Η απελευθέρωση του Εβρου απ' τη γερμανική κατοχή
Παπαγεωργίου Βασίλης
|
Οι νέοι μας μπορούν, μέσα απ' το διήγημα, να μάθουν σε γενικές γραμμές, τα ηρωικά κατορθώματα του ΕΛΑΣ στο νομό Εβρου και οι παλιοί να τα θυμηθούν, δυστυχώς με πόνο αλλά και με περηφάνια. Με πόνο γιατί δεν πραγματοποιήθηκαν τα όνειρα του λαού για μια λεύτερη Ελλάδα, χωρίς κηδεμόνες και εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, και με περηφάνια γιατί πιστεύουν πως αξίζει να πολεμά κανείς για τα μεγάλα ιδανικά της ειρήνης και της λευτεριάς.
Το διήγημα δεν έχει σκοπό να καλύψει με κάθε λεπτομέρεια τα γεγονότα. Αρμόδιοι να το πράξουν αυτό είναι οι αγωνιστές που πολέμησαν ηρωικά στην πρώτη γραμμή του πολέμου και στη φωτιά των σκληρών μαχών για την απελευθέρωση του νομού. Φανταζόμαστε πως υπάρχουν σήμερα αρκετοί αγωνιστές εν ζωή. Θα θέλαμε να καταθέσουν και οι ίδιοι τις δικές τους μαρτυρίες με περισσότερα στοιχεία. Στοιχεία που στηρίζονται στην άμεση γνώση τους.
Η επίλεκτη και φανατική γερμανική μονάδα των Ες - Ες είχε καταφτάσει στο Σουφλί το Καλοκαίρι του 1943 για ενίσχυση της γερμανοαυστριακής «φρουράς». Την Ανοιξη της ίδιας χρονιάς, είχε αρχίσει μαζική κατάταξη εργατών, αγροτών, βοσκών και ανθρώπων του πνεύματος (γιατροί, νομικοί, εκπαιδευτικοί κ.ά.) στο αντάρτικο του νομού Εβρου. Το Αρχηγείο του 81ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ από την αρχή του απελευθερωτικού αγώνα είχε την έδρα του στην περιοχή του Σουφλίου, στα βουνά της Γκίμπρενας.
Η ενίσχυση της «φρουράς» του Σουφλίου και της «διοίκησης» του Διδυμοτείχου από τα Ες Ες ήταν «εκ των ων ουκ άνευ» για τον Αδόλφο Χίτλερ, προκειμένου να κρατήσει, πάση θυσία, τις δυνάμεις του παντοδύναμες στο μέτωπο της ουδέτερης ζώνης του νομού. Ο νομός Εβρου, από το χωριό Απαλός μέχρι και την περιοχή του Τριγώνου, είχε χαρακτηριστεί, «Ουδετέρα Ζώνη».
«Προσοχή, προσοχή, σας μιλάει η ΕΠΟΝ. Πατριώτες, βγείτε γλήγορα απ' τους νοντάδες και τραβήξτε ίσια για τα Καζάνια τη μεριά, 'κει στη ρεματιά του Κιόι - ντερέ. Οι Γερμανοί καίνε το Σουφλί. Εβαναν φωτιά σε πολλά σπίτια γύρω απ' το Σταθμό».
Αυτά διαλαλούσε μ' όλη τη δύναμη της φωνής του, μέσα από το ιστορικό χωνί, ο ΕΠΟΝίτης. Προέτρεπε τους ηλικιωμένους και τα γυναικόπαιδα της συνοικίας Αποστόλου να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να κατευθυνθούν σε ασφαλές μέρος, στα Καζάνια, μια ημιδασώδη τοποθεσία, περίπου τρία χιλιόμετρα βορειοδυτικά απ' το Σουφλί. Απ' τις άλλες τρεις συνοικίες προέτρεπαν επίσης τον κόσμο άλλοι ΕΠΟΝίτες να πάει σε διάφορα ασφαλή μέρη, έξω από την πόλη.
Οι Γερμανοί, φεύγοντας από το Σουφλί μετά την ήττα που υπέστησαν, δεν άφηναν τίποτα όρθιο στο πέρασμά τους. Καίγανε σπίτια, μαγαζιά, αγροτικές αποθήκες και ό,τι άλλο πολύτιμο έβρισκαν μπροστά τους. Οι εμπρησμοί, κατά την υποχώρησή τους, πραγματοποιούνταν βάσει σχεδίου, για αντίποινα. Η μέθοδος των αντιποίνων ήταν η κυρίαρχη πολιτική του ναζισμού, όταν έχανε κρίσιμες μάχες.
Τεράστιες πύρινες γλώσσες και πυκνοί μαύροι καπνοί υψώνονταν απειλητικά στον καταγάλανο ουρανό της πόλης. Η τρελή ασβόλη κατακάθονταν αργά - αργά και πιεστικά πάνω στις τρομαγμένες και απελπισμένες ψυχές των κατοίκων της γειτονιάς του σιδηροδρομικού σταθμού. Οι αυλές των σπιτιών και οι γύρω δρόμοι είχαν σκεπαστεί κυριολεκτικά από γκρίζο στρώμα της αποπνικτικής καπνιάς.
