Το Matrix, ο Σούπερμαν και το συγκριτικό πλεονέκτημα του καπιταλισμού

Το Matrix, ο Σούπερμαν και το συγκριτικό πλεονέκτημα του καπιταλισμού

 

Μια κλασσική ερώτηση μετά από κάθε μέτριο εκλογικό αποτέλεσμα, αναμενόμενη όσο οι φουσκοδεντριές την άνοιξη (και το αποτέλεσμα) είναι η: "Γιατί καλέ τα ποσοστά σας παραμένουν εκεί γύρω στο 5%...", ακολουθούμενη από ποικίλα "ενώ", ανάλογα με την αντίληψη του ερωτώντος για τους λόγους για τους οποίους το 5% θα έπρεπε να είναι πολύ μεγαλύτερο.

Η απάντηση δεν βρίσκεται ούτε στις φουσκοδεντριές, ούτε στους συσχετισμούς, ούτε στις γκαντέμικες συναστρίες. Η απάντηση βρίσκεται στο Matrix.
(Déjà Vu, νομίζω ότι το έχω ξαναγράψει αυτό)

Έλα, δεν θα γράψω κάτι τόσο κοινότοπο όσο ότι ο λαός απολαμβάνει μακάρια έναν εικονικό κόσμο κανονικότητας ενώ στην πραγματικότητα είναι εμφιαλωμένος προς κατανάλωση. Σιγά μην αρχίσω και τις διαταγές τύπου "ξύπνα" σαν κάθε υστερικό θείτσο, προνομιακό μύστη της αληθείας.

Η απάντηση εξάλλου δεν βρίσκεται γενικά στο Μάτριξ αλλά ειδικά στον Νίο. Καθώς ο Νίο δεν είναι ένας ακόμα σουπερχίρο σαν αυτούς της Μάρβελ, είναι ένα σύμβολο. Καλά, κι οι σουερχίροζ της Μάρβελ απαντούν εξίσου καλά για ποιο λόγο το ποσοστό δεν ξεκολλά από το 5%. Απαντούν δε ακόμα καλύτερα για ποιο λόγο ο καπιταλισμός δείχνει ανίκητος και δεν αμφισβητείται ούτε από τους πιο καταφρονεμένους. Σ΄αυτό εξάλλου βρίσκεται η ουσία, τα ποσοστά είναι για νά 'χουμε να λέμε.

Αλήθεια, γιατί είναι τόσο δημοφιλείς οι ήρωες της Μάρβελ; Πως κι είναι τόσο βασικό στοιχείο της αμερικάνικης κουλτούρας με τόσο ευρεία δημοφιλία σε παγκόσμιο επίπεδο; Γιατί βγαίνουν σωρηδόν οι σχετικές ταινίες και γίνονται κι ανάρπαστες; Απλά, είναι παιδαριωδώς εύπεπτες, στη βάση του πανηλιθίου ντέρμπι Good vs Evil με τους υπηρέτες του καλού να συντρίβουν πάντοτε τους σούπερ-κακούς και να προστατεύουν τους αδύνατους. Κάτι σαν ένα θρησκευτικό υποκατάστατο χωρίς τιμωρητικές παρενέργειες. Η συνταγή της επιτυχίας (και του κέρδους).

Ίσως το Matrix να μην είναι τόσο σαχλό όσο τα Μάρβελ αλλά η κεντρική του ιδέα παραμένει αυτή: ένας "εκλεκτός", ο Νίο, που τα βάζει με τον πανίσχυρο εχθρό και χάρη στις υπερδυνάμεις του καταφέρνει να απελευθερώσει το ανθρώπινο είδος. Παρεμπιπτόντως, πως είναι βρε παιδιά όλοι αυτοί οι σουπερήρωες;
Μην είναι τροφαντούληδες, μην έχουν φαλακρίτσα;
Ούτε κοιλίτσα έχουνε μα ούτε φαλακρίτσα.
Μον' έχουν' μπράτσ' ατσάλινα, τετράγωνα πηγούνια
και κάτω απ' τις αφίσες τους κορίτσια αναστενάζουν

Δεν κάνει να παίζουνε λέει τα παιδιά βίαια παιχνίδια διότι σταδιακά η βία διαμορφώνει την ψυχοσύνθεσή τους. Αναρωτιέμαι, η έκθεση σε κάθε είδους ερεθίσματα δεν διαμορφώνει την αντίληψή μας για τον κόσμο; Δεν αναρωτιέμαι δηλαδή, καμία αμφιβολία δεν έχω ότι η παγκοσμιοποιημένη ποπ κουλτούρα, από τη μουσική μέχρι το σινεμά κι από την τηλεόραση μέχρι τη μόδα διαμορφώνουν όχι μόνο την αισθητική αλλά και την κοσμοαντίληψη των καταναλωτών της. Μεταξύ άλλων ο καταναλωτής της ποπ κουλτούρας αποκτά την πεποίθηση ότι όλο και κάποιος σέξι σουπερήρωας θα θυσιάζεται για τα συμφέροντά του, όλο και κάποιο σύμπαν θα συνωμοτεί υπέρ του, όλο και κάποιος "εκεί πάνω" θα τον κανακεύει, επομένως το καθήκον του περιορίζεται απλά στο να γουργουρίζει σα γατί και να καταναλώνει.

Αν είσαι μάγκας πείσε αυτόν τον καταναλωτή ότι οι κατακτήσεις δεν κερδίζονται με ατομική αλλά με συλλογική προσπάθεια κι ότι οι λέξεις "καταλληλότερος" και "εκλεκτός" δεν είναι συνώνυμες.

 

έγραψε ένας στρατολάτης