Παραποιήσεις και διδάγματα

Με αφορμή μια εκπομπή της «ΕΡΤ1» για την επέτειο Απελευθέρωσης της Αθήνας

Καμία «εθνική ενότητα» δεν υπήρξε στον ελληνοϊταλικό πόλεμο! Ο Μεταξάς (εδώ με τον Γκέμπελς) παρέδωσε τους φυλακισμένους κομμουνιστές στους Γερμανούς, μετά την κατάληψη της Ελλάδας

Στην εκπομπή της «ΕΡΤ1» (Τετάρτη 10/10) για την Απελευθέρωση της Αθήνας, όπου οι διοργανωτές της φρόντισαν να προσκαλέσουν ιστορικούς της πολιτικής τους προτίμησης για να μιλήσουν κατά κύριο λόγο για το ΚΚΕ (αποκλείοντας από τη συζήτηση το ΚΚΕ ή κομμουνιστή ιστορικό), έγινε, κατά τους διοργανωτές της, μία προσπάθεια αντικειμενικής προσέγγισης των γεγονότων της δεκαετίας του 1940. Ομως, η πραγματικότητα είναι διαφορετική από ό,τι προβλήθηκε, παρότι υπήρξαν και αναφορές που είχαν αντικειμενική βάση.

 Ας αναφέρουμε ορισμένα παραδείγματα από τη σχετική συζήτηση.

1. Οι συντελεστές και οι καλεσμένοι τους ισχυρίστηκαν ότι στον ιταλοελληνικό πόλεμο υπήρξε εθνική ενότητα, την οποία εξύμνησαν, εννοώντας ούτε λίγο ούτε πολύ ότι αυτή η λεγόμενη ενότητα έχει και επίκαιρη σημασία.

 

Η πραγματικότητα είναι ότι στη διάρκεια του ιταλοελληνικού πολέμου δεν υπήρξε καμία εθνική ενότητα, όπως δεν μπορεί να υπάρξει και σήμερα. Οταν ξεκίνησε ο πόλεμος την 28η Οκτωβρίου 1940, το ΚΚΕ βρισκόταν στην παρανομία, χιλιάδες στελέχη του, ανάμεσά τους ο ΓΓ της ΚΕ, Νίκος Ζαχαριάδης, βρίσκονταν στις φυλακές και τις εξορίες και χιλιάδες άλλοι βρίσκονταν υπό διωγμό. Τους περισσότερους από αυτούς η μεταξική κυβέρνηση τους παρέδωσε στους Γερμανοϊταλούς κατακτητές.

Ανδρας των Ταγμάτων Ασφαλείας του Ι. Ράλλη υποβάλλει σε σωματική έρευνα, για λογαριασμό των Γερμανών, Ελληνα πολίτη στην Αθήνα, αφού πρώτα τον διέταξε «ψηλά τα χέρια»

2. Η προσκαλεσμένη Κ. Μπότσιου υποστήριξε ότι το ΕΑΜ αναπτύχθηκε με τη βοήθεια των Βρετανών, που το χρηματοδοτούσαν. Μάλιστα, ότι από τη χρηματοδότηση προς τις αντιστασιακές οργανώσεις το ΕΑΜ είχε «τη μερίδα του λέοντος».

 

Η πραγματικότητα είναι κι εδώ τελείως διαφορετική, για την ακρίβεια εντελώς αντίθετη: Οι Βρετανοί υπονόμευαν το ΕΑΜ με πολλούς τρόπους, σε όλη τη διάρκεια της ύπαρξής του. Τα χρήματα και ο οπλισμός που δόθηκαν στο ΕΑΜ - ΕΛΑΣ από τους Βρετανούς ήταν ελάχιστα και επί της ουσίας ανάξια λόγου. Αντίθετα, τη μερίδα του λέοντος σε οπλισμό και σε χρήματα οι Βρετανοί έδιναν στον ΕΔΕΣ (Ν. Ζέρβας) και την ΕΚΚΑ (Γ. Καρτάλης, Δ. Ψαρρός), που εξάλλου ήταν δικά τους κινούμενα.

Εχει γραφτεί χαρακτηριστικά: «Είναι αξιοσημείωτο ότι στο διάστημα από Οκτώβρη 1943 μέχρι τον Γενάρη 1944, δηλαδή όσο διαρκούσε ο πόλεμος ΕΛΑΣ - ΕΔΕΣ, σύμφωνα με τον Λήπερ, Βρετανό πρέσβη στο Κάιρο, στον ΕΛΑΣ στάλθηκαν από τους Βρετανούς για ενίσχυση μόλις 927 χρυσές λίρες, αν και υπήρχε προγραμματισμός να σταλούν μέχρι τα τέλη Φλεβάρη 8.800 χρυσές λίρες. Αντίστοιχα, στο ίδιο διάστημα η ΕΚΚΑ είχε πάρει 3.600 χρυσές λίρες και θα έπαιρνε άλλες 1.900, ενώ ο ΕΔΕΣ είχε πάρει 18.000 χρυσές λίρες και θα έπαιρνε άλλες 7.000».¹

Αυτά μόνο για το διάστημα τεσσάρων μηνών!

Από την άλλη, η Κ. Μπότσιου αναφέρθηκε στις βασικές, όπως είπε, αντιστασιακές οργανώσεις: ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ, ΕΚΚΑ. «Παρέλειψε» να πει, όπως όφειλε αφού έκανε λόγο για αντιστασιακές οργανώσεις, ότι ο ΕΔΕΣ συνεργαζόταν και με τους Γερμανούς, ενώ ο ΕΔΕΣ Αθήνας επάνδρωσε τα Τάγματα Ασφαλείας. Ακόμα, ότι δυνάμεις της ΕΚΚΑ συνεργάζονταν με τους ταγματασφαλίτες, ότι προχώρησαν σε βιαιοπραγίες κατά του ΕΛΑΣ (δολοφονίες ΕΛΑΣιτών, κλοπή υλικών από αποθήκες κ.ά.), γεγονός που έγινε αφορμή να διαλύσει ο ΕΛΑΣ το 5/42 Σύνταγμα, το στρατιωτικό δηλαδή τμήμα της ΕΚΚΑ, τρεις φορές πριν από την τέταρτη διάλυση, που ήταν και η τελευταία.

Εγραψε για τον ΕΔΕΣ ο υπαρχηγός της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής στην Ελλάδα, Κρις Γουντχάουζ: «Είναι πλέον φανερό, από τα έγγραφα του SOE, ότι ο Ζέρβας εκβιάστηκε ουσιαστικά για να βγει στο βουνό το 1942 και είναι φανερό επίσης από τα γερμανικά έγγραφα ότι έκανε μυστική ανακωχή με τις δυνάμεις Κατοχής ανάμεσα στο Νοέμβρη του 1943 και τον Αύγουστο του 1944».²

3. Η Κ. Μπότσιου είπε ότι τα Τάγματα Ασφαλείας «ήταν ιδέα των Γερμανών». Ωστόσο, όλα τα ντοκουμέντα αποδείχνουν ότι τα Τάγματα Ασφαλείας ήταν ιδέα αστικών τμημάτων (βιομηχάνων, μαυραγοριτών κ.ά.), με επικεφαλής τον Ι. Δ. Ράλλη. Μάλιστα, αρχικά οι Γερμανοί δεν είχαν συμφωνήσει με την ίδια πρόταση που τους είχε κάνει ο πρώτος κατοχικός πρωθυπουργός, Γ. Τσολάκογλου. 

Αποδέχτηκαν τον όρο του Ι. Ράλλη να γίνουν Τάγματα Ασφαλείας, όρο που έθεσε για να γίνει πρωθυπουργός. Τον αποδέχτηκαν όταν είχε συντελεστεί η εποποιία του Στάλινγκραντ, το ΕΑΜικό κίνημα είχε αρχίσει να φουντώνει και η Ιταλία διαφαινόταν ότι δεν θα αργούσε να συνθηκολογήσει.

 

Η δημιουργία των Ταγμάτων Ασφαλείας συνδέεται και με τη στάση αστών πολιτικών, όπως ο Σοφούλης, που πήρε υπό την προστασία του τα Τάγματα Ασφαλείας λίγο μετά την Απελευθέρωση (δίκη δοσιλόγων). Συνδέεται και με τη στάση των Βρετανών, που πριμοδότησαν τη συγκρότηση και ανάπτυξή τους.
Τα προηγούμενα λύνουν και την... έκπληξη του καλεσμένου Μ. Χαραλαμπίδη, ο οποίος τόνισε ότι ήταν «περίεργο σχήμα» να είναι οπλισμένα τα Τάγματα Ασφαλείας, την ίδια στιγμή που ήταν υπόλογα. Ακόμα, ότι η ελληνική Δικαιοσύνη δεν λογοδότησε για το γεγονός ότι αθώωσε τους δοσίλογους.

Δεν ήταν μόνο ή κυρίως θέμα της ελληνικής αστικής Δικαιοσύνης. Ηταν θέμα του ίδιου του αστικού κράτους, των εγχώριων πολιτικών δυνάμεων (Π. Κανελλόπουλος, Θεμ. Σοφούλης, Γ. Παπανδρέου και πλειάδα άλλων) καθώς και του βρετανικού παράγοντα. Ο λαός δεν κατάφερε όλοι αυτοί να λογοδοτήσουν ενώπιόν του.

4. Τόσο η Κ. Μπότσιου όσο και ο Μ. Χαραλαμπίδης, καθώς και οι δύο παρουσιαστές, επανέλαβαν αυτό που εδώ και 70 χρόνια έχουν κάνει σημαία τους μια σειρά ιστοριογράφοι και αστοί πολιτικοί: Οτι το 1944 οι Στάλιν και Τσόρτσιλ μοίρασαν την Ευρώπη. Μάλιστα, εμφάνισαν και το «χαρτάκι» όπου ο Τσόρτσιλ έγραφε για ποσοστά. Μέχρι πού θα έφταναν τα στρατεύματα της Σοβιετικής Ενωσης καθόριζε ο διεθνής συσχετισμός δυνάμεων και όχι κάποια συμφωνία μοιρασιάς.

 

Το λεγόμενο μοίρασμα αμφισβητείται και από αστούς ιστορικούς. Ο Βρετανός G. Roberts έγραψε ότι τα περί «ποσοστών» και «μοιρασιάς» των Βαλκανίων μεταξύ Τσόρτσιλ και Στάλιν «είναι ωραία ιστορία, αλλά δεν είναι απαραίτητα αληθής (...) Τόσο οι ειδικές μελέτες όσο και τα πρόσφατα δημοσιευμένα ντοκουμέντα αποκαλύπτουν ότι η συνάντηση Τσόρτσιλ και Στάλιν τον Οκτώβρη του 1944 απείχε μακράν από το να αποτελεί μια αγγλο-σοβιετική μοιρασιά των Βαλκανίων.
 Οι Ρώσοι, από τη μεριά τους, ούτε χρειάζονταν ούτε επιθυμούσαν κάτι τέτοιο».³
Η Κ. Μπότσιου (αρκετά ευφάνταστη) ανέφερε ότι οι Αγγλοι έφεραν τον Ζαχαριάδη στην Ελλάδα, προκειμένου να αντικατασταθεί ο Σιάντος, ο οποίος, κατά την καθηγήτρια, «είχε αυτονομηθεί από τη σοβιετική πολιτική». Ετσι, προκειμένου η πολιτική του ΚΚΕ να ευθυγραμμιστεί με τα «συμφωνημένα» στη Μόσχα, έφεραν από το Νταχάου στην Ελλάδα τον Ζαχαριάδη!

5. Η ίδια υποστήριξε ότι η Συμφωνία της Βάρκιζας δεν τηρήθηκε από καμία πλευρά. Επιπλέον, ότι οι ταγματασφαλίτες και άλλοι ομοειδείς τους κράτησαν τα όπλα για αυτοπροστασία, αφού, όπως ισχυρίστηκε, έγιναν απίστευτα πολλοί φόνοι για προσωπικούς λόγους.

 

Αυτός ο ισχυρισμός αθωώνει τα Τάγματα Ασφαλείας, τους Χίτες και τους υπόλοιπους δολοφόνους του λαού, ενώ συγκαλύπτει τις επιδιώξεις της αστικής τάξης και των κομμάτων της να τσακίσουν το ΚΚΕ και το ΕΑΜ. Με άλλα λόγια, συγκαλύπτει το στόχο του συνόλου των αστικών δυνάμεων, οι οποίες, προκειμένου να πετύχουν την καπιταλιστική ανασυγκρότηση, αντιμετώπισαν το λαϊκό κίνημα διά πυρός και σιδήρου. Η πτωματολογία της περιόδου του Δεκέμβρη, όταν οι αστικές δυνάμεις εξέθεταν στο λαό της Αθήνας κουβάδες με βγαλμένα μάτια, προκειμένου να αποδείξουν τα «εγκλήματα» του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, ήταν ένα φαινόμενο από το οποίο η κυρία καθηγήτρια θα έπρεπε να βγάλει συμπεράσματα.

6. Οι συνομιλητές έκαναν νύξη και για τις εκλογές του 1946, τονίζοντας επικριτικά την αποχή του ΚΚΕ από αυτές, καθώς και ότι δεν θα μάθουμε ποτέ, όπως είπαν, πώς θα ήταν η Ελλάδα αν το ΚΚΕ είχε πάρει μέρος στις εκλογές. Η αποχή ήταν σωστή, με τη διαφορά ότι έπρεπε να συνδεθεί με γενικευμένη ένοπλη εξέγερση και όχι με τη γραμμή «βλέποντας και κάνοντας».

 

Η ανάγκη των αστικών δυνάμεων να αλλάξουν τον συσχετισμό υπέρ τους δεν τους άφηνε κανένα περιθώριο για... σεβασμό στη λαϊκή ετυμηγορία, την οποία έτσι ή αλλιώς έγραφαν στα παλιά τους τα παπούτσια. Μαζί με τη βία και τη νοθεία στις εκλογές, θα συνεχιζόταν και το αιματηρό όργιο σε βάρος του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Η ταξική πάλη είναι αμείλικτη και η Ιστορία απέδειξε ότι η αστική τάξη δεν ορρωδεί προ ουδενός. Εξάλλου, ακριβώς για αυτό προχώρησε στις Συμφωνίες του Λιβάνου, της Καζέρτας και της Βάρκιζας, συμφωνίες που δυστυχώς υπέγραψε και το ΚΚΕ.

7. Η εκπομπή έκλεισε με το κυριότερο ζήτημα: Σε τι χρησιμεύει η γνώση του ιστορικού παρελθόντος;

 

Ο Μ. Χαραλαμπίδης υποστήριξε ότι η Ιστορία βοηθά να βγάζουμε συμπεράσματα για το παρόν. Ακριβώς αυτό είναι το δίδαγμα. Με τη διαφορά ότι τα διδάγματα δεν μπορεί να είναι τα ίδια για την αστική τάξη και τους εκπροσώπους της, με τα διδάγματα που αντιστοιχούν στα συμφέροντα της εργατικής τάξης και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων. Η αστική τάξη πάλεψε και παλεύει σθεναρά για τη διατήρηση της εξουσίας της, ο λαός πρέπει να οργανωθεί, να διεκδικήσει και να παλέψει για την ανατροπή της.

Παραπομπές:

1. Μαρία Σπηλιωτοπούλου - Προκόπης Παπαστράτης, «Χρονολόγιο γεγονότων 1940-1944. Από τα έγγραφα του Βρετανικού Υπουργείου των Εξωτερικών. Foreign Office 371», τόμ. Β', εκδ. Ακαδημία Αθηνών, Αθήνα, 2004, σελ. 104-105.

2. Κρις Γουντχάουζ, «Το μήλο της Εριδος», εκδ. «Εξάντας», Αθήνα, 1976, σελ. 12.

3. G. Roberts, «Ideology, calculation and improvisation: spheres of influence and Soviet foreign Policy 1939-1945», Review of International Studies, τχ. 25, 1999.

Του
Μάκη ΜΑΪΛΗ*
* Ο Μ. Μαΐλης είναι μέλος της ΚΕ και υπεύθυνος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ

 

Ριζοσπάστης   Σάββατο 13 Οχτώβρη 2018 - Κυριακή 14 Οχτώβρη 2018