Η «ελευθερία» που… σκοτώνει!

Εικοσιένα χρόνια NAFTA, οι καταστροφικές συνέπειες των συμφωνιών «ελεύθερου εμπορίου». 

 

ΔΑΝΗΣ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ  απο Ημεροδρόμος

 

Με πλήρη μυστικότητα συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις για την υπογραφή της Διατλαντικής Εταιρικής Σχέσης Εμπορίου και Επενδύσεων, (Transatlantic Trade and Investment Partneship- TTIP). Σ΄ αυτές συμμετέχουν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και του Καναδά, συνεπικουρούμενες από εκπροσώπους των μεγάλων διεθνικών μονοπωλίων και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. 

Κέρδη χωρίς… εμπόδια

Στόχος της ΤΤΙΡ είναι η άρση κάθε υφιστάμενης ρύθμισης που περιορίζει τα δυνητικά κέρδη των πολυεθνικών εταιρειών των ΗΠΑ και της Ε.Ε. Για το σκοπό αυτό, προσβλέπει στη δημιουργία νέων αγορών, με το άνοιγμα του δημοσίου και των δημόσιων υπηρεσιών στον ιδιωτικό ανταγωνισμό. Επίσης, με την ΤΤΙΡ επιχειρείται η παράκαμψη των προβλημάτων που προκύπτουν στον Παγκόσμιο Οργανισμού Εμπορίου, απομονώνοντας την Κίνα, Ρωσία, Ινδία και λοιπές χώρες.

Το μέσον για την επίτευξη αυτών των στόχων είναι η περαιτέρω μείωση του «εργατικού κόστους», ως το όριο της εξόντωσης των εργαζομένων.




Σχετικά με το περιεχόμενο της ΤΤΙΡ και τις διαδικασίες για την σύναψη και υπογραφή της μπορείτε να διαβάσετε εδώ, το άρθρο που δημοσίευσε στις 29 Μαϊου ο «Ημεροδρόμος».

Καθώς, λοιπόν, τα μονοπώλια και οι κυβερνήσεις τους απεργάζονται, μέσω της ΤΤΙΡ, νέα δεσμά για την εργατική τάξη, αξίζει να δούμε τι απέδωσαν ανάλογες συμφωνίες για την «απελευθέρωση» του εμπορίου, όπως η Συμφωνία Ελευθέρου Εμπορίου της Βορείου Αμερικής (NAFTA), η οποία συμπλήρωσε ήδη εικοσιένα χρόνια*. 

Τα «μεγάλα λόγια»

H NAFTA είχε υπογραφεί από τις ΗΠΑ, τον Καναδά και το Μεξικό και τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 1994. Τότε, οι υποστηρικτές της, θιασώτες του «ελεύθερου εμπορίου» μιλούσαν για μια συμφωνία που θα οδηγούσε στην άνοδο του εμπορίου, την τόνωση της ανάπτυξης, τη δημιουργία χιλιάδων θέσεων εργασίας και τη μείωση της παράνομης μετανάστευσης. 

Η «Ουάσινγκτον Ποστ», στις 14/9/1993, εξέφραζε το θαυμασμό της για μια «σειρά νέων ευκαιριών και οφελών, που προσφέρει η NAFTA», η «Γουόλ Στριτ Τζόρναλ», στις 7/8/1992, δήλωνε τη χαρά της «με την ιδέα της ωφέλειας για τους καταναλωτές από τη μείωση των τιμών σε ένα ευρύ φάσμα προϊόντων», ενώ η «Λος Άντζελες Τάιμς», στις 29 Μαϊου 1993, εκτιμούσε ότι «η NAFTA θα δημιουργήσει πολύ περισσότερες θέσεις εργασίας απ΄ αυτές που θα καταστρέψει».

Από την τελετή υπογραφή της NAFTA

Όλες αυτές οι αίσιες προβλέψεις αφορούσαν μια εμπορική συμφωνία, που διέφερε σημαντικά από  τις προηγούμενες. Μέχρι τότε, οι εμπορικές συμφωνίες είχαν ως αντικείμενο τη μείωση των τελωνειακών εμποδίων (φόροι, δασμοί, κ.λπ) και την αύξηση των ποσοστώσεων εισαγωγής. Με τη NAFTA, όμως, άλλαζαν τα δεδομένα, ισοπεδωνόταν κάθε εμπόδιο στην «ελεύθερη» κίνηση των εμπορευμάτων, ενώ σχηματιζόταν ένα ισχυρότατο πλαίσιο προστασίας των επενδυτών, αφού τους έδινε τη δυνατότητα να παρακάμπτουν τις εθνικές πολιτικές σχετικά με τις αμοιβές, την ασφάλιση και τα εργασιακά δικαιώματα των εργαζομένων. 

Ας δούμε λοιπόν τώρα ποια είναι η απόσταση που χωρίζει τις προβλέψεις από την πραγματικότητα. 

