Συνεργεία
από φαλαγγίτες με ονομαστικές καταστάσεις στα χέρια εξαναγκάζουν τους
πολίτες να συνεισφέρουν για την ΕΟΝ. Αργότερα η λεία κατέληξε προς
πώληση στο Μοναστηράκι και στον Βαρδάρη, προς όφελος των αξιωματικών της
ΕΟΝ |
Παράλληλα δημοσιεύτηκαν τα πρώτα διατάγματα της δικτατορικής κυβέρνησης, που προέβλεπαν: Την αναστολή των διατάξεων 8 άρθρων του Συντάγματος σε όλο το κράτος, τη διάλυση της Βουλής και την επιστράτευση των εργαζομένων σε υπηρεσίες «δημοσίας ωφελείας» (σιδηροδρομικοί, τροχιοδρομικοί κ.ά.).
Οι ενέργειες του Μεταξά, ο οποίος άλλωστε προετοιμαζόταν από καιρό για την κήρυξη της δικτατορίας, έγιναν σε συνεργασία με τον Γεώργιο Β' και με τη σύμφωνη γνώμη και στήριξη της Μεγάλης Βρετανίας. Το «κλίμα» υπέρ μιας δικτατορικής λύσης ευνοούσαν επίσης η άνοδος του φασισμού και του ναζισμού στην Ιταλία και στη Γερμανία, καθώς και ο γενικότερος αντικομμουνισμός που οργίαζε.
Αξιωματούχοι της ΕΟΝ σε παρέλαση |
Η παρατεταμένη αστάθεια του αστικού πολιτικού συστήματος, με τελευταίο «επεισόδιο» την αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης, που επικαλέστηκε και ο Μεταξάς, έκανε αδύνατη τη συνέχιση της λειτουργίας του με την ίδια (την κοινοβουλευτική) μορφή. Ειδικά σε συνθήκες προετοιμασίας και διεξαγωγής του πολέμου, που απαιτούσαν πιο συγκεντρωτική άσκηση της κρατικής εξουσίας και ταχύτατη λήψη αποφάσεων, οι δημοκρατικές διαδικασίες, μπλεγμένες μάλιστα στη διελκυστίνδα των ενδοαστικών αντιθέσεων, αποτελούσαν για την αστική τάξη μια επικίνδυνη πολυτέλεια.
Το κεφάλαιο στήριξε άμεσα τη δικτατορία και με τη συμμετοχή εκπροσώπων του στις κυβερνήσεις της. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι ο Ανδρέας Χατζηκυριάκος, ιδιοκτήτης της τσιμεντοβιομηχανίας «ΑΓΕΤ Ηρακλής» και πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχάνων και Βιοτεχνών Ελλάδας, που είχε πρωτοστατήσει στη σφαγή των εργατών στο Πασαλιμάνι το 1923, και ανέλαβε το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας στην πρώτη δικτατορική κυβέρνηση. Η Εθνική Τράπεζα «εκπροσωπήθηκε» επίσης με υψηλόβαθμα νυν και πρώην στελέχη της στις κυβερνήσεις της 4ης Αυγούστου (Αλέξανδρος Κορυζής, Ιωάννης Αρβανίτης, Α. Αποστολίδης, Δ. Μάξιμος). Εχει υπολογιστεί, με βάση τα στοιχεία για 38 υπουργούς και στελέχη της δικτατορίας, πως το 10% ήταν τραπεζικά στελέχη και το 6% βιομήχανοι ή άλλοι επιχειρηματίες.
Κομμουνιστές
στις φυλακές της Ακροναυπλίας. Το στρατόπεδο συγκέντρωσης των εξόριστων
κομμουνιστών άνοιξε τις πύλες του το Φλεβάρη του 1937 |
Η πλειοψηφία των αστών πολιτικών αρχηγών, παρότι δεν έδρασε δυναμικά ενάντια στη δικτατορία, εξορίστηκε.
Τα αστικά κόμματα, στην πράξη, δεν προσπάθησαν να οργανώσουν το λαό ή κάποια μαζική κίνηση για την ανατροπή της δικτατορίας. Οι όποιες αντιδικτατορικές κινήσεις ήταν περιορισμένες και βραχύβιες. Επίσης, αστοί πολιτικοί σε συνεργασία με αξιωματικούς των Ενόπλων Δυνάμεων έκαναν ορισμένες ανεπιτυχείς προσπάθειες να ανατρέψουν τη δικτατορία. Η μόνη προσπάθεια κινήματος κατά της δικτατορίας που μπόρεσε να εκδηλωθεί ήταν η εξέγερση στα Χανιά, στις 28 - 29 Ιούλη 1938. Η ηγεσία του κινήματος αποτελούνταν από φιλελεύθερους, ενώ συμμετείχε και το ΚΚΕ. Το κίνημα κατεστάλη από το στρατό, παρά την αρχική του επικράτηση, εξαιτίας των ταλαντεύσεων των αστών πολιτικών που ηγούνταν σε αυτό.
Η διαφαινόμενη έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου σήμανε και το τέλος της όποιας αντιδικτατορικής δράσης των αστικών πολιτικών δυνάμεων.
Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου ήταν αστική δικτατορία, που ενσωμάτωσε στην ιδεολογία και στην πρακτική της «δάνεια» και επιρροές από το φασισμό - ναζισμό. Τέτοια στοιχεία ήταν ο ναζιστικός χαιρετισμός, η ίδρυση της «Εθνικής Οργάνωσης Νεολαίας» με στρατιωτικοποιημένη δομή, η «σωματειακή» οργάνωση της κοινωνίας. Βασικά στοιχεία της ιδεολογίας της 4ης Αυγούστου υπήρξαν ο αντικομμουνισμός, ο εθνικισμός, η προσπάθεια συγκάλυψης των ταξικών αντιθέσεων μέσω της δημαγωγίας και της αναγόρευσης του «έθνους» ως μιας ενότητας που ενώνει πλούσιους και φτωχούς, καθώς και η καλλιέργεια της ταξικής συνεργασίας και συμφιλίωσης.
Ο σύντομος αυτός «αυτοχαρακτηρισμός» του καθεστώτος αντανακλούσε τις σημαντικότερες πλευρές του χαρακτήρα του, αλλά και της προπαγάνδας και της δημαγωγίας του. Ο αντικομμουνισμός και η αντίθεση στον κοινοβουλευτισμό - λιμπεραλισμό ή «κομματισμό», εκφράζοντας την ανάγκη της αστικής τάξης για δικτατορική λύση, υπήρξαν βασικές «σταθερές» της ιδεολογίας της 4ης Αυγούστου. Η προσπάθεια, επίσης, να παρουσιάζεται το καθεστώς ως «λαϊκό» και «προστάτης» των λαϊκών μαζών ήταν συνεχής, χωρίς βέβαια να έχει ουσιαστικό περιεχόμενο.
Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου εφάρμοσε στοιχεία της κεϊνσιανής θεωρίας περί «κρατικής ρύθμισης της καπιταλιστικής οικονομίας», που ακολούθησαν αρκετά καπιταλιστικά κράτη μετά από την οικονομική κρίση στα 1929 - 1933, συμπεριλαμβανομένου του γερμανικού. Η παρέμβαση του κράτους δεν πήρε τη μορφή της «διευθυνόμενης οικονομίας» για την οποία μιλούσε το καθεστώς, ενίσχυσε όμως την πλουτοκρατία μέσω της εκτέλεσης δημόσιων έργων και της επιβολής «ηρεμίας» και «γαλήνης» στους χώρους δουλειάς. Η μεγαλύτερη, ίσως, «προσφορά» της 4ης Αυγούστου στο κεφάλαιο ήταν η επιβολή της «εργασιακής ειρήνης», μέσω της απαγόρευσης των απεργιών, του ελέγχου των σωματείων κ.ά. Στη βάση της οικονομικής πολιτικής της δικτατορίας βρισκόταν και ο στόχος της «αυτάρκειας», με τη λήψη αντίστοιχων δασμολογικών μέτρων υπέρ της εγχώριας βιομηχανίας.
Εξώφυλλο του «Ριζοσπάστη» με την Απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ της 7ης Αυγούστου 1936, που καταδίκαζε τη δικτατορία του Μεταξά |
Ταυτόχρονα, η δικτατορία πήρε μια σειρά από μέτρα ενσωμάτωσης εργατικών - λαϊκών μαζών, εφαρμόζοντας ή επεκτείνοντας ορισμένες ρυθμίσεις και μέτρα που είχαν πάρει προηγούμενες αστικές κυβερνήσεις. Τέτοια μέτρα ήταν η λειτουργία του ΙΚΑ (τα αποθεματικα του οποίου βούτηξε την περίοδο 1939 - 1940, για λόγους εθνικής άμυνας), σε εφαρμογή νόμου του 1934, η επέκταση του 8ώρου σε μια σειρά κλάδων, η διαγραφή των αγροτικών χρεών κ.ά. Τα μέτρα αυτά στη συγκεκριμένη συγκυρία εξυπηρετούσαν και την κερδοφορία του κεφαλαίου, την ενδυνάμωση και στερέωση του καπιταλιστικού συστήματος. Για παράδειγμα, η μείωση των αγροτικών χρεών επέτρεπε στους βιομηχανικούς ομίλους να επεκταθούν σε μια μεγαλύτερη αγορά και ειδικά ορισμένους που δραστηριοποιούνταν στα Λιπάσματα ή στην παραγωγή αγροτικών μηχανημάτων. Τα περισσότερα από τα δήθεν «φιλεργατικά - φιλοαγροτικά» μέτρα δεν προσέφεραν καμία ουσιαστική ανακούφιση στους εργάτες και τους φτωχούς αγρότες. Η εκμετάλλευση, το χαράτσωμα και η ακρίβεια εντάθηκαν.
Επί πολλά χρόνια είχε διαμορφωθεί η άποψη ότι η εξωτερική πολιτική της 4ης Αυγούστου έκλινε προς την πλευρά της Γερμανίας. Σε αυτό συντέλεσε το γεγονός ότι η κυβέρνηση Μεταξά όχι μόνο διατηρούσε καλές σχέσεις με τη χιτλερική Γερμανία, αλλά επιπλέον επιδίωκε τη σύσφιξή τους. Στα χρόνια της 4ης Αυγούστου αναπτύχθηκαν οι εμπορικές συναλλαγές με τη Γερμανία, ενώ πρωτοκλασάτοι του ναζισμού (Γκέμπελς κ.ά.) είχαν επισκεφτεί την Ελλάδα. Ακόμη, στελέχη της Κρατικής Ασφάλειας είχαν εκπαιδευτεί στα βασανιστήρια και στην αντικομμουνιστική δίωξη στις σχολές του Χ. Χίμλερ.
Ο Μεταξάς με τον Γεώργιο και τον Παπάγο σε συνάντηση του Αγγλοελληνικού Πολεμικού Συμβουλίου τον Ιανουάριο του 1941 |
Η άποψη αυτή είχε επιδράσει και στις εκτιμήσεις του ΚΚΕ, που ήδη από τις πρώτες μέρες του πραξικοπήματος χαρακτήριζε τον Μεταξά «πράκτορα του Χιτλερισμού» .
Παράλληλα, το Κόμμα εκτιμούσε για τη θέση του Ι. Μεταξά για «ουδετερότητα» της χώρας πως «(...) Κάτω από τη μάσκα της "ουδετερότητας" κρύβεται η ίδια χιτλερομουσσολινική πολιτική του Μεταξά, που σήμερα ακόμα δεν τολμάει ανοιχτά να εκδηλωθεί κατά της Αγγλίας και Γαλλίας».
Ωστόσο, σε καμία περίπτωση η στάση της «ουδετερότητας» δεν σήμαινε και μετακίνηση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής προς το φασιστικό στρατόπεδο, αφού επιπλέον η κυβέρνηση Μεταξά γνώριζε τις επιδιώξεις της κυβέρνησης Μουσολίνι, που ήταν σύμμαχος του Χίτλερ, ανεξάρτητα από τις μεταξύ τους αντιθέσεις. Οπως γνώριζε και ότι η όποια προσπάθειά της να μην ευθυγραμμιστεί απόλυτα με τη Μ. Βρετανία θα έβρισκε αντιμέτωπους εκείνη, τον βασιλιά, αλλά και δικά της στελέχη, με αποτέλεσμα την πτώση της.
