παραγωγής, όχι για μια κοινωνία χωρίς προϊόντα, αλλά για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση.

Αναρτήθηκε από Dies brumalis