Το 1993, οι οικονομολόγοι Gary Hufbauer και Jeffrey Schott του Peterson Institute for International Economics, εκτιμούσαν ότι η ΝΑFΤΑ θα οδηγούσε σε αύξηση των εμπορικών συναλλαγών με το Μεξικό και τον Καναδά, με αποτέλεσμα τη δημιουργία 170.000 θέσεων εργασίας  ως το τέλος του 1995. Σε λιγότερο από δύο χρόνια μετά από αυτές τις εντυπωσιακές δηλώσεις, ο Hufbauer παραδέχθηκε ότι η επίδραση της NAFTA στην απασχόληση ήταν κοντά στο μηδέν… 

Οι βιομηχανίες… μετακομίζουν

Η απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων, εμπορευμάτων, εργατικού δυναμικού και υπηρεσιών, συστατικό στοιχείο της NAFTA, είχε ως συνέπεια την μαζική μετεγκατάσταση βιομηχανιών από τις ΗΠΑ στο Μεξικό, όπου έβρισκαν φθηνότερα εργατικά χέρια. Ιδιαίτερα μεγάλος ήταν ο αριθμός των βιομηχανιών παραγωγής τροφίμων που εγκατέλειψαν τις ΗΠΑ και εγκαταστάθηκαν στο Μεξικό, όχι μόνο για τα φθηνότερα εργατικά χέρια, αλλά και εξαιτίας ενός ακόμη λόγου: των μειωμένων στάνταρ ασφαλείας των προϊόντων που ίσχυαν στο Μεξικό σε σχέση με τις ΗΠΑ. 

Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1994 (χρονιά εφαρμογής της Συμφωνίας) μόνο μια μεξικάνικη εταιρία παραγωγής βοείου κρέατος είχε δικαίωμα εξαγωγής στις ΗΠΑ. Είκοσι χρόνια μετά οι εισαγωγές βοείου κρέατος στις ΗΠΑ, από το Μεξικό και το Καναδά, αυξήθηκαν κατά 133%, ωθώντας στη χρεοκοπία χιλιάδες μικρομεσαίους Αμερικανούς κτηνοτρόφους.

«Η NAFTA σκοτώνει», σύνθημα από κινητοποίηση Αμερικανών αγροτών.

Θεαματική ήταν εξάλλου η πορεία του εμπορικού ελλείμματος των ΗΠΑ με το Μεξικό και τον Καναδά, το οποίο από 27 δις δολάρια το 1993, εκτινάχθηκε στα 177 δις το 2013!Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Ινστιτούτου Οικονομικής Πολιτικής των ΗΠΑ, η αύξηση του ελλείμματος στο εμπορικό ισοζύγιο με το Μεξικό είχε (από το 1994 ως το 2010) ως αποτέλεσμα την απώλεια 700.000 θέσεων εργασίας.

Ανεργία και φτώχεια

Όμως, δεν μειώθηκε μόνο ο αριθμός των θέσεων εργασίας, αλλά και η ποιότητα τους. Οι εργαζόμενοι στη βιομηχανία, που έχασαν τη δουλιά τους, στράφηκαν στο ήδη κορεσμένο κλάδο των υπηρεσιών, όπου οι αμοιβές ήταν μικρότερες και οι συνθήκες πιο επισφαλείς. Αυτή η στροφή είχε ως αποτέλεσμα την πίεση στο ύψος των μισθών. Σύμφωνα με το Γραφείο Στατιστικών της Εργασίας η μείωση του μέσου μισθού στις υπηρεσίες ξεπέρασε το 20%. Βάσει των παραπάνω, γνωρίζοντας ότι ο μέσος Αμερικανός εργαζόμενος έχει ετήσιο εισόδημα 47.000 δολάρια η απώλεια που υπέστη ήταν 10.000 δολάρια. Αυτό εξάλλου εξηγεί γιατί ο μέσος μισθός στις ΗΠΑ παραμένει στάσιμος εδώ και είκοσι χρόνια, ενώ σημειώθηκε μεγάλη αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας.

Απεργιακή διαδήλωση στις ΗΠΑ κατά της ανεργίας και κατά της μετεγκατάστασης των βιομηχανιών

Ένα άλλο επιχείρημα των υποστηρικτών της NAFTA, ήταν ότι από την εφαρμογή της θα μειωθούν οι τιμές σε σειρά εισαγόμενων προϊόντων και απ΄ αυτήν την εξέλιξη θα ωφεληθούν οι Αμερικανοί εργαζόμενοι. Όμως, όπως αποδείχθηκε η αύξηση των εισαγωγών δεν συνοδεύθηκε από μείωση τιμών. Για παράδειγμα στον τομέα των τροφίμων, παρά τον τριπλασιασμό των εισαγωγών από το Μεξικό και τον Καναδά, οι ονομαστικές τιμές των βασικών προϊόντων στις ΗΠΑ αυξήθηκαν (στο διάστημα 1994 ως 2014) κατά 67% , ενώ οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν κατά 12,2%…

Το καλαμπόκι που… «σκοτώνει»

Βεβαίως δεν ήταν μόνον οι Αμερικανοί εργαζόμενοι που υπέστησαν τις καταστροφικές συνέπειες από τη NAFTA. Παραδείγματος χάριν, η «απελευθέρωση» των εξαγωγών είχε ως συνέπεια να πλημμυρίσει το Μεξικό από το φθηνό (λόγω κρατικών επιδοτήσεων και εντατικής καλλιέργειας) αμερικάνικο καλαμπόκι. 

Αν σκεφθεί κανείς ότι το καλαμπόκι είναι η βάση της διατροφής του πληθυσμού στο Μεξικό,  τότε μπορεί να καταλάβει γιατί αυτή η εξέλιξη οδήγησε σε αποσταθεροποίηση της αγροτικής οικονομίας της χώρας. Εκατομμύρια αγρότες υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τις καλλιέργειες τους για να γίνουν εργάτες γης με πολύ μικρότερο εισόδημα, η να αναζητήσουν την τύχη τους, περνώντας τα σύνορα (νόμιμα, ή παράνομα), στις ΗΠΑ.

Διαδήλωση Μεξικανών αγροτών κατά της εισαγωγής του αμερικάνικου καλαμποκιού

Φούντωσε η μετανάστευση 

Ο Κάρλος Σαλίνας, πρόεδρος του Μεξικού το 1994, υποστήριζε ότι η NAFTA θα οδηγούσε στη μείωση των μεταναστών, οι οποίοι κατά κύματα εγκατέλειπαν τη χώρα, για να αναζητήσουν μια καλύτερη τύχη στις γειτονικές ΗΠΑ. «Το Μεξικό προτιμά να εξάγει τα προϊόντα του, αντί τους πολίτες του», έλεγε ο Σαλίνας και συμπλήρωνε ότι με τη NAFTA «οι γείτονες μας έχουν δύο επιλογές: είτε να φιλοξενήσουν τις μεξικάνικες ντομάτες, είτε τους Μεξικανούς μετανάστες, οι οποίοι θα καλλιεργήσουν τις ντομάτες στις ΗΠΑ…». Και ιδού το αποτέλεσμα: το 1993 είχαν μεταναστεύσει «νομίμως» στις ΗΠΑ 370.000 μετανάστες, το 2000 έφτασαν τους 770.000. Ενώ, σύμφωνα με τα στοιχεία των Αμερικανικών αρχών, το 1993 ζούσαν «παρανόμως» στις ΗΠΑ 4.800.000 Μεξικανοί, ενώ το 2012 έφθαναν τα 11.700.000!

371147 30: A U.S. Border Patrol agent looks through binoculars for undocumented immigrants trying to illegally enter the United States through Douglas, Arizona August 24, 1999. The Tucson sector of the U.S. Border Patrol leads the nation in apprehensions of undocumented immigrants with more than 387,000 last year. The Douglas office, which is responsible for patrolling about 30 of the sector»s 281 miles of the U.S.-Mexico border is by far the busiest, setting a record last year with about 157,000 apprehensions. This year, the office is on a pace to equal or surpass that record. (Photo by Joe Raedle/Newsmakers)

Το ψωμί… ψωμάκι 

Παράλληλα, η τιμή της τορτίγιας, του μεξικάνικου ψωμιού, αυξήθηκε από το 1994 ως το 2004 κατά 279%! Μέσα σε είκοσι χρόνια οι τιμές των βασικών προϊόντων επταπλασιάστηκαν ενώ ο κατώτατος μισθός τετραπλασιάστηκε. Ενώ η NAFTA υποσχόταν να τους φέρει ευημερία, τελικά το 50% των Μεξικανών ζει σήμερα κάτω από το όριο της φτώχειας. 

Αξίζει ακόμη να σημειωθεί ότι κατά την εικοσαετία εφαρμογής της NAFTA (1994- 2014) το κατά κεφαλήν Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν του Μεξικού αυξήθηκε μόνο κατά 24%. Σημειώνεται ότι την εικοσαετία 1960- 1980 η αντίστοιχη αύξηση ήταν 102%. Πράγμα που σημαίνει ότι αν το Μεξικό συνέχιζε με εκείνο το ρυθμό θα είχε σήμερα ένα βιοτικό επίπεδο ανάλογο των ευρωπαϊκών χωρών…

* Στοιχεία για το παρόν άρθρο, αντλήσαμε από το άρθρο της Lori M. Wallach, διευθύντριαςς του  Public Citizen’s Global Trade Watch, στη «Le Μonde Diplomatique» (Ιούνιος 2015).