Ηδη από το 1934 ο Μεταξάς είχε δηλώσει: «Η Ελλάς δύναται να θέσει ως δόγμα πολιτικόν ότι εν ουδεμία περιπτώσει δύναται να ευρεθή εις στρατόπεδον αντίθετον εκείνου εις το οποίον ευρίσκετο η Αγγλία» (...)
Το συντριπτικά μεγάλο τμήμα της αστικής τάξης στην Ελλάδα, ιδιαίτερα το εφοπλιστικό κεφάλαιο, λόγω των συμφερόντων του και των πολύχρονων δεσμών του με την αστική τάξη της Βρετανίας από τη γέννηση του ελληνικού κράτους, είχε επιλέξει τη συμπόρευση με τη βρετανική πολιτική.
Βεβαίως, ένα τμήμα του εγχώριου κεφαλαίου, κυρίως εκείνο που ωφελούνταν από τις εισαγωγές - εξαγωγές σε αναπτυσσόμενους κλάδους με τη Γερμανία, προσανατολιζόταν σε συμμαχία μαζί της, εκτιμώντας, πέρα από τα οικονομικά συμφέροντα, ότι η Γερμανία και όχι οι Βρετανία - Γαλλία ήταν σε θέση να συντρίψει τη Σοβιετική Ενωση.
Το ΚΚΕ υπήρξε ο βασικός, ο ταξικός αντίπαλος της 4ης Αυγούστου, που διακηρυγμένος της στόχος ήταν η καταπολέμηση του κομμουνισμού. Με ιδιαίτερη μανία η δικτατορική κυβέρνηση και τα κρατικά όργανα επιτέθηκαν στο ΚΚΕ και την ΟΚΝΕ, με στόχο την πολιτική και ηθική τους εξόντωση, μαζί και σε ορισμένους συνεργαζόμενους με το ΚΚΕ.
Από την πρώτη μέρα - για την ακρίβεια νύχτα - της δικτατορίας, η Γενική Ασφάλεια Αθηνών και η Ειδική Ασφάλεια έθεσαν σε εφαρμογή, όπως είχαν διαταχθεί, σχέδια σύλληψης στελεχών του ΚΚΕ, τα οποία όμως δεν είχαν τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Αμέσως μετά την επιβολή της, η δικτατορία προχώρησε στη θέσπιση αντικομμουνιστικού νομικού πλαισίου. Στις 12 Αυγούστου 1936 συγκροτήθηκε το υφυπουργείο της Δημόσιας Ασφάλειας. Δυο μέρες μετά, στη θέση του υφυπουργού διορίστηκε ο Κωνσταντίνος Μανιαδάκης, ο οποίος αποτέλεσε την «ψυχή» της αντικομμουνιστικής δράσης.
Μετά από περίπου ένα μήνα (18 Σεπτέμβρη) δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ο ΑΝ 117/1936 «Περί μέτρων προς καταπολέμησιν του κομμουνισμού και των εκ τούτου συνεπειών». Τα πρώτα αντικομμουνιστικά νομοθετικά μέτρα συμπλήρωσε ο ΑΝ 375/1936 «Περί τιμωρίας των εγκλημάτων κατασκοπείας και των εγκληματικών ενεργειών των απειλουσών την εξωτερικήν ασφάλειαν της χώρας», εφαρμόστηκε το Πιστοποιητικό Κοινωνικών Φρονημάτων για τους διοριζόμενους υπάλληλους σε κρατικές υπηρεσίες ή Οργανισμούς Δημοσίου Δικαίου.
Ενα από τα βασικά μέσα που χρησιμοποίησε η 4η Αυγούστου ενάντια στο ΚΚΕ και την ΟΚΝΕ ήταν η «δήλωση μετανοίας», ο εξαναγκασμός δηλαδή των πολιτικών κρατουμένων να αποκηρύξουν ενυπόγραφα τις ιδέες και το Κόμμα τους.
Με βάση το νομοθετικό πλαίσιο που διαμόρφωσε, η δικτατορία προχώρησε σε μαζικές συλλήψεις, φυλακίσεις και εκτοπίσεις σε ξερονήσια.
Το πρώτο μεγάλο χτύπημα στον παράνομο μηχανισμό του δέχτηκε το ΚΚΕ το Σεπτέμβρη του 1936, όταν συνελήφθη ο ΓΓ της ΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης. Αμέσως μεταφέρθηκε στην Ασφάλεια Πειραιά. Στις 22 Νοέμβρη 1936 μεταφέρθηκε στις φυλακές Κέρκυρας και από κει, το 1940, στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας. Η επίθεση στο ΚΚΕ κορυφώθηκε την περίοδο λίγο πριν από το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, με μαζικές συλλήψεις μελών της ΚΕ και του ΠΓ του Κόμματος. Το καθεστώς προσπάθησε να αξιοποιήσει το κενό στην ηγεσία του Κόμματος διαμορφώνοντας τη χαφιέδικη «Προσωρινή Διοίκηση», με στελέχη του ΚΚΕ που πέρασαν στην υπηρεσία του αντιπάλου, ενώ μέλη της ΚΕ που είχαν αποφύγει τη σύλληψη είχαν διαμορφώσει ένα άλλο καθοδηγητικό όργανο, τη λεγόμενη «Παλιά ΚΕ». Το ΚΚΕ εκείνη την περίοδο πέρασε μία από τις πιο δύσκολες περιόδους της Ιστορίας του. Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ (23 Ιούνη 2018) αποκατέστησε την «Παλιά ΚΕ», εκτιμώντας ότι αποτέλεσε όργανο συνέχειας της ΚΕ του ΚΚΕ στις σκληρές συνθήκες της περιόδου.
Κατά την τετράχρονη Μεταξική δικτατορία, χιλιάδες κομμουνιστές και κομμουνίστριες πέρασαν από τις φυλακές και τις εξορίες. Στο ξεκίνημα του ιταλοελληνικού πολέμου οι κρατούμενοι και εξόριστοι κομμουνιστές ανέρχονταν σε περίπου 2.000 άντρες και γυναίκες. Πολλοί πέθαναν ή αρρώστησαν βαριά έγκλειστοι ή εξόριστοι, άλλοι παραδόθηκαν από το καθεστώς στους Γερμανούς και Ιταλούς κατακτητές, ανάμεσά τους και ο Ν. Ζαχαριάδης.
Τη βεβαιότητα για τον επερχόμενο πόλεμο ανάμεσα στο ιταλικό και το ελληνικό κράτος είχαν εκφράσει με σειρά τοποθετήσεών τους τόσο η Κομμουνιστική Διεθνής όσο και το ΚΚΕ.
Ο ιταλοελληνικός πόλεμος αποτέλεσε συστατικό μέρος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Σε αυτόν τον πόλεμο, πέρα από τον ελληνικό και τον ιταλικό στρατό που εμπλέκονταν άμεσα στο πρώτο στάδιο της διεξαγωγής του, άμεσα επίσης συμμετείχαν η Γερμανία και η Αγγλία, η πρώτη από τις 6 Απρίλη 1941 μαζί με την Ιταλία και η δεύτερη μαζί με την Ελλάδα από το Μάρτη του 1941.
Τα ξημερώματα της 28ης Οκτώβρη 1940, ο Ιταλός πρέσβης στην Αθήνα επέδωσε στον Ι. Μεταξά το τελεσίγραφο του Μουσολίνι με το οποίο ζητούσε να επιτρέψει στον ιταλικό στρατό να καταλάβει μέσα στο ελληνικό έδαφος διάφορες θέσεις στρατηγικής σημασίας. Ο Μεταξάς απέρριψε το τελεσίγραφο.
Στο μεταξύ, η επίθεση της Ιταλίας είχε αρχίσει πριν ακόμα λήξει η τρίωρη προθεσμία που όριζε αυτό.
«Η στιγμή επέστη που θα αγωνισθώμεν διά την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, την ακεραιότητα και την τιμήν της (...) Απήντησα εις τον Ιταλόν Πρέσβυ ότι θεωρώ και το αίτημα αυτό καθ' εαυτό και τον τρόπο με τον οποίον γίνεται τούτο ως κήρυξιν πολέμου της Ιταλίας κατά της Ελλάδος (...)
Ολον το Εθνος ας εγερθεί σύσσωμον. Αγωνισθείτε διά την πατρίδα, τας γυναίκας και τα παιδιά σας και τας ιεράς μας παραδόσεις.
Νυν υπέρ πάντων ο αγών»3
Βέβαια, παρά το «εθνεγερτήριο» κάλεσμα, στα ηγετικά κλιμάκια της αστικής τάξης ήταν κυρίαρχη η άποψη ότι η αντίσταση του ελληνικού στρατού όφειλε να είναι σθεναρή, όχι όμως και η πεποίθηση ότι μπορούσε να είναι και νικηφόρα, εξαιτίας της συντριπτικής υπεροχής του αντιπάλου σε πολεμικά μέσα. Στο τελευταίο συνέβαλε πολύ και η στάση της Αγγλίας, η οποία δεν παραχωρούσε στην κυβέρνηση Μεταξά τον εξοπλισμό που εκείνη ζητούσε, κυρίως σε αεροπορικά μέσα. Στο πνεύμα του πρωθυπουργικού διαγγέλματος κινούνταν και οι άλλοι αστοί πολιτικοί ηγέτες.
Παραπομπές:
1. Αλέξανδρος Παπάγος, «Ο ελληνικός στρατός και η προς πόλεμον προπαρασκευή του: Από Αυγούστου 1923 μέχρι Οκτωβρίου 1940», εκδ. «Πυρσός», Αθήνα, 1945, σελ. 275 - 289.
2. «Ιωάννης Μεταξάς, Το προσωπικό του ημερολόγιο», τόμ. Δ', εκδ. «Ικαρος», Αθήνα, 1960, σελ. 500.
3. Αλέξανδρος Εδιπίδης (επιμ.), «Μεγάλη Εικονογραφημένη Ιστορία του ελληνοϊταλικού και ελληνογερμανικού πολέμου 1940 - 1941», εκδ. «Βιβλιοαθηναϊκή», Αθήνα, χ.χ., σελ. 42.
Αντάρτες του ΕΛΑΣ στα βουνά της Αρκαδίας |
Απότοκη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου ήταν η Συνθήκη των Βερσαλλιών (28 Ιούνη 1919), που είχε ως αποτέλεσμα «ασύγκριτα μεγαλύτερη όξυνση όλων των καπιταλιστικών αντιθέσεων (...) Η Συνθήκη των Βερσαλλιών έφερε και τη Γερμανία και μια ολόκληρη σειρά από ηττημένα κράτη σε κατάσταση που η οικονομική τους ύπαρξη είναι αδύνατη από υλική άποψη, τα έφερε σε κατάσταση απόλυτης ταπείνωσης και έλλειψης δικαιωμάτων»2.
Η Συνθήκη των Βερσαλλιών ευνοούσε κυρίως την Αγγλία και τη Γαλλία, που δυνάμωναν τις θέσεις τους στη Δυτική Ευρώπη, στη Μέση Ανατολή και την Αφρική. Η γερμανική αστική τάξη άρχισε να επεξεργάζεται σχέδιο απεμπλοκής από τη Συνθήκη από την επόμενη μέρα της υπογραφής της. Το ίδιο και η ιταλική αστική τάξη, η οποία, θεωρώντας ότι ήταν αδικημένη από τη μοιρασιά της λείας, στήριξε τον Μουσολίνι για να εγκαθιδρύσει δικτατορία (31 Οκτώβρη 1922), με τη βοήθεια του βασιλιά, του στρατού και του Βατικανού.
Χιτλερικοί στρατιώτες το 1939 στην Πράγα |
Τις ανακατατάξεις, οι οποίες είχαν συντελεστεί στον παγκόσμιο συσχετισμό δυνάμεων στη διάρκεια του Μεσοπολέμου, επιτάχυνε και τροφοδότησε η μεγάλη παγκόσμια οικονομική κρίση του καπιταλισμού (1929 - 1933), αλλά και η νέα που εκδηλώθηκε το 1937 - 1938.