***
Πριν από δυο μέρες, είχε φτάσει στο Σουφλί μια γερμανική αμαξοστοιχία απ' τη Θεσσαλονίκη με ισχυρές μηχανοκίνητες δυνάμεις για να διασώσει τη «φρουρά», που κινδύνευε να αιχμαλωτιστεί από τον ΕΛΑΣ. Εξω απ' το σταθμό Σουφλίου, νεαροί ΕΠΟΝίτες, πολλοί απ' τους οποίους ήταν μαθητές γυμνασίου, την είχαν ακινητοποιήσει, βάζοντας πάνω στις ράγες της σιδηροδρομικής γραμμής μεγάλους κορμούς δέντρων. Στην επιχείρηση της ακινητοποίησης έλαβε μέρος και ο αξέχαστος αδερφός μου Βαγγέλης, μαθητής στην έβδομη τάξη.
Για την ηρωική αυτή πράξη των ΕΠΟΝιτών Σουφλίου, η ΠΕΑΕΑ τους απένειμε μετάλλιο και δίπλωμα.
Μετά την ακινητοποίηση της αμαξοστοιχίας επακολούθησε σφοδρή μάχη που κράτησε περίπου είκοσι λεπτά της ώρας. Μπροστά στις υπέρτερες και βαριά εξοπλισμένες γερμανικές δυνάμεις, οι άνδρες του ΕΛΑΣ αναγκαστήκανε να υποχωρήσουν. Εφυγαν αμέσως και κατευθύνθηκαν στους στρατώνες, για να βοηθήσουν τους συναδέλφους τους που είχαν περικυκλώσει τη «φρουρά» και τη σφυροκοπούσαν για δυο μερόνυχτα ακατάπαυστα από τα χθαμαλά μέρη της περιοχής. Οι μάχες ήταν σκληρές. Εκεί τραυματίστηκε βαριά στο χέρι ο εθελοντής αγωνιστής και γείτονάς μου Χρήστος.
Σε λίγο, οι γερμανικές ενισχύσεις έφτασαν στους στρατώνες και σπάζοντας τον κλοιό των ανταρτών μπόρεσαν να διασώσουν τη «φρουρά».
Την ίδια μέρα, είχε φτάσει από τη Θεσσαλονίκη ένα ανιχνευτικό αεροπλάνο, που, όπως ακούσαμε, έδινε πληροφορίες στη γερμανική «φρουρά» για τις θέσεις και τον αριθμό των ανταρτών, οι οποίοι πολεμούσαν τα Ες Ες. Στον τρίτο και τελευταίο κύκλο έριξε ένα μικρό άδειο βαρελάκι, προφανώς για εκφοβισμό. Το είχαμε περάσει για βόμβα.
Οι ναζί υποχωρώντας, έφυγαν από το Σουφλί στις 3 Σεπτέμβρη 1944. Αποδεκατισμένοι και ταπεινωμένοι εγκατέλειψαν, πάνω στον πανικό τους, μεγάλη ποσότητα στρατιωτικού υλικού. Τους νεκρούς και τραυματίες τους πήρανε μαζί.
Και από τον ΕΛΑΣ υπήρξαν νεκροί και τραυματίες. Ο αριθμός ήταν μικρός σε σχέση με τη μεγάλη διάρκεια των σφοδρών μαχών. Από την πλευρά δε του εχθρού ο αριθμός των νεκρών και τραυματιών ήταν μεγάλος. Για το μεγάλο αριθμό των απωλειών των Γερμανών υπήρξαν μαρτυρίες των κατοίκων της γειτονιάς του Σταθμού που είχαν μείνει στα σπίτια τους, κυρίως ηλικιωμένοι, οι οποίοι είχαν δει απ' τα κρησφύγετά τους τη μεταφορά των νεκρών και των τραυματιών με φορεία από τους στρατώνες προς το τρένο, που θα έφευγε μαζί με τους διασωθέντες ναζί για τη Θεσσαλονίκη και από εκεί για τη Γερμανία.
Στη μάχη του Διδυμοτείχου πολλοί Γερμανοί πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Αλλοι πέρασαν το ποτάμι του Εβρου και μπήκαν στην Τουρκία. Μετά τη λήξη του πολέμου η Τουρκία τους παρέδωσε στους συμμάχους. Το ίδιο είχε κάνει και η Ελλάδα για τους αιχμαλώτους, που πιάστηκαν στο Διδυμότειχο, στις Φέρες και σε άλλα μέρη της πατρίδας.
Στις Φέρες οι Γερμανοί πιάστηκαν αιχμάλωτοι, χωρίς να διεξαχθεί καμία μάχη. Η μικρή «Φρουρά» των Φερών, περικυκλωμένη από χιλιάδες μαχητικούς κατοίκους και νεαρούς ΕΠΟΝίτες με επικεφαλής και καθοδηγητή το δάσκαλο αντιστασιακό και σημερινό πολυγραφότατο Θρακιώτη συγγραφέα Νίκο Κυτόπουλο, παραδόθηκε χωρίς να προβάλει την παραμικρή αντίσταση. Με βροντερά απελευθερωτικά και επαναστατικά συνθήματα καλούσε ο κόσμος τη «Φρουρά» να παραδοθεί, φωνάζοντας τη γνωστή φράση, «εδώ και τώρα»*.
Τις διαπραγματεύσεις για την παράδοση της «Φρουράς» είχε κάνει ο Γραμματέας του ΕΑΜ Εβρου Αθηνόδωρος Κατσαβουνίδης. Η μικρή δύναμη των ανταρτών που είχε φτάσει εντωμεταξύ στις Φέρες, για κάθε ενδεχόμενο, δε χρειάστηκε να ρίξει ούτε μια ντουφέκια. Ο κύριος όγκος των γερμανικών στρατευμάτων του νομού Εβρου βρίσκονταν στο Σουφλί και στο Διδυμότειχο, όπου διεξάγονταν σφοδρές μάχες, όπως αναφέραμε πιο πάνω.
Οι τελευταίοι Γερμανοί έφυγαν απ' όλον τον νομό Εβρου στις 4 Σεπτέμβρη του 1944 και ήταν ο πρώτος νομός της Ελλάδας που είχε απελευθερωθεί.
***
Να μην ξαναζήσει η ανθρωπότητα πολέμους και καταστροφές. Είναι γνωστό ότι το Παγκόσμιο Φιλειρηνικό Κίνημα παλεύει ακατάπαυστα προς την κατεύθυνση αυτή, καθώς και για την εδραίωση της παγκόσμιας ειρήνης.
Το αγαθό της ειρήνης αποτελεί δικαίωμα του ανθρώπου. Γι' αυτό όλοι οι λαοί του κόσμου πρέπει να αγωνίζονται συντονισμένα και αποφασιστικά για να μη χαθεί και η τελευταία ελπίδα.
Οσοι κακοί οιωνοί υπάρχουν, σήμερα, στον παγκόσμιο ορίζοντα για ανάφλεξη τοπικών πολέμων, είναι βέβαιο ότι με τον ενωμένο αγώνα όλων των προοδευτικών ανθρώπων, που επιθυμούν τη συναδέλφωση των λαών, θα εξαφανιστούν.
Οι ιμπεριαλιστές, που επιδιώκουν να αποκομίσουν οικονομικά, πολιτικά, επιχειρηματικά και λοιπά οφέλη από τους πολέμους πρέπει να γνωρίζουν ότι θα αποκρουστούν με κάθε τρόπο από το παγκόσμιο ταξικό - λαϊκό κίνημα. Ετσι, δε θα έχουν πλέον καμία δυνατότητα να καθορίζουν τις τύχες του κόσμου. Οι ίδιοι οι λαοί θα πάρουν τις τύχες στα χέρια τους για να οικοδομήσουν τη νέα κοινωνία, την κοινωνία του Σοσιαλισμού - Κομμουνισμού που αποτελεί την απαντοχή των κατατρεγμένων και των αδικημένων.
*Τη φράση αυτή ο Ανδρέας Παπανδρέου την είχε κάνει «σημαία» στους πολιτικούς λόγους του, δίνοντας την εντύπωση στον κόσμο ότι ήταν δική του πρωτοτυπία, ενώ την πρωτοείπε ο Σέλευκος, «Himnc et nunc», απευθυνόμενος στον Πτολεμαίο να του επιστρέψει αιγυπτιακά εδάφη που ανήκαν στο βασίλειο των Σελευκιδών (πράγματι του τα επέστρεψε).
Ο Α. Παπανδρέου είχε κάνει και άλλη λαθροχειρία στους πολιτικούς του λόγους. Είχε πει «Η Ελλάδα ανήκει στους Ελληνες». Τη φράση αυτή την πήρε από το κείμενο της απόφασης , 78/17-12-1944, του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, σχετικά με την αγγλική επέμβαση στην Ελλάδα το Δεκέμβρη του 1944, η οποία έλεγε τα εξής: «...Διαδηλώνει (σ.σ. ο ελληνικός λαός) την αποφασιστική θέληση του έθνους να πολεμήσει, όπως πολέμησε και με τους ιταλογερμανοβουλγάρους επιδρομείς, για τη λευτεριά και τη Δημοκρατία. Η Ελλάδα ανήκει στους Ελληνες. Η Ελλάδα και η δημοκρατία βρίσκονται σε κίνδυνο...».
Εκανα την υπόμνηση αυτή απλά και μόνο για την αποκατάσταση της αλήθειας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου