Από το Μπακούνιν στο «Ρουβίκωνα»: Ο αναρχισμός ως δεκανίκι της αστικής εξουσίας

Από το Μπακούνιν στο «Ρουβίκωνα»: Ο αναρχισμός ως δεκανίκι της αστικής εξουσίας

Από atexnos        Μαΐ 29, 2018 Απόψεις

Γράφει ο Νίκος Μόττας //

Τους τελευταίους μήνες πληθαίνουν στα μέσα μαζικής ενημέρωσης οι αναφορές στη δράση του «Ρουβίκωνα», ενώ οι ενέργειες της εν λόγω αναρχικής ομάδας γίνονται ακόμη και αντικείμενο διαμάχης μεταξύ κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης. Την ίδια στιγμή που η δραστηριότητα του «Ρουβίκωνα» προβάλλεται συστηματικά από τα αστικά ΜΜΕ, υποβιβάζονται και «πνίγονται» στην αφάνεια της καθημερινής ειδησεογραφίας οι δράσεις του οργανωμένου εργατικού-λαϊκού κινήματος. 

Ας δούμε για παράδειγμα πόσο χρόνο έχουν αφιερώσει τα μέσα ενημέρωσης σε πρόσφατες επιθέσεις του «Ρουβίκωνα» στο ΣτΕ και σε συμβολαιογραφικό γραφείο και πόσο χρόνο, αντίστοιχα, αφιερώνουν σε μαζικές κινητοποιήσεις συνταξιούχων και φοιτητών, ή στη δράση ταξικών σωματείων σε χώρους δουλειάς εν όψει της απεργίας της 30ης Μάη. 

Το έργο το’ χουμε ξαναδεί πολλές φορές το παρελθόν. Είναι συνηθισμένο φαινόμενο να παρουσιάζονται εκτεταμένα ρεπορτάζ για επεισόδια «αντιεξουσιαστών» και αστυνομίας, και ταυτόχρονα να «θάβονται» δημοσιογραφικά ογκώδεις απεργιακές συγκεντρώσεις του ΠΑΜΕ και των ταξικών δυνάμεων που συσπειρώνονται σε αυτό. Δεν πρέπει να μας προκαλεί εντύπωση.

Το αστικό σύστημα ξέρει τι προβάλλει και γιατί το προβάλλει. Ξέρει πολύ καλά που και σε τι δίνει δημοσιότητα. Η δραστηριότητα- αλλα και η ιδεολογία – του λεγόμενου αναρχικού χώρου προσφέρει διπλό κέρδος στην αστική εξουσία: Αφενός είναι πλήρως ανώδυνη για το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα και, αφετέρου είναι εύκολα αξιοποιήσιμη για τον εγκλωβισμό εντός των τειχών του συστήματος, νεανικών κυρίως, συνειδήσεων. 

Αντεπιστημονικές ιδεοληψίες και μικροαστισμός

Μιχαήλ Αλεξάνδροβιτς Μπακούνιν

(1814-1876).

Γιατί όμως ο αναρχισμός, ως ιδεολογία και δράση, είναι ανώδυνος για το αστικό σύστημα; Η απάντηση βρίσκεται στο ίδιο το ιδεολογικό υπόβαθρο του αναρχισμού. Ως ιδεολογικό ρεύμα που αναπτύχθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα, ο αναρχισμός αποτελεί ενα αντιεπιστημονικό συνονθύλευμα διαφόρων φιλοσοφικών αντιλήψεων. 

Η αντιεπιστημονική και ουτοπική φύση της αναρχικής ιδεολογίας είναι πασιφανής τόσο στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει την πραγματικότητα και τις νομοτέλειες κίνησης της ιστορίας, όσο και από το πλαίσιο και τους στόχους πάλης που θέτει. Κι’ αν οι δικές μας διαπιστώσεις δεν αρκούν, τον αντιεπιστημονικό χαρακτήρα του αναρχισμού παραδέχονταν ο ίδιος ο Μ.Μπακούνιν: «ο δικός μου σοσιαλισμός δεν είναι επιστημονικός όπως του Μαρξ, είναι ενστικτώδης» έγραφε το 1871 [1].