Ωστόσο, η πιο σημαντική διαφορά ήταν ότι ο διεθνής συσχετισμός των κρατών δεν περιλάμβανε μόνο καπιταλιστικά κράτη αλλά και το πρώτο σοσιαλιστικό, την ΕΣΣΔ. Είχε συντελεστεί μια κοσμοϊστορική αλλαγή με παγκόσμια επίδραση, η νικηφόρα Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση και το βασικό δημιούργημά της, η Σοβιετική Ενωση, στην οποία είχε καταργηθεί η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.
Η Οκτωβριανή Επανάσταση και η πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης ήταν η έμπρακτη έκφραση ότι η εποχή του περάσματος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό είχε αρχίσει, ανεξάρτητα από πιθανά ιστορικά πισωγυρίσματα. Ταυτόχρονα, είχε αναπτυχθεί το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα, συγκροτημένο και διαρθρωμένο από το 1919 στις γραμμές της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Αυτά τα γεγονότα υπεισέρχονταν από την αρχή στο συσχετισμό μεταξύ των καπιταλιστικών κρατών. Τον επηρέαζαν χωρίς να αλλάζουν το χαρακτήρα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Η εντύπωση που διαμορφώθηκε, με ευθύνη και του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος, ότι μετά από τη συγκρότηση της αντιχιτλερικής - αντιαξονικής συμμαχίας έκαναν δίκαιο, φιλολαϊκό πόλεμο και τα καπιταλιστικά κράτη που εντάχτηκαν σε αυτή - ΗΠΑ, Μ. Βρετανία, Γαλλία του Ντε Γκολ κ.ά. - είναι πλασματική. Συμμάχησαν με τη Σοβιετική Ενωση, ενώ παράλληλα επεξεργάζονταν νέες μορφές και μηχανισμούς υπονόμευσής της.
Η ίδια η καθυστέρηση στο άνοιγμα του δεύτερου μετώπου στην Ευρώπη συνηγορεί υπέρ της άποψης ότι επιδίωξη των ΗΠΑ και της Μ. Βρετανίας ήταν η αποδυνάμωση της ΕΣΣΔ και της Γερμανίας, προκειμένου να κυριαρχήσουν και να επιβάλουν τους όρους τους.
Συμμάχησαν με την ΕΣΣΔ επειδή είχαν χάσει θέσεις στην πολεμική σύγκρουση με τον Αξονα, ιδιαίτερα μετά από την παράδοση της Γαλλίας. Είχαν λοιπόν ανάγκη να ξεμπερδέψουν με τον ιμπεριαλιστή ανταγωνιστή τους, που αμφισβητούσε τη δική τους κυριαρχία κι επιδίωκε να κυριαρχήσει εκείνος. Εξάλλου, πάλι ο ενδοϊμπεριαλιστικός ανταγωνισμός ήταν η αιτία που οδήγησε τη Γερμανία να υπογράψει με την ΕΣΣΔ, τον θανάσιμο εχθρό της, το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ - Μόλοτoφ.
Το γεγονός ότι οι ΗΠΑ, η Μ. Βρετανία και η Γαλλία έκαναν πόλεμο αντιλαϊκό ακόμα και όταν συμμάχησαν με τη Σοβιετική Ενωση, επιβεβαιώνεται πρώτ' απ' όλα από τον εκμεταλλευτικό χαρακτήρα αυτών των κρατών, από την ηγετική τους θέση στην αποικιοκρατική εκμετάλλευση άλλων λαών, αλλά και από σειρά άλλων γεγονότων, όπως ο υπονομευτικός ρόλος τους στα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα όπου ηγούνταν τα ΚΚ και η συνεργασία τους με δοσιλογικές πολιτικές και στρατιωτικές δυνάμεις.
Ως υπονομευτικός και ανατρεπτικός μοχλός, ενάντια στα κινήματα όπου ηγούνταν τα ΚΚ, χρησιμοποιήθηκαν και οι αστικές κυβερνήσεις σειράς χωρών που είχαν διαφύγει κι εγκαταστάθηκαν στο Λονδίνο (πολωνική, γιουγκοσλαβική, βελγική κ.ά.) ή στο Κάιρο (ελληνική).
Ο αντιλαϊκός ρόλος των καπιταλιστικών κρατών στον πόλεμο επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι οι ΗΠΑ έριξαν τις δύο ατομικές βόμβες τη στιγμή που η Ιαπωνία είχε σχεδόν καταρρεύσει. Ηταν η χαριστική βολή σε έναν σύμμαχό τους στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, εχθρό τους στον Β', που έγινε ξανά σύμμαχός τους μετά από τη λήξη του. Εξίσου αποκαλυπτικές του ρόλου των καπιταλιστικών κρατών είναι οι δηλώσεις του Τσόρτσιλ μετά από τον πόλεμο, οπότε καυχήθηκε δημόσια πως στη διάρκεια των τελευταίων μηνών του πολέμου έδωσε οδηγίες στον στρατάρχη Μοντγκόμερι, κατά τον αφοπλισμό των Γερμανών, να ενεργήσει με τέτοιον τρόπο ώστε να μπορεί να τους επανεξοπλίσει οποτεδήποτε, αν αυτό κρινόταν αναγκαίο, για να σταματήσει την προέλαση του Κόκκινου Στρατού5.
(Αποσπάσματα από το Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1939 - 1949 τόμος Β1 σελ. 49 - 52)
Παραπομπές:
1. Β. Ι. Λένιν «Εισήγηση για τη διεθνή κατάσταση και τα βασικά καθήκοντα της Κομμουνιστικής Διεθνούς», στο Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τόμ. 41, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1983, σελ. 217.
2. Ο.π., σελ. 217 - 218.
3. Αντιπροσωπεύτηκαν η Αγγλία, η Γαλλία, η Ιταλία, το Βέλγιο, η Πολωνία, η Τσεχοσλοβακία και η Γερμανία. Οι συμφωνίες του Λοκάρνο αποτελούσαν μια προσπάθεια ρύθμισης των συνόρων της Ευρώπης μετά από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, στη βάση των αποφάσεων της Συνθήκης των Βερσαλλιών. Η Γερμανία αναγνώρισε την οριστική προσάρτηση της Αλσατίας και της Λορένης στη Γαλλία και υποσχέθηκε να μην αναπτύξει στρατεύματα στη Ρηνανία.
Ως αντάλλαγμα, έγινε δεκτή στην Κοινωνία των Εθνών και τα συμμαχικά στρατεύματα αποχώρησαν από τη Δυτική Ρηνανία. Την ίδια στιγμή, όμως, η Γερμανία αρνήθηκε να εγκαταλείψει τις αξιώσεις της απέναντι στην Τσεχοσλοβακία και την Πολωνία. Ως συνέπεια, οι υπόλοιποι μετέχοντες στη Διάσκεψη υπέγραψαν ξεχωριστές συμφωνίες με τις δύο χώρες, σύμφωνα με τις οποίες θα τις βοηθούσαν σε περίπτωση γερμανικής επίθεσης.
Ο Στάλιν σημείωσε για το Λοκάρνο: «Το να πιστεύει κανείς ότι η Γερμανία, που αναπτύσσεται και τραβάει μπροστά, θα συμβιβαστεί μ' αυτήν την κατάσταση σημαίνει ότι υπολογίζει σε θαύματα» (Ι. Β. Στάλιν, «Πολιτική Εκθεση της Κεντρικής Επιτροπής», στο Ι. Β. Στάλιν, Απαντα, τόμ. 7, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2018, σελ. 300).
4. Ο.π., σελ. 299, 301.
5. Δελτίο του πρακτορείου «Ασοσιέιτεντ Πρες», 23.11.1954, όπως παρατίθεται στο Ουίλιαμ Ζ. Φόστερ, «Ιστορία των τριών Διεθνών», εκδ. «Γνώσεις», Αθήνα, χ.χ., σελ. 548.
(Αποσπάσματα από το Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1939 - 1949 τόμος Β1 σελ. 49 -52)
Το φύλλο του «Ριζοσπάστη» τη μέρα που η Αθήνα γιόρταζε την απελευθέρωσή της |
Ο ιμπεριαλιστικός χαρακτήρας του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, δηλαδή ο πόλεμος μεταξύ των ιμπεριαλιστικών κρατών για το μοίρασμα των αγορών, δεν αναιρείται από το γεγονός ότι η φασιστική συμμαχία, ο Αξονας, επιτέθηκε και ενάντια στη Σοβιετική Ενωση, το πρώτο και μόνο τότε εργατικό κράτος.
Και γι' αυτήν την εξέλιξη ευθύνονται και τα άλλα καπιταλιστικά κράτη, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, που δεν επιτέθηκαν στη Σοβιετική Ενωση αλλά δεν απέτρεψαν την προετοιμασία της Γερμανίας ενάντια στην ΕΣΣΔ. Το αντίθετο, τροφοδότησαν και προσδοκούσαν μια τέτοια επίθεση, για να πετύχουν την ανατροπή του εργατικού κράτους. Αυτές οι επιδιώξεις δεν αναιρούνται από το γεγονός ότι ο κάθε πόλεμος έχει τη δική του δυναμική, επομένως φέρνει διατάξεις και αναδιατάξεις συμμαχιών και μεταξύ των καπιταλιστικών κρατών, ακόμα και συγκυριακές συμμαχίες όπως των ΗΠΑ με τη Σοβιετική Ενωση από ένα σημείο και μετά, όταν η ναυτική δύναμη των ΗΠΑ δέχτηκε επίθεση από ιαπωνικές δυνάμεις (Περλ Χάρμπορ).
Είναι θεμιτό ένα σοσιαλιστικό κράτος το οποίο κινδυνεύει - σε συνθήκες που το διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα βρίσκεται σε πόλεμο, είναι διασπασμένο - να κάνει και εκείνες τις κινήσεις της εξωτερικής του πολιτικής ώστε και χρόνο να κερδίσει, και καλύτερα να μπορέσει να οργανωθεί, και να αντιμετωπίσει, ενδεχομένως και από κοινού με κάποιες άλλες δυνάμεις, ζητήματα των στρατιωτικών επιχειρήσεων από το άμεσα εναντίον του επιθετικό μπλοκ. Ακόμα και διαπραγματεύσεις να κάνει και κατά τη διάρκεια του πολέμου, ενδεχομένως και για το θέμα της λήξης του πολέμου, των συμφωνιών ανακωχής που προϋποθέτουν διεθνείς συμβάσεις κ.λπ. Ολα αυτά δικαιολογούνται.
Ωστόσο, οι παράγοντες που διαμορφώνουν την «επόμενη μέρα» και αφορούν την ταξική πάλη είναι πιο σύνθετοι. Ο κάθε πόλεμος έχει και τη δική του δυναμική στο εσωτερικό της κάθε χώρας που εμπλέκεται στον πόλεμο, αρχικά είτε ως επιτιθέμενο κράτος είτε ως κατεχόμενο. Στο κατεχόμενο, π.χ., αναπτύσσεται αντίσταση, ένοπλος αγώνας, σε πολλές περιπτώσεις ο συσχετισμός αλλάζει μέσα στη διαδικασία αυτού του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα, όπως στην Ελλάδα, όπου κυρίως ηγήθηκε το ΚΚΕ και όχι η αστική τάξη της Ελλάδας. Αυτό σημαίνει ότι διαμορφώνεται μια διαδικασία που αλλάζει ο συσχετισμός της ταξικής πάλης, ανάμεσα στην εργατική τάξη και τις λαϊκές δυνάμεις, από τη μια μεριά, και την αστική, κυρίαρχη μέχρι τότε τάξη, από την άλλη. Αυτές οι αλλαγές πρέπει να παίξουν ρόλο «στη διεκδίκηση της επόμενης μέρας από ποια τάξη» και όχι μόνο ή κυρίως να καθοριστούν από διαπραγματεύσεις κρατών που κέρδισαν στον πόλεμο, στην προκειμένη περίπτωση από τα σύμμαχα αλλά ταξικά διαφορετικά κράτη ΕΣΣΔ - ΗΠΑ - Ηνωμένου Βασιλείου. Από αυτήν την άποψη, ο πρώτος λόγος της μεταπολεμικής εξέλιξης σχετίζεται με την εξέλιξη του αγώνα στο εσωτερικό της κάθε χώρας και σε αυτό πρέπει να έχουν λόγο αποφασιστικό οι εσωτερικές διεργασίες από τη σκοπιά του επαναστατικού εργατικού κινήματος, προσελκύοντας στο μέγιστο δυνατό βαθμό τη διεθνιστική ταξική αλληλεγγύη του κομμουνιστικού κινήματος ή και του ή των συγκροτημένων σοσιαλιστικών κρατών.
