25 χρόνια απ’ την αντεπανάσταση στην ΕΣΣΔ – Ο Σοσιαλισμός αναγκαίος και επίκαιρος όσο ποτέ

Γράφει ο Νίκος Μόττας* //

Ήταν πριν 25 χρόνια, το βράδυ της 25ης Δεκέμβρη 1991, όταν η κόκκινη σημαία με το σφυροδρέπανο υποστέλλονταν από το Κρεμλίνο. «Η σοβιετική κόκκινη σημαία δεν κυματίζει πλέον στους τρούλους του Κρεμλίνου. Η υποστολή της σφράγισε με δραματικό και ταυτόχρονα συμβολικό τρόπο το τέλος της 74χρονης πορείας του πρώτου στον κόσμο σοσιαλιστικού κράτους. Για μια στιγμή οι δείχτες των ρολογιών έμειναν ακίνητοι, σημαδεύοντας την κρίσιμη στιγμή. Οι καρδιές πολλών εκατομμυρίων εργατών σ’ όλο τον κόσμο σταμάτησαν να χτυπούν, αναμετρώντας το μέγεθος των απωλειών» έγραφε ο “Ριζοσπάστης” στις 28 Δεκέμβρη. Με την υποστολή της σοβιετικής κόκκινης σημαίας και την αντικατάσταση της από την τρικολόρ σημαία της καπιταλιστικής Ρωσίας, η αντεπανάσταση σφράγιζε την επικράτηση της.

Η επικράτηση αυτή της αντεπανάστασης ήρθε ως επιστέγασμα της κυριαρχίας δυνάμεων του οπορτουνισμού και της αντεπανάστασης στο ΚΚΣΕ τη δεκαετία του ’80 που, μέσω της διαδικασίας που έγινε γνωστή ως Περεστρόικα, οδήγησαν την περίοδο 1985-1991 στην ανατροπή του σοσιαλισμού και την καπιταλιστική παλινόρθωση. Ωστόσο, η Περεστρόικα υπήρξε μονάχα ο καρπός του δέντρου της αντεπανάστασης- οι ρίζες του βρίσκονται σε μια σειρά οπορτουνιστικών θέσεων που αποφασίστηκαν το 1956, στο 20ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ, πάνω σε καίρια ζητήματα της οικονομίας, της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και της στρατηγικής του κομμουνιστικού κινήματος. Μια εξαιρετική ανάλυση εκτιμήσεων και συμπερασμάτων, για την πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης τον 20ο αιώνα με επίκεντρο την ΕΣΣΔ, είναι αυτή που αναπτύχθηκε στο 18ο Συνέδριο του ΚΚΕ το 2009.


Πριν 25 χρόνια, οι κολοσσιαίες κοινωνικές κατακτήσεις του πρώτου σοσιαλιστικού κράτους στον κόσμο έδωσαν τη θέση τους στις απατηλές υποσχέσεις των πρωταγωνιστών της αντεπανάστασης για δήθεν περισσότερες δημοκρατικές «ελευθερίες», για πρόσβαση του λαού σε νέες τεχνολογίες και εκσυγχρονισμό της χώρας στα πρότυπα της καπιταλιστικής Δύσης. Η πραγματικότητα, ασφαλώς, αποδείχθηκε πολύ διαφορετική. Η ρωσική αστική τάξη φρόντισε να δείξει σύντομα πως αντιλαμβάνεται τον όρο «δημοκρατία», όταν τον Οκτώβρη του 1993 ο τσάρος της «νέας Ρωσίας» Μπόρις Γιέλτσιν διέταξε τον βομβαρδισμό του κοινοβουλίου από τανκς, απαγορεύοντας πολιτικά κόμματα κι εφημερίδες και καταστέλλοντας την ισχύ δεκάδων άρθρων του Συντάγματος.
Από το βούρκο της αντεπανάστασης αναδείχθηκε μια «δημοκρατία» κομμένη και ραμμένη στα μέτρα της διαχείρησης του καπιταλισμού. Τη δεκαετία του ’90, λοιπόν, στο πλαίσιο αυτής της ρωσικής αστικής δημοκρατίας, μεταξύ άλλων: γιγαντώθηκαν οι κοινωνικές ανισότητες, διαλύθηκαν εργατικά κεκτημένα δεκαετιών, έλαβε χώρα ένα άνευ προηγουμένου πλιάτσικο ιδιωτικοποιήσεων εταιρειών που επί ΕΣΣΔ αποτελούσαν κοινωνική ιδιοκτησία, μειώθηκαν κατακόρυφα οι κρατικές δαπάνες στους τομείς της Υγείας και της Παιδείας, μειώθηκε το προσδόκιμο ζωής, ενώ μια χούφτα ολιγαρχών αναδείχθηκαν σε ρυθμιστές της πολιτικής και οικονομικής ζωής της χώρας.

Σε αυτή τη ρότα, των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων, του τσακίσματος των εργατικών-λαϊκών δικαιωμάτων και της ενίσχυσης των ρωσικών μονοπωλίων στο πλαίσιο των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών συνεχίζει εδώ και χρόνια ο «εκλεκτός» της ρωσικής αστικής τάξης Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο ίδιος κ. Πούτιν που το 2002, με δικό του προεδρικό διάταγμα, είχε απαλλάξει τον «μέντορα» του Γιέλτσιν από κάθε κατηγορία για αξιόποινες πράξεις κατά την προεδρία του δεύτερου…

Νοσταλγία για την Σοβιετική Ένωση

Πίσω από την σκόπιμα ωραιοποιημένη βιτρίνα της καπιταλιστικής Ρωσίας του Βλ.Πούτιν, 25 χρόνια μετά τις αντεπαναστατικές ανατροπές, υπάρχει η σκληρή πραγματικότητα των συνεπειών που η καπιταλιστική παλινόρθωση έχει επιφέρει στη ζωή του λαού. Την ίδια στιγμή που πλατιά λαϊκά στρώματα βιώνουν τη βαρβαρότητα του καπιταλισμού, η αστική τάξη της Ρωσίας ενισχύει την θέση της στους ενδοϊμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς διεκδικώντας όλο και υψηλότερη θέση. Ωστόσο, το φάντασμα της μεγάλης σοσιαλιστικής πατρίδας, έστω και υπό τη μορφή νοσταλγίας, συνεχίζει να πλανάται πάνω απ’ τα κεφάλια της ρωσικής άρχουσας τάξης. Μια σειρά έρευνες αστικών ερευνητικών κέντρων αποκαλύπτουν ότι σημαντικό ποσοστό των ρώσων αναπολούν τον Σοσιαλισμό.
Το Μάρτη του 2016, σχετική έρευνα του All-Russia Public Opinion Center, έδειξε ότι το 64% των ερωτηθέντων θα ψήφιζαν υπέρ της διατήρησης της Σοβιετικής Ένωσης εάν λάμβανε χώρα σχετικό δημοψήφισμα. Στις ηλικίες άνω των 60 ετών, το αντίστοιχο ποσοστό ξεπερνά το 70%. Άλλη πανεθνική έρευνα, επίσης τον Μάρτη του 2016, από το Ινστιτούτο Levada Center, έδειξε ότι το 56% των ρώσων είναι μετανιωμένοι για τη διάλυση της ΕΣΣΔ, ενώ το 58% θα επιθυμούσαν την αναβίωση της Σοβιετικής Ένωσης.

Το 2013, σε έρευνα του Russian Public Opinion Foundation (FOM), το 60% των ερωτηθέντων απάντησαν ότι η ζωή στην ΕΣΣΔ είχε περισσότερα θετικά απ’ ότι αρνητικά στοιχεία, ενώ το 43% όσων συμμετείχαν στην έρευνα θα επιθυμούσαν την επαναφορά του σοσιαλιστικού συστήματος.

Στα παραπάνω στοιχεία αποκτούν μεγαλύτερη σημασία εάν ληφθεί υπ’ όψη η, επί περισσότερο από δύο δεκαετίες, ασίγαστη αντικομμουνιστική, αντισοβιετική προπαγάνδα από το αστικό καθεστώς της Ρωσίας και των κυβερνήσεων των πρώην σοβιετικών δημοκρατικών.

Η Ιστορία δεν τελείωσε το ’91

Των αντεπαναστατικών ανατροπών στην ΕΣΣΔ και τις σοσιαλιστικές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης διαδέχθηκε ένα κύμα μεγαλόστομων, πολυδιαφημισμένων διακηρύξεων περί του «τέλους της Ιστορίας» και της- δήθεν- οριστικής νίκης της φιλελεύθερης αστικής δημοκρατίας επί του Σοσιαλισμού. Ωστόσο, ως φαίνεται, 25 χρόνια αργότερα, έχει φροντίσει η ίδια η Ιστορία να διαψεύσει τους επίδοξους νεκροθάφτες της. Ο καπιταλισμός, σάπιος και ιστορικά ξεπερασμένος, γεννά μονάχα κρίσεις, φτώχεια, ανισότητες, πολέμους και προσφυγιά.

Η αντεπανάσταση, με σύμμαχο το διεθνή ιμπεριαλισμό, μπορεί να κατάφερε να «βάλει φρένο» στην 74χρονη σοσιαλιστική οικοδόμηση της μεγάλης πατρίδας της εργατικής τάξης. Κατάφερε να υποστείλει την σοβιετική σημαία από τους τρούλους του Κρεμλίνου, πραγματοποιώντας βαρύ χτύπημα στο παγκόσμιο εργατικό-λαϊκό κίνημα. Δεν κατάφερε όμως, όσο κι’ αν προσπάθησε, όσα μέσα κι’ αν χρησιμοποίησε, να υποστείλει την σημαία με το σφυροδρέπανο απ’ το νου και τις καρδιές των όπου γης κομμουνιστών, των όπου γης αγωνιστών για ένα καλύτερο αύριο, χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Αυτή η σημαία, του αγώνα της εργατικής τάξης για τον σοσιαλισμό-κομμουνισμό, θα υψωθεί και πάλι ψηλά. Γιατί ο Σοσιαλισμός είναι σήμερα πιο αναγκαίος και επίκαιρος από ποτέ. Γιατί η Ιστορία δεν τελείωσε το ’91.

* υποψήφ. Διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών και Ιστορίας