Ασφαλώς, ως κοινωνική θεωρία ο αναρχισμός δεν είναι ενιαίος και αδιάσπαστος. Αν και στην εποχή μας τα ιδεολογικοπολιτικά του παρακλάδια είναι πολλά, δύο είναι οι γενικές τάσεις που ιστορικά ξεχωρίζουν: Ο αναρχισμός της κοινότητας («κοινοτίστικος» ή «κομμουνιστικός»), με ιστορικές καταβολές στην, επί εποχής δουλοπαροικίας, ρωσική αγροτική κοινότητα, που εκφράστηκε σε θεωρητικό επίπεδο από το ρώσο ναρόντικο Μ. Μπακούνιν και ο «ατομικιστικός» αναρχισμός, με καθαρά μικροαστικό προσανατολισμό, που αναπτύχθηκε κυρίως στη βάση του ιδεολογικού έργου του Π.Ζ. Προυντόν. 

Ολόκληρη η ιστορική πορεία του αναρχισμού, από το 19ο αιώνα μέχρι σήμερα, πιστοποιεί τον αντιδραστικό του χαρακτήρα. Ο αναρχισμός μιλάει στο όνομα της επανάστασης, υπονομεύοντας την όμως στην πράξη. Κάτι που είναι αναπόφευκτο, καθώς οι βασικές θέσεις της αναρχικής ιδεολογίας συγκροτούν ένα βαθιά αντιδραστικό πλαίσιο που, ασχέτως προθέσεων, έρχεται σε σύγκρουση με την επαναστατική θεωρία και πάλη της εργατικής τάξης. 

Πρόκειται για το αντιδραστικό, αντεπιστημονικό ιδεολογικό πλαίσιο του αναρχισμού που μεταξύ άλλων:

1.           Αντιστρέφει την σχέση μεταξύ βάσης και εποικοδομήματος, αρνούμενο ότι το κράτος προκύπτει ως αναγκαιότητα στην ταξική κοινωνία. Σύμφωνα μ’ αυτήν την θεώρηση, το κράτος (γενικά και αόριστα) γεννά την εκμετάλλευση.

2.           Δεν κατανοεί τον χαρακτήρα της εκμετάλλευσης και αρνείται τις νομοτέλειες της ταξικής πάλης.

3.           Αρνείται να αποδεχθεί τον ιστορικό ρόλο της εργατικής τάξης ως πρωτοπόρας επαναστατικής τάξης.

4.           Κηρύττει την «απόλυτη ελευθερία του ατόμου», αντικατοπτρίζοντας μέσω αυτής της θέσης μια μικροαστική αντίληψη περί ελευθερίας. Εξαιτίας αυτής της θέσης, όπως σημείωνε ο Λένιν «ο αναρχισμός είναι ένας αντεστραμμένος αστικός ατομικισμός» καθώς αναγάγει τον ατομικισμό «ως βάση ολόκληρης της παγκόσμιας αναρχικής προοπτικής». [2]

5.           Η αναρχική αντίληψη περί εξουσίας και κράτους ανάγεται στο μεταφυσικό πεδίο. Ο αναρχισμός αρνείται να δει την ιστορική εμφάνιση του κράτους ως απότοκου του ταξικού διαχωρισμού της κοινωνίας. Έτσι αναφέρεται, γενικά και αόριστα, στις έννοιες «κράτος» και «εξουσία» λες και πρόκειται για μεταφυσικά δημιουργήματα ασύνδετα με την ταξική πραγματικότητα. 

Το ιδεολογικό υπόβαθρο του αναρχισμού τον οδηγεί αφενός σε απόρριψη της πολιτικής δράσης στην αστική κοινωνία και αφετέρου στην υιοθέτηση πρακτικών ατομικής τρομοκρατίας. Τόσο οι Μαρξ-Ένγκελς όσο και αργότερα ο Λένιν έχουν ασκήσει έντονη κριτική σε αυτά τα χαρακτηριστικά της αναρχικής ιδεολογίας, ξεσκεπάζοντας τον αντιδραστικό, ιδιαίτερα χρήσιμο για την αστική τάξη, ρόλο της.

Να τι έγραφε για τη δράση αναρχικών στοιχείων ο Ένγκελς σε επιστολή του προς τον Π. Ιγκλέσιας το 1894: «(…) Οσο για τους αναρχικούς, αυτοί φαίνεται δεν απέχουν πολύ απ’ την αυτοκτονία. Τούτη η παθιασμένη πυρετώδης φούρια, τούτο το πυροτέχνημα των δολοφονιών, που δεν έχουν κανένα νόημα, και, αν το καλοκοιτάξεις, είναι πληρωμένες και μονταρισμένες απ’ την αστυνομία, δεν μπορεί να μην ανοίξει τα μάτια ακόμα και του αστισμού για τον αληθινό χαρακτήρα αυτής της προπαγάνδας των φρενοβλαβών και βαλτών πρακτόρων (…) [3].

Η υποστήριξη που σημαντικό τμήμα των αναρχικών παρέχει στην ατομική τρομοκρατία έρχεται ως αποτέλεσμα της άρνησης τους να αποδεχθούν την ταξική πάλη και τον πρωτοπόρο ρόλο της εργατικής τάξης σε αυτήν. Πρόκειται ουσιαστικά για έλλειψη εμπιστοσύνης στο μαζικό λαϊκό αγώνα που οδηγεί σε πράξεις ατομικής τρομοκρατίας. Μέσα από κείμενα του Μαρξ και του Ένγκελς αναδεικνύεται η τυχοδιωκτική δράση των Νετσάγιεφ-Μπακούνιν που είχε ως αποτέλεσμα να υποστεί μεγάλο χτύπημα το ρωσικό επαναστατικό κίνημα της εποχής [4]. Από τη δική του πλευρά, στο έργο του «Επαναστατικός Τυχοδιωκτισμός» ο Λένιν ασκεί σκληρή κριτική στους ρώσους σοσιαλιστές επαναστάτες για τις τρομοκρατικές μορφές πάλης που χρησιμοποιούσαν [5].

Οι πράξεις ατομικής τρομοκρατίας, ανεξαρτήτως των προθέσεων αυτών που τις υλοποιούν, λειτουργούν προβοκατόρικα, αφενός αποπροσανατολίζοντας τις εργατικές-λαϊκές μάζες απ’ το βασικό καθήκον της ταξικής πάλης και αφετέρου, αλείφοντας «βούτυρο στο ψωμί» των κατασταλτικών μηχανισμών του αστικού κράτους αλλά και των επιτελείων του που περιμένουν και την παραμικρή αφορμή για να συκοφαντήσουν το εργατικό κίνημα. Το μόνο που μένει από μια πράξη ατομικής τρομοκρατίας είναι ο μικροαστικός τυχοδιωκτισμός και η ψευδαίσθηση της δήθεν αντισυστημικής δράσης που, στην πραγματικότητα ωστόσο, ευνοεί το ίδιο το σύστημα. 

Στα λόγια επανάσταση, στην πράξη… αντεπανάσταση!

Από την εποχή της συγκρότησης του αναρχικού ρεύματος στα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι και σήμερα, η ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα που πιστοποιούν τον αντιδραστικό, αντεπαναστατικό ρόλο του αναρχισμού. Σημαντική παράμετρος του αντιδραστικού αυτού ρόλου είναι η βαθιά έχθρα των αναρχικών απέναντι στην εργατική εξουσία. Ενώ στα λόγια καμώνονται τους επαναστάτες-πολέμιους της εκμετάλλευσης, η δράση τους στο διάβα της ιστορίας αποδεικνύει το ακριβώς αντίθετο.

Συνοπτικά και κωδικοποιημένα αξίζει να αναφέρουμε:

• Το χτύπημα των αναρχικών ενάντια στη «Διεθνή Ένωση Εργατών» έπειτα από τα αιματοβαμμένα γεγονότα της ηρωϊκής Παρισινής Κομμούνας.

• Τον ανοιχτά εχθρικό ρόλο των αναρχικών της εποχής ενάντια στους μπολσεβίκους και την Οκτωβριανή Επανάσταση, όπως και την περίφημη αντεπαναστατική “ανταρσία” της Κροστάνδης (1921) [6].

• Την πολεμική του αναρχοσυνδικαλιστικού ρεύματος ενάντια στην πολιτική πάλη της εργατικής τάξης στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα και τον βαθιά αντισοσιαλιστικό, αντισοβιετικό χαρακτήρα του.

• Την προβοκατόρικη, αντικομμουνιστική δράση των αναρχικών στον ισπανικό εμφύλιο που, από κοινού με τους τροτσκιστές, συνέβαλαν στη νίκη των φασιστικών δυνάμεων του Φράνκο.

• Την στήριξη που παρείχαν οι αναρχικοί και οι οργανώσεις τους σε μια σειρά μεταπολεμικών αντικομμουνιστικών, αντεπαναστατικών ενεργειών (βλέπε Ουγγαρία 1956, Τσεχοσλοβακία 1968), υπονομεύοντας με διάφορους τρόπους την πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Τα αναρχικά ρεύματα των δεκαετιών 1960-1970 συναντιούνται με μικροαστικές θεωρίες περί «ξεπερασμένου ρόλου της εργατικής τάξης», «αυτονομία των κινημάτων» κλπ, αλληλεπιδρώντας ιδεολογικά με μια σειρά αναδυόμενων αντεπαναστατικών θεωριών του ευρύτερου χώρου της αριστεράς (μαοισμός, ευρωκομμουνισμός κλπ).

Κουκουλοφόροι κατά τη διάρκεια της δολοφονικής

 επίθεσης στην συγκέντρωση του ΠΑΜΕ,

Οκτώβρης 2011.

Στην Ελλάδα, συγκροτημένη παρουσία αναρχικών-«αντιεξουσιαστικών» οργανώσεων και ομάδων παρουσιάζεται στα τέλη της δεκαετίας του ’70. Θα χρειάζονταν δεκάδες σελίδες για να αναφερθούμε στα «έργα και τις ημέρες τους». Θα αρκεστούμε να υπενθυμίσουμε γεγονότα-σταθμούς όπου ομάδες του επονομαζόμενου «αντιεξουσιαστικού χώρου» αποδεδειγμένα λειτούργησαν ως το μακρύ χέρι του αστικού κράτους και των κατασταλτικών του μηχανισμών ενάντια στο εργατικό-λαϊκό κίνημα και τη νεολαία: Χημείο 1985, γεγονότα Πολυτεχνείου 1995, Δεκέμβρης 2008, δολοφονική επίθεση στην συγκέντρωση του ΠΑΜΕ το Νοέμβρη του 2011. 

Διόλου τυχαία, στο στόχαστρο των αναρχικών ομάδων βρίσκεται διαχρονικά το ΚΚΕ. Το μίσος της αναρχικής ιδεολογίας για την εργατική εξουσία, για την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής στη βάση του κεντρικού σχεδιασμού εκφράζεται μέσω της πολεμικής ενάντια στην πρωτοπορία της εργατικής τάξης, ενάντια δηλαδή στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Επιθυμούν ένα κίνημα κατακερματισμένο, χωρίς σταθερό ταξικό προσανατολισμό, χωρίς κομμουνιστές, έρμαιο των μικροαστικών εμμονών και του ιδεοληπτικού ουρακοταγκισμού τους. 

Ανεξάρτητα από τις όποιες υπαρκτές διαφορές μεταξύ τους, όλες οι αναρχικές συλλογικότητες-ομάδες συγκλίνουν στην πολεμική ενάντια στο ΚΚΕ. Σε κείμενα και ανακοινώσεις τους χρησιμοποιούν συχνά χυδαία ρητορική («ΚΝΑΤ», «το κόμμα σου χαφιέ», «κόμμα προδοσίας», κλπ), παρόμοια με αυτήν που χρησιμοποιεί ενάντια στο ΚΚΕ, την ΚΝΕ και το ΠΑΜΕ ο εσμός των φασιστοειδών της εγκληματικής-ναζιστικής Χρυσής Αυγής. Χαρακτηριστικό είναι ότι τόσο σε κείμενα αναρχικών ομάδων, όσο και σε αντικομμουνιστικά λιβελογραφήματα χρυσαυγιτών, συναντά κανείς το ίδιο προβοκατόρικο, ανιστόρητο επιχείρημα πως το ΚΚΕ «καπηλεύεται τα γεγονότα του Πολυτεχνείου» από τα οποία «απείχε» και τα οποία είχε «καταγγείλει» [7].

Η ανάδειξη της σύγκλισης αναρχικών-νεοναζί στην αντι-ΚΚΕ ρητορική δεν έχει σκοπό το «τσουβάλιασμα» των δύο. Κάτι τέτοιο, εκτός από αντιεπιστημονικό θα ήταν από κάθε άποψη λανθασμένο. Παραμένει ωστόσο αδιαμφισβήτητο το γεγονός ότι και στους δύο χώρους- όπου κυριαρχούν οι μικροαστικές αντιλήψεις- είναι έντονα τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά του αντικομμουνισμού, του μίσους για το οργανωμένο εργατικό-λαϊκό κίνημα και την προοπτική της εργατικής-λαϊκής εξουσίας. 

Ο «Ρουβίκωνας» και «το τέλος των αυταπατών»

Μέσα στα ιδεολογικά και πολιτικά πλαίσια του αναρχισμού που προαναφέρθηκαν κινείται και η περίπτωση του «Ρουβίκωνα». Ο αυτοαποκαλούμενος «πολιτικός, μαχόμενος αναρχικός σχηματισμός» προτάσει «συγκρουσιακές» – απέναντι στο σύστημα- θέσεις και δράσεις, αδυνατώντας ωστόσο να ξεφύγει από το μικροαστικό χαρακτήρα της αναρχικής σκέψης. 

Στο «Κείμενο Πολιτικής Ταυτότητας», όπου περιλαμβάνονται οι βασικές θέσεις της οργάνωσης, αναπαράγονται όλα εκείνα τα στοιχεία της πομπώδους υπερεπαναστατικής φρασεολογίας που χαρακτηρίζει την αναρχική ιδεολογία («ανατροπή της σημερινής τάξης πραγμάτων», «κοινωνική επανάσταση», κλπ), συνοδευόμενα από τις γνωστές αντεπιστημονικές θεωρίες περί «καταστροφής του κράτους» και αντικατάστασής του από «μια ομοσπονδία αυτοδιευθυνόμενων κοινοτήτων βάσης» [8]. Με λίγα λόγια, αναπαράγεται η κλασσική αναρχική προοπτική μιας κοινωνίας μικρών παραγωγών-ιδιοκτητών ενωμένων σε αυτοδιαχειριζόμενες κοινότητες βάσεις. Πρόκειται, επί της ουσίας, για μια αναβίωση του πρωτόγονου καπιταλισμού, ένα παλαιομοδίτικο μοντέλο καπιταλιστικής κοινωνίας σε νέα συσκευασία. 

Μέλη του “Ρουβίκωνα” διαλύουν τζαμαρία

 κατά τη διάρκεια “παρέμβασης” τους

 Σε ότι αφορά το κράτος, ο «Ρουβίκωνας» δεν λέει κουβέντα για το πως θα γίνει η μετάβαση από την καταστροφή του στις «αυτοδιευθυνόμενες κοινότητες βάσεις». Δεν ξέρουν ή δεν θέλουν να μας το αποκαλύψουν; Επαναλαμβάνει τη γνωστή- ιδεολογικά αυτιστική- άρνηση των αναρχικών να δεχθούν την αναγκαιότητα της δικτατορίας του προλεταριάτου. «Οι αναρχικοί», σημείωνε ο Λένιν, «θέλουν την ολοκληρωτική κατάργηση του κράτους από τη μια μέρα στην άλλη, χωρίς να καταλαβαίνουν τους όρους κάτω από τους οποίους μπορεί να πραγματοποιηθεί αυτή η κατάργηση». Και συνέχιζε γράφοντας: «Οι αναρχικοί υποστηρίζοντας την καταστροφή της κρατικής μηχανής, έχουν πολύ θολή αντίληψη για το ζήτημα: Με τι θα την αντικαταστήσει το προλεταριάτο και πώς θα χρησιμοποιήσει την επαναστατική εξουσία; Οι αναρχικοί αρνούνται ακόμη και τη χρησιμοποίηση της κρατικής εξουσίας από το επαναστατικό προλεταριάτο, αρνούνται την επαναστατική δικτατορία του» [9].

 

Ο «Ρουβίκωνας» απευθύνεται, όπως ισχυρίζεται, στους εργαζόμενους, στον «κόσμο της εργασίας». Ταυτόχρονα όμως, εχθρεύεται το οργανωμένο μαζικό εργατικό-λαϊκό κίνημα. Χαρακτηρίζει την ανατροπή του σοσιαλισμού του 20ου αιώνα ως «τέλος των αυταπατών» που, όπως σημειώνει, «είναι πάντα, μακροχρόνια, μια καλή επένδυση»! Πρόκειται, αν μη τι άλλο, για σκεπτικό που ευθυγραμμίζεται με αντιλήψεις της αστικής τάξης για τον σοσιαλισμό που οικοδομήθηκε τον 20ο αιώνα. Τέτοιου είδους πολεμική ενάντια στην σοσιαλιστική οικοδόμηση και την εργατική εξουσία αντικειμενικά ρίχνει νερό στο μύλο της εκμεταλλεύτριας αστικής τάξης, ποτίζοντας τις ρίζες του αντικομμουνισμού.

Αν ο «Ρουβίκωνας» – ο κάθε «Ρουβίκωνας» και οι όποιοι υποστηρικτές του- πιστεύουν ότι τα τρικάκια, τα «ντου» και οι παρεμβάσεις με βαριοπούλες και μπογιές σε μεμονωμένες εταιρείες, δημόσιες υπηρεσίες, συμβολαιογραφικά γραφεία και αλλού είναι μορφή επαναστατικής δραστηριότητας είναι δικό τους θέμα. Έτσι είναι, αν έτσι θέλουν να πιστεύουν. Η ουσία βρίσκεται στο ότι τέτοιου είδους δράσεις όχι μόνο είναι πλήρως ανώδυνες και βολικές για το σύστημα, αλλά δίνουν συνεχώς τροφή στη μικροαστική αντίδραση.

Πραγματική σύγκρουση με το εκμεταλλευτικό σύστημα αποτελεί η καθημερινή, οργανωμένη πάλη, σε χώρους δουλειάς, μάθησης και γειτονιές, ώστε να δημιουργηθούν οι αναγκαίες προϋποθέσεις για την αντεπίθεση της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων. 

Πραγματική διέξοδο απ’ τις συμπληγάδες του σάπιου καπιταλιστικού συστήματος δίνει μόνο η πρόταση του ΚΚΕ, η μόνη ρεαλιστική πρόταση που μπορεί να οδηγήσει σε ανατροπές, ριζικές αλλαγές προς όφελος των εργατικών – λαϊκών αναγκών, για την οικοδόμηση μιας νέας κοινωνίας, για τον σοσιαλισμό-κομμουνισμό.

______________________________________________________________________________

[1] Μ. Μπακούνιν, Θεός και Κράτος
[2] Β.Ι.Λένιν, Αναρχισμός και Σοσιαλισμός
[3] Κ.Μαρξ-Φ.Ένγκελς, Άπαντα, τομ. 39, σελ.223, «Σύγχρονη Εποχή».
[4] ο.π., τομ. 33, σελ. 388-392.
[5] Β.Ι.Λένιν, Άπαντα, τ.40, σελ.312, «Σύγχρονη Εποχή».
[6] «Οι μεγάλες τράπεζες, όλες οι δυνάμεις του χρηματιστικού κεφαλαίου διοργανώνουν εράνους για την υποστήριξη της Κροστάνδης. Η δήλωση του Μάρτοφ στη βερολινέζικη εφημερίδα του ότι η Κροστάνδη δε διακήρυξε μόνο μενσεβικικά συνθήματα, αλλά κι απέδειξε ακόμα, ότι είναι δυνατό ένα αντιμπολσεβίκικο κίνημα, που να μην υπηρετεί εντελώς τους λευκοφρουρούς, τους καπιταλιστές και τους γαιοκτήμονες, η δήλωση αυτή αποτελεί κλασικό παράδειγμα ενός αυτάρεσκου μικροαστού νάρκισσου. Ας κλείσουμε λοιπόν τα μάτια μπρος στο γεγονός, ότι όλοι οι γνήσιοι λευκοφρουροί χειροκροτούσαν τους αποστάτες της Κρονστάνδης και ότι συγκέντρωναν χρήματα για την υποστήριξή της από τις τράπεζες». Β. Ι. Λένιν «Σχετικά με τη φορολογία σε είδος». Απαντα, τ. 43, σελ. 246-247, «Σύγχρονη Εποχή».
[7] Η ομάδα των αναρχικών που τον περασμένο Νοέμβρη (15-16/11) είχε καταλάβει το Πολυτεχνείο σημείωνε μεταξύ άλλων σε ανακοίνωση της: «Το ΚΚΕ που καπηλεύεται την ιστορία της εξέγερσης του Πολυτεχνείου απουσίαζε από τον ξεσηκωμό του Νοέμβρη 73, χαρακτηρίζοντας ως προβοκάτορες τους καταληψίες του Πολυτεχνείου, ακόμη και τους νεκρούς, τον θάνατο των οποίων χυδαία κεφαλαιοποιεί έκτοτε» (athens.indymedia.org, 15.11.2017). Το ίδιο ακριβώς επιχείρημα χρησιμοποιεί σε κείμενο της η ναζιστική Χρυσή Αυγή: «Είναι γεγονός, ότι αυτοί που σήμερον εμφανίζονται ως “πρωτοπόροι” και καθοδηγητές της εξεγέρσεως, δηλαδή οι κομμουνιστές, όχι μόνον απείχαν από το Πολυτεχνείο, αλλά το κατήγγειλαν κιόλας» (xryshaygh.com, 17.11.2012).
[8] «Ποιοί είμαστε πολιτικά και τι θέλουμε», Κείμενο Πολιτικής Ταυτότητας του «Ρουβίκωνα».
[9] Β. Ι. Λένιν, «Απαντα», τ. 33, σελ. 112-113, «Σύγχρονη Εποχή».