1945, Μόσχα. Επιστροφή των νικητών στην πατρίδα |
Οι λαθεμένες ιδεολογικοποιήσεις εκ μέρους του ΚΚΣΕ και η οπορτουνιστική στάση ΚΚ σε σημαντικές καπιταλιστικές χώρες αποτελούσαν τον φαύλο κύκλο που αποδυνάμωνε άμεσα και μακροπρόθεσμα το κομμουνιστικό κίνημα σε σειρά χωρών που ενεπλάκησαν στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο είτε ως επιτιθέμενες (π.χ. Ιταλία) είτε ως κατεχόμενες (π.χ. Ελλάδα).
Το συμπέρασμα είναι ότι η εσωτερική και διεθνής κατάσταση της ταξικής πάλης και η ικανότητα της συνειδητής πρωτοπορίας να συνυπολογίζει τη συσχέτιση και την αλληλεπίδρασή τους είναι σημαντικές σε όλες τις φάσεις της επαναστατικής δραστηριότητας, τόσο κατά τη διάρκεια της επανάστασης και στα πρώτα βήματα της εδραίωσής της όσο και κατά τη διάρκεια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, μετά από την εδραίωση της επανάστασης και για όσο διάστημα δεν έχουν διαμορφωθεί οι κατάλληλες συνθήκες διεθνώς, ώστε να μπορεί να ολοκληρωθεί η κομμουνιστική κοινωνία.
Τα ΚΚ εγκλωβίστηκαν στην αντιφασιστική γραμμή πάλης, στις εγχώριες ή άλλες (της ΕΣΣΔ) διαπραγματεύσεις για το μεταπολεμικό πολιτικό καθεστώς στη χώρα τους.
Αυτό το πρόβλημα δεν αναιρείται από το γεγονός ότι για ορισμένες χώρες, π.χ. Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχοσλοβακία, Ρουμανία, η έκβαση των διαπραγματεύσεων της ΕΣΣΔ με τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο έδειχνε να είναι σχετικά ευνοϊκή ή, καλύτερα, η παρουσία του Κόκκινου Στρατού εγγυήθηκε ευνοϊκή έκβαση σε νέα όξυνση της ταξικής πάλης και σε επίπεδο κυβερνήσεων, ανεξάρτητα από την πρώτη σύνθεσή τους (συμμετείχαν και αστικές δυνάμεις).
Ωστόσο, παρά τη σχετικά ευνοϊκή εξέλιξη σε αυτές τις χώρες, η όλη πορεία της ταξικής πάλης, με ορισμένη ανοχή σε αστικές δυνάμεις, έβαλε την αρνητική σφραγίδα της: Δεν καταργήθηκε πλήρως η καπιταλιστική σχέση (με βάση τα Συντάγματα, επιτρεπόταν η μίσθωση ξένης εργασίας μέχρι ορισμένο όριο και βέβαια με κρατικό έλεγχο για το ύψος του μισθού και τις συνθήκες εργασίας). Είχαν κοινωνικό έρεισμα η δεξιά οπορτουνιστική στροφή στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, η σταδιακή επικράτηση των αγοραίων θεωριών περί σοσιαλισμού.
Αλλά και η έκβαση της ταξικής πάλης σε χώρες όπως η Ελλάδα, στον έναν ή άλλο βαθμό, επηρεάστηκε από τις αντιφάσεις της αντίληψης και πολιτικής της «ειρηνικής συνύπαρξης» του σοσιαλισμού με «δημοκρατικά» και «φιλειρηνικά» καπιταλιστικά κράτη, τα οποία θεωρούνταν ότι διέπονταν από πολιτικό ρεαλισμό.
Ο «Ψυχρός Πόλεμος», οι «θερμές» επιθέσεις των ΗΠΑ στην Κορέα, στη Μέση Ανατολή, η συγκρότηση του ΝΑΤΟ, αργότερα ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος εναντίον του Βιετνάμ γρήγορα αποκάλυψαν το πραγματικό επιθετικό πρόσωπο των ΗΠΑ, που τίποτε δεν είχε να ζηλέψει από τη ναζιστική γερμανική επιθετικότητα.
Η αντικειμενική εκτίμηση του συσχετισμού δυνάμεων προϋποθέτει πάντα να μην υποτιμάται ο εκμεταλλευτικός, επιθετικός χαρακτήρας της καπιταλιστικής εξουσίας, ανεξάρτητα από τη μορφή του πολιτεύματος ή και τις ιδιαίτερες ιδεολογικές της αναφορές. Γι' αυτό, άλλωστε, και η «δημοκρατική» ΕΕ πολεμά την καθοριστική συμβολή της ΕΣΣΔ στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και την κατατάσσει με την Γερμανία στην ίδια μοίρα, των «μη δημοκρατικών καθεστώτων», παρακάμπτοντας την τεράστια ταξική τους διαφοροποίηση, από τη μια καπιταλισμός, από την άλλη σοσιαλισμός.
Το ΚΚΕ, εδώ και 30 χρόνια, τόλμησε και τολμά, συνεχίζει την έρευνα, τη μελέτη, τη συλλογική κομματική συζήτηση, τη συντροφική συζήτηση με άλλα ΚΚ, πάντα με στόχο την ισχυροποίηση της ταξικής πάλης για τον σοσιαλισμό - κομμουνισμό.
(Απόσπασμα από Κείμενο του Πολιτικού Γραφείου της ΚΕ του ΚΚΕ, με τίτλο: «Συμπεράσματα για το πέρασμα από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό - Με αφορμή τα 75 χρόνια από τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου». ΚΟΜΕΠ τεύχος 3 , Μάης - Ιούνης 2020)
Κείμενα βασισμένα στον Β1 Τόμο του Δοκιμίου Ιστορίας του ΚΚΕ 1939 - 1949 και στο βιβλίο του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ «Το ΚΚΕ στον ιταλοελληνικό πόλεμο 1940 - 1941» (εκδ. «Σύγχρονη Εποχή»)
«Προς το λαό της Ελλάδας
Ο φασισμός του Μουσσολίνι χτύπησε την Ελλάδα πισώπλατα, δολοφονικά και ξετσίπωτα με σκοπό να την υποδουλώσει και εξανδραποδίσει. Σήμερα όλοι οι έλληνες παλαίβουμε για τη λευτεριά, την τιμή, την εθνική μας ανεξαρτησία. Η πάλη θα είναι πολύ δύσκολη και πολύ σκληρή. Μα ένα έθνος που θέλει να ζήσει πρέπει να παλεύει, αψηφώντας τους κινδύνους και τις θυσίες. Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό του Μουσσολίνι. Δίπλα στο κύριο μέτωπο και Ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η ΚΑΘΕ ΡΕΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, ΚΑΛΥΒΑ ΜΕ ΚΑΛΥΒΑ, Η ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ, ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ.
Κάθε πράχτορας του Φασισμού πρέπει να εξοντωθεί αλύπητα. Στον πόλεμο αυτό που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δόσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως καμιά (σ.σ. η υπογράμμιση είναι δική μας) επιφύλαξη. Επαθλο για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα για τον σημερινό του αγώνα, πρέπει να είναι και θα είναι, μια καινούργια Ελλάδα της δουλιάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση και από κάθε εκμετάλλευση (σ.σ. η υπογράμμιση είναι δική μας), μ' ένα πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό.
Ολοι στον αγώνα, ο καθένας στη θέση του και η νίκη θάναι νίκη της Ελλάδας και του λαού της. Οι εργαζόμενοι όλου του κόσμου στέκουν στο πλευρό μας,
Αθήνα 31 του Οκτώβρη 1940
Νίκος Ζαχαριάδης
Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ»1.
Ταυτόχρονα ο Ν. Ζαχαριάδης έγραψε κείμενο που απευθυνόταν στην κυβέρνηση Μεταξά. Παρατίθεται, όπως δημοσιεύτηκε πέντε χρόνια αργότερα στον «Ριζοσπάστη»:
Μαζί με το "Ανοικτό Γράμμα" ο σ. Ζαχαριάδης έστειλε στο Μεταξά σημείωμα που περιλάμβανε προτάσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος σε μια βάση για κοινή λαϊκή-πατριωτική-εθνική πάλη κατά της φασιστικής επιδρομής. Ο Μεταξάς φυσικά δεν απάντησε, γιατί δεν έκανε λαϊκό-εθνικό πόλεμο, μα πλουτοκρατικό-δυναστικό-ξενοκίνητο. Οι τέσσερις προτάσεις-όροι είνε οι εξής:
1. Το ΚΚΕ αναλαμβάνει τη γραμμή του "Ανοικτού Γράμματος" να την κρατήσει ως το τέλος του πολέμου.
2. Η κυβέρνηση δίνει γενική αμνηστία.
3. Ξαναβγαίνει ο Ριζοσπάστης.
4. Οποιο μέλος του ΚΚΕ διαφωνήσει με τη γραμμή του "Ανοιχτού Γράμματος" θα διαγραφεί απ' το ΚΚΕ».2
Το παραπάνω κείμενο απευθυνόταν «Προς τον κ. υφυπουργό Δ. Ασφαλείας». Αυτήν τη φράση αφαίρεσε ο Μανιαδάκης από το συγκεκριμένο κείμενο και την επικόλλησε στο ανοικτό γράμμα του Ν. Ζαχαριάδη. Οπως έγραψε ο «Ριζοσπάστης» (28 Οκτώβρη 1945), «ο Μανιαδάκης πήρε την επικεφαλίδα αυτού του δεύτερου γράμματος (...) και την έβαλε σαν επικεφαλίδα στο "Ανοικτό Γράμμα", θέλοντας έτσι να δείξει ότι και αυτό σ' αυτόν το έστειλε ο σ. Ζαχαριάδης». Εδώ ακριβώς βρισκόταν η πλαστογραφία του 1ου ανοικτού γράμματος.
Εκτός από την παραπάνω, προηγήθηκε ακόμα μία πλαστογραφία, συντείνοντας περισσότερο στην ήδη υπάρχουσα σύγχυση που είχε δημιουργηθεί με τη συγκρότηση της χαφιέδικης «Προσωρινής Διοίκησης» («ΠΔ»). Ενα μήνα πριν από το 1ο γράμμα του Ν. Ζαχαριάδη, την 1η Οκτώβρη 1940, κυκλοφόρησε το 9ο φύλλο του πλαστού «Ριζοσπάστη», που δημοσίευε ως πρώτο κύριο θέμα του δήθεν γράμμα3 του Ν. Ζαχαριάδη, το οποίο σημειωτέον έχει καταγγείλει ο Ζαχαριάδης ως πλαστό, σε επιστολή του που δημοσιεύτηκε στον «Ριζοσπάστη» στις 9 Ιούλη 1946.
Μετά από τη δημοσίευση του 1ου ανοιχτού γράμματος, ακολούθησαν υπομνήματα που έστειλαν οι κρατούμενοι της Ακροναυπλίας με βάση αυτό. Το ίδιο και οι ομάδες εξορίστων, που επίσης ζήτησαν από την κυβέρνηση να σταλούν στο μέτωπο για να πολεμήσουν.
Η κυβέρνηση Μεταξά αρνήθηκε, θέτοντας ως προϋπόθεση για να ικανοποιηθεί το αίτημά τους, να υπογράψουν δήλωση μετανοίας.
Η στάση της ήταν καθαρά ταξική, με στόχο μακροπρόθεσμο και άμεσο. Η
μαζική υπογραφή «δήλωσης μετανοίας» από περίπου 2.000 φυλακισμένους και
εξόριστους θα γινόταν παντοτινό στίγμα του Κόμματος. Θα αποτελούσε
σύμβολο ιδεολογικής και πολιτικής υποταγής του στα αστικά κελεύσματα της
ταξικής συνεργασίας, καθιστώντας μύθο την κατακτημένη με αίμα κοινή
παραδοχή ότι το ΚΚΕ δεν σκύβει το κεφάλι σε οποιεσδήποτε συνθήκες. Με τη
«δήλωση μετανοίας» επιδίωκε να καταστήσει τους κρατούμενους
κομμουνιστές πολιτικά αφερέγγυους στο λαό και στο στρατό. Γιατί 2.000
στελέχη του ΚΚΕ, σκορπισμένα στο μέτωπο του πολέμου, μόνο ανησυχία θα
προκαλούσαν στην κυβέρνηση Μεταξά. Συγκροτούσαν μια εκρηκτική και
ανυπότακτη «μάζα» ανθρώπων με κύρος, που είχαν πρωτοστατήσει στους
αγώνες της εργατικής τάξης και της αγροτιάς.Ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Νίκος Ζαχαριάδης
Στις 26 Νοέμβρη 1940, ο Ν. Ζαχαριάδης έγραψε το Β' ανοιχτό γράμμα, το οποίο έχει ως εξής:
«Προς το λαό της Ελλάδας,
Ολόκληρος ο λαός της Ελλάδας ξεσηκώθηκε σαν ένας άνθρωπος και χάλασε τα σχέδια του φασισμού. Με το αίμα του ο λαός εξασφάλισε τη λευτεριά και την ανεξαρτησία του. Εξω απ' αυτά η Ελλάδα δεν έχει καμιά θέση στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο ανάμεσα στην Αγγλία και Ιταλία - Γερμανία. Αφού ο λαός μας υπερασπίσει αποτελεσματικά την ανεξαρτησία και την εθνική λευτεριά του, σήμερα ένα μονάχα πράμα Θέλει: Ειρήνη και ουδετερότητα με τούτους τους όρους: 1) να ξανάρθουν τα πράγματα όπως ήταν στις 28 Οχτώβρη 1940 δίχως καμιά εδαφική - οικονομική - πολιτική ζημιά σε βάρος της Ελλάδας. 2) Οι πολεμικές δυνάμεις της Αγγλίας να φύγουν όλες απ' τα χώματα και τα νερά της Ελλάδας. Με βάση τους δύο αυτούς όρους να ζητήσουμε αμέσως απ' την κυβέρνηση της ΕΣΣΔ να μεσολαβήσει για να γίνει ελληνοϊταλική ειρήνη. Αυτό είναι σήμερα το μοναδικό εθνικολαϊκό συμφέρον. Και η πράξη έχει αποδείξει ότι μόνον η ΕΣΣΔ σήμερα έδωσε την ειρήνη και ουδετερότητα της Γιουγκοσλαβίας - Βουλγαρίας - Τουρκίας.
26 του Νοέμβρη 1940 Ν. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ
ΥΓ. Είμαστε υποχρεωμένοι να ζητήσουμε ειρήνη έντιμη και δίχως κυρώσεις και για να ξεκαθαρίσουμε άλλη μια φορά τόσο τον εθνικό - αμυντικό - απελευθερωτικό χαρακτήρα του πολέμου που κάνουμε, όσο και ότι είμαστε ξένοι προς τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο που κάνουν οι πλουτοκρατικές μεγάλες δυνάμεις. Αν σήμερα δεν δουλέψουμε για μια έντιμη ειρήνη ο πόλεμος θα χάσει για μας τον εθνικό αμυντικό χαραχτήρα του, θα γίνει καταχτητικός και τότε θα έχει αντίθετο το λαό».3
Οταν γράφτηκε το 2ο γράμμα, ο ελληνικός στρατός είχε διώξει τον ιταλικό από τα σύνορα και είχε περάσει στην επίθεση. Τα γεγονότα εξελίχτηκαν τελείως διαφορετικά απ' ό,τι ίσως περίμεναν οι στρατιωτικοπολιτικές ηγεσίες και των δύο κρατών.
Από τις 14 Νοέμβρη έως τις 28 Δεκέμβρη 1940, ο ελληνικός στρατός κατέλαβε την Κορυτσά, την Πρεμετή, τους Αγίους Σαράντα, το Δέλβινο, το Αργυρόκαστρο και έφτασε στη γραμμή Πόγραδετς - Κάμια - Σούχα - Γκόρα - Χειμάρα.
Το 2ο γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη δεν είδε το φως της δημοσιότητας. Κρατήθηκε από τη Γενική Ασφάλεια, στην οποία το παρέδωσε η «Προσωρινή Διοίκηση».
Στις 15 Γενάρη 1941, ο Νίκος Ζαχαριάδης έδωσε στον φοιτητή Λιανόπουλο, κρατούμενο που τότε αποφυλακιζόταν, το 3ο ανοιχτό γράμμα του, για να το παραδώσει στη Φοιτητική Οργάνωση του Κόμματος και της ΟΚΝΕ. Ο Λιανόπουλος δεν υλοποίησε την εντολή του Ζαχαριάδη. Το γράμμα έφτασε πολύ αργότερα στην ΚΕ. Ο «Ριζοσπάστης» που εξέδιδε η «Παλιά ΚΕ», μη γνωρίζοντας το γεγονός, το κατήγγειλε ως πλαστό (17 Ιούνη 1941).
Το Γ' γράμμα του Ν. Ζαχαριάδη ήταν το ακόλουθο:
«Προς την κομμουνιστική φοιτητική οργάνωση (ΚΚΕ και ΟΚΝΕ). Αγαπητοί σύντροφοι,
Εχω για σας μια παράκληση: Να τυπώστε, μοιράστε, τοιχοκολλήστε στην Αθήνα - Πειραιά - Θεσσαλονίκη, αν είναι μπορετό σ' όλη τη χώρα και στο μέτωπο, το παρακάτω γράμμα μου. Κρατάτε ψηλά τη σημαία του ΚΚΕ και συνεχίστε με πιο μεγάλη ορμή την πολιτική και οργανωτική σας δουλιά. Ζήτω το ΚΚΕ και η Κομμουνιστική Διεθνής.
Αθήνα, 15 Γενάρη 1941.
Ν. Ζαχαριάδης
ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΛΗ ΚΑΙ ΣΤΕΛΕΧΗ
ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΚΚΕ (ΕΤΚΔ) ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΚΝΕ (ΕΤΚΔΝ)
Το γράμμα αυτό το γράφω, γιατί παρουσιάστηκε μια βασική ριζική διαφωνία μου με την Προσωρινή Διοίκηση που παρουσιάζεται σαν εκπρόσωπος του ΚΚΕ από το Σεπτέμβρη του 1940. Είχα δεχτεί την πολιτική μόνο συνεργασία την Προσωρινή Διοίκηση (παρά τους σοβαρούς δισταγμούς μου) γιατί είχα εμπιστευθεί σ' έναν παλιό σύντροφο να καθαρίσει το ΚΚΕ από τη χαφιέδικη σφηκοφωλιά του Μάθεση - Παπαγιάννη.
Από την πρώτη στιγμή είχα παρατηρήσει σοβαρά λάθη στην πολιτική γραμμή της "Προσωρινής Διοίκησης", που αυτή παρά τις υποδείξεις μου αρνήθηκε να τα διορθώσει όπως δε δέχτηκε και άλλες υποδείξεις μου. Η βασική όμως διαφωνία μας, που θ' αναφέρω πιο κάτω, με αναγκάζει να μιλήσω ανοιχτά. Το γράμμα μου που δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες στις 2 Νοέμβρη 1940 αποβλέπει στα παρακάτω: 1) Να δόσει έγκυρη ενιαία κατεύθυνση στους κομμουνιστές όλης της χώρας. 2) Να κινητοποιήσει το λαό στην αντιφασιστική εξόρμηση για την εθνική ανεξαρτησία και λευτεριά. 3) Να αποκαταστήσει στο εσωτερικό τις λαϊκές ελευθερίες, μια λαϊκή αντιπλουτοκρατική πολιτική. 4) Να κάμει τον πόλεμο εθνικό αντιφασιστικό, αντιιμπεριαλιστικό με βασικό και μοναδικό σκοπό την εξασφάλιση της εθνικής μας ανεξαρτησίας, της ειρήνης και ουδετερότητάς μας, έξω από το γενικό ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Αυτό θα μπορούσαμε να το επιτύχουμε μόνο μ' έναν ολόπλευρο προσανατολισμό στην ΕΣΣΔ και με μια πραγματική βαλκανική συνεργασία. Ο Μεταξάς από την πρώτη στιγμή έκαμε το αντίθετο, έκαμε πόλεμο φασιστικό, καταχτητικό πόλεμο. Ενώ, αφού διώξαμε τους ιταλούς από την Ελλάδα, βασική προσπάθειά μας έπρεπε να είναι να κάνουμε μια ξεχωριστή, έντιμη και δίχως παραχωρήσεις ελληνοϊταλική ειρήνη, πράγμα που μπορούσε να γίνει με τη μεσολάβηση της ΕΣΣΔ, η μοναρχοφασιστική διχτατορία συνέχισε τον πόλεμο για λογαριασμό όχι του λαού της Ελλάδας μα της πλουτοκρατίας και του αγγλικού ιμπεριαλισμού. Μετά το διώξιμο δε των ιταλών από την Ελλάδα, το αίμα των φαντάρων μας χύνεται άδικα, σήμερα δε ο εγγλέζικος ιμπεριαλισμός εισπράττει σε αίμα των παιδιών της Ελλάδας τους τόκους των κεφαλαίων που διέθεσε στα 1935-36 για την παλινόρθωση του Γεώργιου και την εγκαθίδρυση της μοναρχοφασιστικής διχτατορίας του Μεταξά. Αφού δε ο Μεταξάς αρνιέται να αποκαταστήσει τις ελευθερίες του λαού, να εξασφαλίσει την ειρήνη της Ελλάδας και κάνει πόλεμο καταχτητικό ιμπεριαλιστικό, που όλα του τα βάρη τα πληρώνει ο λαός, παραμένει (ο Μεταξάς) κύριος εχθρός του λαού και της χώρας. Η ανατροπή του είναι το πιο άμεσο και ζωτικό συμφέρον του λαού μας. Λαός και στρατός πρέπει να πάρουνε στα χέρια τους τη διαχείριση της χώρας και του πολέμου με σκοπό ειρήνη, εθνική ανεξαρτησία, εσωτερικό αντιφασιστικό, αντιπλουτοκρατικό λαϊκό καθεστώς, ολόπλευρη προσέγγιση προς την ΕΣΣΔ και βαλκανική συνεργασία με βάση την ειρηνική λύση των εσωβαλκανικών διαφορών. Ολες τις απόψεις μου αυτές τις ανέπτυξα σ' ένα ανοιχτό γράμμα κ' ένα σχέδιο απόφασης που στις 22-11-1940 έστειλα στην Προσωρινή Διοίκηση. Αυτή αρνήθηκε να δεχτεί και να δημοσιεύσει αναπτύσσοντας μια καθαρή σοσιαλπατριωτική επιχειρηματολογία που έχει αυτή τη βάση: Ο πόλεμος της Ελλάδας εναντίον της Ιταλίας στην Αλβανία είναι παρόμοιος με τον πόλεμο της ΕΣΣΔ - Φιλανδίας και ότι ο Μεταξάς είναι ο πρωτεργάτης στον παγκόσμιο αντιφασιστικό αγώνα. Η Προσωρινή Διοίκηση θέλει να υποδουλώσει ολοκληρωτικά το ΚΚΕ στη μοναρχοφασιστική διχτατορία αντί να οργανώσει την ανατροπή της. Ετσι η Προσωρινή Διοίκηση και το ανοιχτό γράμμα μου 2-11-1940 (που ακέραια την ευθύνη του την έχω εγώ μπροστά στο ΚΚΕ και στην ΚΔ) το καταντά ένα καθαρό σοσιαλπατριωτικό ντοκουμέντο και πάει να λερώσει την τιμή του ΚΚΕ. Αυτή είναι η διαφωνία μου και η στάση της "Προσωρινής Διοίκησης". Ετσι πίσω από τη στάση αυτή καθαρίζει ολότελα και τούτο: ότι η Προσωρινή Διοίκηση είναι δημιούργημα και όργανο του Μανιαδάκη και ότι ο Γιάννης Μιχαηλίδης, Ψηλός, Κατσανέβης, Κάμος, πρόδοσε την εντολή που είχε να καθαρίσει το ΚΚΕ από τη σπείρα του Μάθεση, πουλήθηκε στη μοναρχοφασιστική διχτατορία. Υστερα από όλα αυτά η στάση όλων των μελών, στελεχών και οργανώσεων του ΚΚΕ και της ΟΚΝΕ μέσα στη χώρα και το μέτωπο πρέπει να είναι αυτή: Ο λαός της Ελλάδας υπερασπίζει στον πόλεμο αυτό μόνο την εθνική του ανεξαρτησία. Είναι ξένος ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο Αγγλίας - Γερμανίας και Σία. Θέλει χωριστή, έντιμη, άμεση ειρήνη με τη μεσολάβηση της ΕΣΣΔ. Αναγνωρίζει την αρχή της αυτοδιάθεσης μέχρις αποχωρισμού για όλους. Θέλει την ελευθερία του, τη δουλιά του, την επικράτηση της θέλησής του που του πνίγει ο Μεταξάς. Εξωτερική συμμαχία με την ΕΣΣΔ και αληθινή βαλκανική συνεννόηση. Οι λαοί και φαντάροι της Ελλάδας και Ιταλίας δεν είναι εχθροί μα αδέλφια και η συναδέλφωσή τους στο μέτωπο θα σταματήσει τον πόλεμο που κάνουν οι κεφαλαιοκράτες εκμεταλλευτές τους. Για να γίνουν όλα αυτά, λαός και στρατός πρέπει να ανατρέψουν τη μοναρχοφασιστική διχτατορία του Μεταξά που είναι ο κύριος και βασικός εχθρός τους και να εγκαθιδρύσουν τη λαϊκή αντιφασιστική κυβέρνηση. Για να μπορεί ένας λαός να κρατεί την εθνική λευτεριά, πρέπει να είναι και εσωτερικά λεύτερος. Λαός εσωτερικά σκλάβος δε θάναι άξιος να κρατήσει και την εθνική του ανεξαρτησία και κάθε νίκη του εσωτερικού του τυράννου θα δυναμώνει τη σκλαβιά του.
Αυτός είναι σήμερα ο δρόμος του ΚΚΕ. Κάθε μέλος - στέλεχος οργάνωσης αυτή τη στιγμή πρέπει να μπάσει στις μάζες και οργανώνοντάς τες γύρω απ' αυτή να την επιβάλει νικηφόρα. Ακόμα μην ξεχνάτε ούτε στιγμή τους φυλακισμένους και εξορίστους μας. Στην Κέρκυρα κάθε στιγμή η ζωή των καλύτερων παιδιών μας, είναι σε άμεσο κίνδυνο από το μαχαίρι του Μεταξά και τις μπότες του Μουσολίνι.
Εγώ είμαι γερός και καλά. Ολη μου η σκέψη και η καρδιά μου είναι στο κόμμα, όπως και η ζωή μου είναι δοσμένη σ' αυτό.
Ζήτω το ΚΚΕ! Ζήτω η ΚΔ!
Αθήνα, κρατητήρια Γενικής Ασφάλειας
15-1-1941 Γεια χαρά
Ν. Ζαχαριάδης».4
Παραπομπές:
1. Το 1ο γράμμα είναι εδώ παρμένο από την έκδοση «Το ΚΚΕ από το 1931 ως το 1952 (Βασικά Ντοκουμέντα)», έκδ. ΚΕ του ΚΚΕ, 1952, σελ. 92. Εχουν προστεθεί από το Δοκίμιο οι λέξεις «καμιά» και «και από κάθε εκμετάλλευση», γι' αυτό είναι υπογραμμισμένες στο κείμενο. Αυτές οι λέξεις, ενώ υπάρχουν στο χειρόγραφο του Ζαχαριάδη (βλ., π.χ., «Καθημερινή», 2.11.1940), λείπουν από την παραπάνω κομματική πηγή, καθώς και από τα κομματικά έντυπα που έχουν δημοσιεύσει το 1ο γράμμα. Λείπουν και από τον «Ριζοσπάστη» της 28ης Οκτώβρη 1945, στον οποίο το 1ο γράμμα δημοσιεύτηκε πρωτοσέλιδο σε πλαίσιο.
2. «Ριζοσπάστης», 28 Οκτώβρη 1945.
3. Δημοσιεύεται όπως παρατίθεται στο «Το ΚΚΕ από το 1931 ως το 1952 (Βασικά Ντοκουμέντα)», έκδ. ΚΕ του ΚΚΕ, 1952, σελ. 95.
4. «Το ΚΚΕ. Επίσημα Κείμενα», τόμ. 5ος, σελ. 274-276, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1981.
Αναφερόμενο στην πολιτική της κυβέρνησης Μεταξά, το Μανιφέστο καλούσε το λαό «να γκρεμίσει τη βασιλομεταξική δικτατορία που προκαλεί τον πόλεμο και την υποδούλωση», εννοώντας με το τελευταίο ότι η 4η Αυγούστου, συμμαχώντας με την Αγγλία, προκαλούσε την Ιταλία, που ανταγωνιζόταν με τους Αγγλογάλλους στα Βαλκάνια.
«Είναι ακόμη καιρός να σωθούμε απ' τη σφαγή (...) όλοι μαζί να ανατρέψουμε τη βασιλομεταξική δικτατορία και να εξασφαλίσουμε τη συνεργασία των φιλειρηνικών Βαλκανίων και της Σοβιετικής Ενωσης (...) να ακολουθήσουμε πραγματική ουδετερότητα (...)». Ενώ καλούσε σε «Προσωρινή αντιδικτατορική αντιπολεμική κυβέρνηση Μετώπου Εθνικής Σωτηρίας».
Παραμένοντας στην παραπάνω θέση και μετά το ξέσπασμα του πολέμου, η «Παλιά ΚΕ» έδωσε στη δημοσιότητα Μανιφέστο με ημερομηνία 7 Δεκέμβρη 1940. Πρόκειται για το πιο κοντινό στην κήρυξη του πολέμου ντοκουμέντο της «Παλιάς ΚΕ» που έχει βρεθεί έως τώρα. Στο Μανιφέστο αναφέρονταν και τα παρακάτω:
«Οι πολεμιστές μας να υποβάλουν στους αντιπάλους απέναντί τους προτάσεις ειρήνης δίχως προσαρτήσεις και αποζημιώσεις. Να παρουσιαστούν ομαδικά κι ένοπλα στους ανωτέρους τους, ζητώντας συμμετοχή στις προσπάθειές τους. Να στείλουν τελεσίγραφο στην πουλημένη ιμπεριαλιστική κυβέρνηση ζητώντας την ειρήνη και θυμίζοντάς της πως τους κάλεσε στα όπλα μονάχα για να διώξουν απ' τα ελληνικά εδάφη τον Ιταλό καταχτητή. Η λύση των μειονοτικών ζητημάτων ν' αφεθεί στους ίδιους τους ενδιαφερόμενους ελληνικούς και αλβανικούς πληθυσμούς. Κι αν η κυβέρνηση αρνηθεί, σύσσωμος ο στρατός, περιφρουρώντας ταυτόχρονα τα σύνορα της πατρίδας μας, να ενωθεί με το λαό για την ανατροπή της».
Τελικά η εμβέλεια των θέσεων της «Παλιάς ΚΕ» ήταν μικρή, λόγω των αντικειμενικών δυσκολιών και των ελάχιστων κομματικών δυνάμεων που βρίσκονταν υπό την καθοδήγησή της, καθώς και εξαιτίας της επίθεσης που δέχτηκαν από σημαντικές δυνάμεις του ΚΚΕ.
Αποτελούσε αντίφαση ότι ο σωστός στόχος που ετίθετο στο γράμμα, για «μια καινούργια Ελλάδα της δουλειάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση και από κάθε εκμετάλλευση, μ' έναν πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό», συνυπήρχε με τη θέση «στον πόλεμο αυτό που διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις δίχως καμιά επιφύλαξη».
Αυτή η θέση αποτύπωνε τον συσχετισμό δυνάμεων εκείνης της περιόδου, αλλά δεν συνέβαλε στην αλλαγή του σε μια πορεία. Ο δίκαιος ή άδικος χαρακτήρας κάθε πολέμου δεν καθορίζεται από το ποιο κράτος επιτίθεται και ποιο αμύνεται. Και οι δύο αστικές τάξεις και οι κυβερνήσεις τους συγκρούονταν, όχι όμως για τα συμφέροντα της εργατικής τάξης της Ελλάδας και της Ιταλίας. Η πρωτοπορία της εργατικής τάξης και σ' εκείνες τις συνθήκες όφειλε να διαφωτίζει για τις ευθύνες της αστικής τάξης στον πόλεμο, να προετοιμάζει στην κατεύθυνση υπεράσπισης της δικής της πατρίδας και όχι στην κατεύθυνση της λεγόμενης «εθνικής ενότητας». Στον ιταλοελληνικό πόλεμο δεν υπήρξε και ούτε μπορούσε να υπάρξει ποτέ μια τέτοια ενότητα, γιατί αυτή είναι αντικειμενικά ανύπαρκτη σε κάθε ταξική κοινωνία.
Οντας ο ιταλοελληνικός πόλεμος συστατικό μέρος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, όπως προαναφέρθηκε, ξετυλίχτηκε στο εσωτερικό του και εξέφραζε την αντίθεση ανάμεσα στις δύο ιμπεριαλιστικές πλευρές που προκάλεσαν τη γενικότερη ανάφλεξη, με την Ελλάδα να βρίσκεται στο πλευρό του βρετανικού ιμπεριαλισμού. Επομένως, ο χαρακτήρας του ιταλοελληνικού πολέμου δεν μπορεί ν' αποσπαστεί από το γενικότερο πλαίσιο και ν' αναλυθεί παρά και ενάντια σ' αυτό.
Αυτή η διαπίστωση ήταν σωστή. Ο ελληνικός λαός ασφαλώς και έπρεπε ν' αντιμετωπίσει την ιταλική επίθεση, τόσο για το δικό του συμφέρον όσο και για να συμβάλει στην αποδυνάμωση ενός από τους εχθρούς της Σοβιετικής Ενωσης, όπως ήταν και ο ιταλικός ιμπεριαλισμός. Ωστόσο, εχθρός της ΕΣΣΔ και του ελληνικού λαού ήταν και η κυβέρνηση Μεταξά, που βρισκόταν στο πλευρό της Αγγλίας, τις οποίες η εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα επίσης έπρεπε ν' αντιμετωπίσουν.
Με δεδομένο τον συσχετισμό των δυνάμεων στην Ελλάδα σε βάρος του επαναστατικού εργατικού κινήματος, το σύνθημα «να ανατραπεί τώρα η κυβέρνηση Μεταξά» δεν ήταν ρεαλιστικό να τεθεί ως άμεσο πρακτικό καθήκον. Ομως, ήταν ρεαλιστικό και αναγκαίο να τεθεί ως κατεύθυνση και ως σύνθημα ζύμωσης στον λαό και στον στρατό, ως σύνθημα οργάνωσης της πάλης των πρωτοπόρων εργατών και στρατευμένων, που στις συνθήκες του πολέμου κατά του ιταλικού ιμπεριαλισμού μπορούσε να προετοιμάζει τον προσανατολισμό των εργατικών - λαϊκών μαζών για τις συνθήκες αποδυνάμωσης της εγχώριας και ξένης καπιταλιστικής εξουσίας. Ηταν απαραίτητο, με την αυτοτελή στάση του, να διαχωριστεί το ΚΚΕ από το σύνολο των αστικών δυνάμεων όσον αφορά το χαρακτήρα του πολέμου. Αυτό δεν θα ερχόταν σε αντίφαση με το κάλεσμα να πολεμήσει ο λαός εναντίον του επιτιθέμενου.
Το θεμελιακό και σωστό στο 3ο γράμμα, όπως και στο 2ο, ήταν ότι όριζαν σαφώς πως ο ιταλοελληνικός πόλεμος ήταν ιμπεριαλιστικός και από τις δύο πλευρές, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι όριζαν τον πόλεμο ως ιμπεριαλιστικό λόγω της κατάκτησης αλβανικών εδαφών που επιχειρούσε η κυβέρνηση Μεταξά. Σε αυτήν τη βάση, τα παραπάνω δύο γράμματα του Ν. Ζαχαριάδη αναδείκνυαν ότι:
Είναι σαφής η ομοιότητα της θέσης της «Παλιάς ΚΕ» με το 2ο και 3ο γράμμα, ιδιαίτερα με το 3ο.
Μέσα στις συνθήκες που είχαν διαμορφωθεί τότε στην Ελλάδα, ήταν παραπάνω από φανερή η αδυναμία του υποκειμενικού παράγοντα, και του Κόμματος, ν' ασκήσει καθοριστική επίδραση στις εξελίξεις. Η θέση του Ν. Ζαχαριάδη, κυρίως όπως ήταν διατυπωμένη στο 3ο γράμμα, είχε μείνει στο σκοτάδι, όπως είχε μείνει και η θέση του 2ου γράμματος. Ταυτόχρονα, η «Παλιά ΚΕ», χτυπημένη απ' όλες τις πλευρές και με ελάχιστες δυνάμεις, ήταν αδύνατο πια να πράξει κάτι περισσότερο απ' όσα έκανε.
Κείμενο βασισμένο στον Β1 Τόμο του Δοκιμίου Ιστορίας του ΚΚΕ (1939 - 1949)
Το Κόμμα πρωτοστάτησε και ηγήθηκε στον μαζικό πολιτικό και στον ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ, της Εθνικής Αλληλεγγύης, της ΟΠΛΑ και των άλλων ΕΑΜικών οργανώσεων, προσφέροντας αιματηρές θυσίες. Αυτή η ανιδιοτελής στάση του, σε συνδυασμό με το ρόλο του σοβιετικού λαού και στρατού, ιδιαίτερα μετά από τη νίκη του στο Στάλινγκραντ, έδωσε στο ΚΚΕ κύρος και επιρροή, το κατέστησε πολιτικά και οργανωτικά τη δύναμη με την ισχυρότερη επιρροή στις λαϊκές δυνάμεις στην Ελλάδα.
Το ΚΚΕ ταυτίστηκε με τις μάχες ενάντια στην πείνα, ενάντια στα σχέδια επιστράτευσης, με την προστασία της ζωής του λαού από τους καταχτητές, με την επιτυχία της απελευθέρωσης της χώρας από τους καταχτητές, τη δημιουργία θεσμών λαϊκής αυτοδιοίκησης.
Στην ανάδειξη του ΚΚΕ σε κόμμα αυτής της πολιτικής εμβέλειας συντέλεσαν μια σειρά από παράγοντες. Αποφασιστικό ρόλο έπαιξε το γεγονός ότι μαζικά οι κομμουνιστές και οι κομμουνίστριες έδιναν και τη ζωή τους για να σωθεί ο λαός από την πείνα και για να οργανώσει την πάλη του ενάντια στην τριπλή κατοχή.
Σημαντικά επέδρασαν οι συνθήκες πρωτοφανούς ταξικής εκμετάλλευσης, βαθιάς πολιτικής κρίσης και διάσπασης της αστικής τάξης και των κομμάτων της, αλλά και διάλυσης του αστικού στρατού μέσα στη χώρα. Στη λαϊκή συνείδηση επιδρούσε καταλυτικά το γεγονός ότι ένα τμήμα των αστικών πολιτικών δυνάμεων είχε φύγει στο εξωτερικό, ενώ ένα άλλο, πέρα από εκείνο που συνεργάστηκε με τους κατακτητές, κήρυξε την αποχή από την αντίσταση στους κατακτητές, βυσσοδομώντας ταυτόχρονα κατά του ΚΚΕ και του ΕΑΜ.
Ο πόλεμος του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ με τα Τάγματα Ασφαλείας ήταν πόλεμος ταξικός. Η εθνικοαπελευθερωτική χροιά που προσλάμβανε, εξαιτίας της κοινής δράσης των ταγματασφαλιτών με τη γερμανική διοίκηση, δεν ακύρωνε τα ταξικά χαρακτηριστικά του. Τον ίδιο ταξικό χαρακτήρα είχε και η ένοπλη σύγκρουση με τις μη γερμανόφιλες αστικές δυνάμεις, τον ΕΔΕΣ, την ΕΚΚΑ κ.ά.
Ωστόσο, όσες φορές το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ υποχρεώθηκε να αντιμετωπίσει τις τελευταίες ένοπλα (ΕΔΕΣ, ΕΚΚΑ κ.ά.), το έκανε με κεντρικό άξονα τις παρασπονδίες τους στον αντικατοχικό αγώνα. Δεν τις αντιμετώπισε ως αντίπαλες ταξικές δυνάμεις με τη στήριξη της Βρετανίας.
Το καίριο και καθοριστικό ζήτημα, για το οποίο κρίνεται η ηγεσία του ΚΚΕ την περίοδο της Κατοχής, είναι η πολιτική (στρατηγική) που ακολούθησε σε αυτόν τον μεγάλο αγώνα.
Η στρατηγική του ΚΚΕ αρχικά στηρίχτηκε στη λαθεμένη ανάλυση του Κόμματος αναφορικά με τη σχετική καθυστέρηση της καπιταλιστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα, στην αντίληψη ότι η εθνική ανεξαρτησία (απαλλαγή της Ελλάδας από την ξένη εξάρτηση) αποτελούσε προϋπόθεση για την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, την ωρίμανση των υλικών προϋποθέσεων για το πέρασμα στο σοσιαλισμό. Θεωρούσε ενδοτισμό μέρους των αστικών πολιτικών δυνάμεων και της βασιλείας τη διαχρονική συμμαχία της αστικής τάξης με την Αγγλία, την πολιτική προσέλκυσης ξένων επενδύσεων και συμμετοχής σε μια ευρύτερη αγορά. Εκτιμούσε ότι οι ξένες επενδύσεις ήταν αποτέλεσμα της εξάρτησης της χώρας και μάλιστα παράγοντας καθυστέρησης στην ανάπτυξη του καπιταλισμού. Χαρακτήριζε υποτέλεια τη στάση της αστικής τάξης και όχι στρατηγική συμμαχιών της σε συνθήκες ανισόμετρης ανάπτυξης του καπιταλισμού. Εξαιτίας όλων των παραπάνω και στη συνέχεια και της στρατηγικής του αντιφασιστικού μετώπου, η ταξική αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας υποτάχτηκε στην «εθνική ενότητα».
Στην περίοδο 1941 - 1944 υπήρξε ξένη κατοχή, αναστολή της εθνοκρατικής ανεξαρτησίας της Ελλάδας. Το ζήτημα της ανεξαρτησίας αφορούσε και την εργατιά - αγροτιά, αλλά και την αστική τάξη και το Παλάτι, από τη σκοπιά της θέσης που είχαν στη νομή της αστικής εξουσίας.
Ετσι κι αλλιώς, η «μεταβατική κυβέρνηση» οδηγούσε στην αντίληψη της αναγκαιότητας κατάκτησης της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και αυτή με τη σειρά της στη συμπόρευση με κάποιες αστικές πολιτικές δυνάμεις, που θεωρούνταν ως σταθερά προσηλωμένες στην κοινοβουλευτική δημοκρατία.
Επιβεβαιώθηκε κυρίως ότι ανάμεσα στον καπιταλισμό και τον σοσιαλισμό δεν υπάρχει ούτε ενδιάμεση πολιτική εξουσία ούτε «ειρηνικό» πέρασμα από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό, αλλά ούτε «φιλολαϊκή» διαχείριση του καπιταλισμού. Η πάλη των τάξεων είναι αντικειμενική, κι αυτή είναι που, σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης, θα οδηγήσει σε σοσιαλιστική επανάσταση μόνο με τη συνειδητή δράση της ιδεολογικής - πολιτικής εργατικής πρωτοπορίας του Κομμουνιστικού Κόμματος. Η άποψη ότι η συμμετοχή του ΚΚ σε κυβέρνηση συνεργασίας αποτελεί σκαλοπάτι, για να προχωρήσει το κίνημα σε πιο προωθημένους στόχους, καταρρίφθηκε δραματικά, μετά από τη Συμφωνία του Λιβάνου, ειδικά μετά από τον Δεκέμβρη του 1944.
Οσο και αν αυτά αποτυπώνουν τη μία ή την άλλη πλευρά σε ένα σύνολο παραγόντων που οδήγησαν σε καθοριστικά λαθεμένες επιλογές, δεν προσεγγίζουν την κύρια αιτία: Την έλλειψη ανάλογης προγραμματικής ετοιμότητας και προσανατολισμού από την πλευρά της κομμουνιστικής ηγεσίας, αλλά και τη μη απόκτησή της σε συνθήκες μάχης, σε συνδυασμό με την ικανότητα σωστής εκτίμησης του συσχετισμού των δυνάμεων και έγκαιρης προσαρμογής ή και διόρθωσης της γραμμής πάλης. Βέβαια, πρέπει να σημειωθεί ότι μια σειρά από εξελίξεις στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα επέδρασαν αρνητικά στην πολιτική του ΚΚΕ (στρατηγική της Κομμουνιστικής Διεθνούς και στη συνέχεια αυτοδιάλυσή της, συμμετοχή σε αστικές κυβερνήσεις των ΚΚ Γαλλίας και Ιταλίας στη διάρκεια του πολέμου κ.ά.), δίχως να αναιρούνται οι ευθύνες της τότε ΚΕ του ΚΚΕ. Η ηγεσία του ΚΚΕ δεν έδειξε την απαιτούμενη επάρκεια, ώστε να υπερβεί τις όποιες αρνητικές εκδηλώσεις στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα.
Υπήρχε υποτίμηση στο γεγονός ότι το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ βρισκόταν στο ίδιο χαράκωμα με σημαντικά βαλκανικά κινήματα (Γιουγκοσλαβίας, Βουλγαρίας, Αλβανίας), αλλά και με το ηρωικό στρατιωτικό κίνημα της Μέσης Ανατολής, ενώ εκλαμβανόταν χωρίς ευελιξία η συμμαχία της Σοβιετικής Ενωσης με τη Μ. Βρετανία και τις ΗΠΑ, στο πλαίσιο της αντιαξονικής σύμπραξης (Χάρτης του Ατλαντικού, αποφάσεις της Διάσκεψης στην Τεχεράνη κ.ά.). Ταυτόχρονα, υπήρχε υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων της Βρετανίας, εκφρασμένη στη σταθερή άποψη ότι «δεν μπορούμε να τα βάλουμε με την Αγγλία» καθώς και υποτίμηση των δυνατοτήτων του λαϊκού κινήματος. Είναι διαφορετικό ζήτημα να ηττηθεί η επανάσταση εξαιτίας του διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων και τελείως άλλο ζήτημα να μη σχεδιαστεί και πραγματοποιηθεί σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης.
Το ΚΚΕ καθοδηγεί την εργατική τάξη στην κατάκτηση και υπεράσπιση της εξουσίας της, ως μόνης ικανής να εκφράσει και τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα των λαϊκών τμημάτων των μεσαίων στρωμάτων, διεκδικώντας σε αυτήν τη βάση τη συμπόρευσή τους. Με αυτήν την έννοια, το ΚΚΕ είναι το κόμμα που αγωνίζεται και για τα προβλήματα των λαϊκών στρωμάτων, όσο κυριαρχεί η καπιταλιστική ιδιοκτησία. Επιβεβαιώνεται τόσο από τη σχετική αρνητική εμπειρία του επαναστατικού κινήματος στην Ελλάδα, όσο και από την αντίστοιχη θετική στην προεπαναστατική Ρωσία, ότι η σημασία του εργατικού χαρακτήρα του ΚΚ είναι ακόμα πιο καθοριστική στις περιπτώσεις των χωρών όπου είναι πολυάριθμο το αγροτικό και μικροαστικό στοιχείο. Η εκτεταμένη ύπαρξή του, ακόμα και στην περίπτωση που είναι πλειοψηφικό τμήμα της κοινωνίας, δεν πρέπει να αλλάζει τον εργατικό χαρακτήρα του Κόμματος.
Η δύναμη του Κόμματος βρίσκεται πρώτα απ' όλα στην ιδεολογικοπολιτική του ποιότητα, στην ικανότητά του να δρα ως κόμμα επαναστατικό. Αρρηκτα συνδεδεμένο με αυτό ήταν και το οργανωτικό πρόβλημα: Η οργανωτική χαλαρότητα στο Κόμμα, σε συνδυασμό με ορισμένη διάχυση του ΚΚΕ στις γραμμές του ΕΑΜ. Η ορμητική μαζικοποίηση του Κόμματος κατά τη διάρκεια της Κατοχής και η σχετικά εύκολη στρατολογία, δίχως την ανάλογη ιδεολογικοπολιτική προετοιμασία και την απαιτούμενη εσωκομματική ζωή, είχαν ως αποτέλεσμα η κομματική - κομμουνιστική συνείδηση λίγο να διαφέρει από την ΕΑΜική. Η διάκριση των οργάνων του ΚΚΕ από αυτά του ΕΑΜ ήταν ελάχιστα ορατή και η όποια αυτοτέλεια του Κόμματος περιοριζόταν στον κεντρικό καθοδηγητικό πυρήνα και σε καθοδηγητικά όργανα μεγάλων Οργανώσεων. Επομένως, η κομμουνιστική διαπαιδαγώγηση, προετοιμασία και ετοιμότητα των κομματικών δυνάμεων ήταν πολύ κατώτερες σε σχέση με τις ανάγκες και απαιτήσεις της ταξικής πάλης. Η διαπαιδαγώγηση αυτών των δυνάμεων ήταν συνυφασμένη με την πάλη μόνο για την ελευθερία και ανεξαρτησία και όχι με την ταξική πάλη για τη νίκη στο πεδίο της εξουσίας. Αυτό ερχόταν σε αντίθεση με τον βασικό σκοπό ύπαρξης του ΚΚΕ ως ιδεολογικοπολιτικής πρωτοπορίας της εργατικής τάξης: Την πάλη για την κατάργηση της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, με την κατάκτηση της εξουσίας για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού - κομμουνισμού.
- Πολιτικές - ιστορικές εκδόσεις
Συγγραφέας: ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ
Υλικά της ημερίδας της Κομματικής Οργάνωσης Αττικής του ΚΚΕ - 23 Νοέμβρη 2019. Η ημερίδα αποτελούσε μέρος των εκδηλώσεων και πρωτοβουλιών της ΚΟ Αττικής με αφορμή τα 75 χρόνια από την Απελευθέρωση της Αθήνας και από την ταξική σύγκρουση του Δεκέμβρη του 1944. Η έκδοση μπορεί να αποτελέσει ένα «βοήθημα» για τη γνωριμία με τα ιστορικά γεγονότα της περιόδου, την απόκρουση της επιχείρησης παραχάραξης της Ιστορίας και την προσέγγιση βασικών συμπερασμάτων - διδαγμάτων που απορρέουν από τη μελέτη της δεκαετίας 1940 - 1949.
Συγγραφέας: Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ
Καμία «εθνική ενότητα» δεν υπήρξε στον ιταλοελληνικό πόλεμο. Υπήρξαν ασφαλώς αυταπάτες στις λαϊκές μάζες, όχι όμως και πραγματική εθνική ενότητα, γιατί αυτή είναι ανύπαρκτη σε μια ταξική κοινωνία. Στο τέλος του ιταλοελληνικού πολέμου φάνηκε δραματικά ποια ήταν η πραγματικότητα.
Συγγραφέας: ΜΑΪΣΚΙ Ι. Μ.
Το βιβλίο αυτό έχει στόχο να αποκαταστήσει την ιστορική αλήθεια. Στις σελίδες του ο αναγνώστης θα δει πως οι ιθύνοντες κύκλοι της Αγγλίας και της Γαλλίας, με την υποστήριξη των ΗΠΑ, κινούμενοι από τη βαθιά εχθρότητά τους προς τη χώρα του σοσιαλισμού, σε τελευταία ανάλυση, επί πέντε χρόνια πριν από τον πόλεμο συστηματικά βοηθούσαν τον Χίτλερ, με τη μέθοδο της επονομαζόμενης «πολιτικής του κατευνασμού», να προετοιμάσει την καταστροφή του 1939 - 1945.
«Ποιοι είναι οι γενικοί όροι που ευνοούν την άνοδο του φασισμού; Μπορούμε να τους απαριθμήσουμε εν συντομία: 1) η ένταση της οικονομικής κρίσης και της ταξικής πάλης, 2) η εντεινόμενη απογοήτευση από τον κοινοβουλευτισμό, 3) η ύπαρξη ευρέων μικροαστικών, μεσαίων στρωμάτων, του εξαθλιωμένου προλεταριάτου και των τμημάτων των εργατών υπό καπιταλιστική επιρροή, 4) η απουσία αυτοτελούς ταξικά συνειδητής ηγεσίας του κύριου όγκου της εργατικής τάξης».
Οι παραπάνω εκτιμήσεις του συγγραφέα, διατυπωμένες πριν από 80 χρόνια, το 1934, θα μπορούσαν να έχουν διατυπωθεί σήμερα. Σε αυτό συνίστανται η επικαιρότητα και η δύναμη του συγκεκριμένου έργου, που πρωτοδημοσιεύεται στα Ελληνικά από τη «Σύγχρονη Εποχή», προσφέροντας μια γνώση για την ανάγκη πάλης του κομμουνιστικού κινήματος τόσο με το φασισμό όσο και με το ρεφορμισμό - οπορτουνισμό, που σε τελευταία ανάλυση εξίσου υπηρετούν τη διατήρηση της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, του συστήματος.
Διαβάστε επίσης:
1944. Η Απελευθέρωση της Αθήνας και η ταξική σύγκρουση του Δεκέμβρη (ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ - Λεύκωμα), Από την 4η Αυγούστου ως τις μέρες μας (ΜΑΪΛΗΣ Μ.), ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ ΤΟΥ '44. Κρίσιμη ταξική σύγκρουση - Αρθρα και ντοκουμέντα (ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΕ), Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος (ΠΑΠΑΡΗΓΑΣ Θ.), Αη Στράτης. Η μάχη της πείνας των πολιτικών εξόριστων. Χειμώνας 1941 - 1942 (ΚΑΖΑΚΟΣ Γ.), H παιδεία στην Aντίσταση (ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ Χ.), Οι Σοβιετικοί μαχητές στις γραμμές της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης (ΕΛΑΣ) (ΑΥΓΗΤΙΔΗΣ Κ.), Τα ΕΑΣΑΔια (ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ Θ.), Κάτω από τις σημαίες του λαϊκού στρατού. Ελληνες μόνιμοι αξιωματικοί στις τάξεις του ΕΛΑΣ (ΚΑΪΛΑΣ Δ.), Αθηνά Χατζηεσμέρ, ετών 17 (ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ Θ.), Η παιδική λογοτεχνία στην Αντίσταση (Συγγραφέας: ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ Χ.)
- Ελληνική Λογοτεχνία
Η ιστορία του βιβλίου στηρίζεται σε πραγματικά γεγονότα: Μια ξεχωριστή και εξαιρετικά επικίνδυνη αποστολή, που αποτελεί μια ολότελα άγνωστη σελίδα της ΕΑΜικής Αντίστασης.
«Η σφηγκοφωλιά» γράφτηκε το 1957. Δημοσιεύτηκε αρχικά σε επιφυλλίδες στο ρουμανικό περιοδικό «Φλόγα». Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά σε βιβλίο το 1961 στα Ρουμανικά και το 1963 στα Ρωσικά, με τον τίτλο «Οι θεοί κατεβαίνουν απ' τον Ολυμπο».
Συγγραφέας: ΡΑΒΑΝΗΣ - ΡΕΝΤΗΣ Δ.
Κατοχή! Ενα τρένο, με ένα πολύτιμο για τον τόπο φορτίο, φεύγει με προορισμό το Γ' Ράιχ. Οι ΕΑΜίτες μαθαίνουν για την αποστολή. Δύο άνθρωποι συγκρούονται: Ο κατακτητής και ο αντιστασιακός. Ο ένας προσπαθεί να σταματήσει το τρένο. Ο άλλος να το προωθήσει. Ο χρόνος που διαθέτουν είναι περιορισμένος: Δέκα ώρες...
Συγγραφέας: ΚΟΡΝΑΡΟΣ Θ.
Ο Κορνάρος αφιερώνει ένα σημαντικό μέρος του συγκεκριμένου έργου στην εκτέλεση των 200 κομμουνιστών, αναδεικνύοντας πτυχές άγνωστες στο ευρύ κοινό. Από το έργο του Κορνάρου για το Στρατόπεδο του Χαϊδαρίου λείπει το τελευταίο κεφάλαιο, με τίτλο «Η Διαθήκη των Ηρώων», το οποίο, όπως ο ίδιος ο συγγραφέας δηλώνει, χάθηκε σε μια έρευνα. Ο Κορνάρος σκόπιμα δεν το ξανάγραψε, προκειμένου να θυμίζει στους αναγνώστες του το αιώνιο αίσχος του κράτους των δοσίλογων που διαδέχτηκε τους Γερμανούς και τους ξεπέρασε.
Συγγραφέας: ΡΑΒΑΝΗΣ - ΡΕΝΤΗΣ Δ.
Ενα αριστούργημα της σύγχρονης λογοτεχνίας. Μέσα από τα μάτια του συγγραφέα καθρεφτίζονται οι προσδοκίες, οι αξίες, οι λαχτάρες, αλλά και οι πόνοι, οι καημοί του αγωνιζόμενου λαού την περίοδο του Δεκέμβρη του 1944, με προμετωπίδα του το Κόμμα του, το ΚΚΕ.
Μια μικρή οργάνωση Αετόπουλων στη συνοικία Ατλας Θυμαρακίων συμμετέχει στην ΕΑΜική Αντίσταση. Μέσα από τη δράση τους διδάσκονται τις αξίες της αλληλεγγύης, της αγωνιστικότητας, της πειθαρχίας. Ωριμάζουν και προετοιμάζονται για ένα μέλλον λεύτερο και χωρίς εκμετάλλευση.
- Ξένη Λογοτεχνία
Συγγραφέας: ΣΙΜΟΝΟΦ Κ. Μ.
Το έργο αποτυπώνει το μεγαλείο των μαχητών του Κόκκινου Στρατού στη μάχη του Στάλινγκραντ, από όπου ξεκίνησε η μεγαλειώδης ήττα του φασισμού από το πρώτο εργατικό κράτος στον κόσμο.
Συγγραφέας: ΒΑΣΙΛΙΕΦ ΜΠ.
Μάης του 1942 στη Σοβιετική Ενωση. O επιλοχίας Βασκόφ και πέντε 19χρονα κορίτσια, μαχήτριες του Κόκκινου Στρατού, αντιμετωπίζουν και αναχαιτίζουν μια ομάδα 16 Γερμανών σαμποτέρ...
Συγγραφέας: ΣΕΜΙΟΝΟΦ Γ.
Μια συναρπαστική αφήγηση, που αναδύεται από τη φαντασία του συγγραφέα μα και από τη φλογισμένη πραγματικότητα του Β' Παγκόσμιου Πολέμου.
Διαβάστε επίσης:
Ρεπορτάζ κάτω απ' την κρεμάλα (ΦΟΥΤΣΙΚ Γ.), Η πτώση του Παρισιού - τόμ. Α' & Β' (ΕΡΕΝΜΠΟΥΡΓΚ Ι.), Θύελλα - τόμ. Α' & Β' (ΕΡΕΝΜΠΟΥΡΓΚ Ι.), Διατάσσεσαι να επιζήσεις (ΣΕΜΙΟΝΟΦ Γ.), Αστέρι (ΚΑΖΑΚΕΒΙΤΣ Ε. ΓΚ.), Η Ζόγια και ο Σούρα (ΚΟΣΜΟΝΤΕΜΙΑΝΣΚΑΓΙΑ Λ.)
Για περισσότερους τίτλους, πληροφορίες και παραγγελίες, επισκεφτείτε το site της Σύγχρονης Εποχής sep.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου