Γράφει ο Πάνος Αλεπλιώτης // 

 

Ξηρασίες, Βροχές, Ασθένειες και κουλάκοι



Είμαστε πενήντα ή εκατό χρόνια πίσω από τις προηγμένες χώρες. Πρέπει να διανύσουμε αυτή την απόσταση σε δέκα χρόνια. Ή θα το κάνουμε, ή αυτοί θα μας συντρίψουν…

– Ιωσήφ Στάλιν, 1931 [12]

Η σειρά των αναρτήσεων που βασίζονται σε ιστορικές αναδρομές και έρευνες στοιχείων, φιλοδοξούν να φωτίσουν με λεπτομέρεια την κατάσταση που επικρατούσε στην Σοβιετική Ένωση εκείνη την εποχή. Ιδιαίτερα στην οργάνωση της αγροτικής παραγωγής, τα στοιχεία της φύσης και τους περιβαλλοντικούς παράγοντες, τον ρόλο των κουλάκων, τον ρόλο της μαύρης προπαγάνδας των φασιστών και της ηγεσίας των Ναζί καθώς και την μεγαλειώδη προσπάθεια της Σοβιετικής κυβέρνησης να σώσει την παραγωγή και τους ανθρώπους μέσα από την κολλεκτιβοποίηση και την εκβιομηχάνηση.

Μια ξαφνική ζεστή περίοδος τον Ιανουάριο του 1932 προκάλεσε απότομη πτώση στην ανάπτυξη των φυτών που είχαν αρχίσει να μεγαλώνουν και αμέσως μετά επανήλθαν οι χειμερινές θερμοκρασίες και κατέστρεψαν ένα μέρος της καλλιέργειας. Τουλάχιστον 12% των καλλιεργειών που σπέρνονται στην Ουκρανία καταστράφηκε από αυτή την απρόοπτη εξέλιξη.


Παρά τις περιφερειακές ξηρασίες, το 1932 ήταν συνολικά ένας χρόνος ζεστός και υγρός. Δυνατές βροχές κατέστρεψαν καλλιέργειες και προκάλεσαν μειωμένη απόδοση σε διάφορες περιοχές, ιδιαίτερα στη δεξιά όχθη του Βόλγα, στην Βόρεια Caucus, και στην Ουκρανία. Ο Cairns σημείωσε ότι άνθρωποι πνίγηκαν τον Ιούνιο σε υπόγεια διαμερίσματα στο Κίεβο που προκλήθηκαν από τις δυνατές βροχές.

Η Αστυνομία ανέφερε πλημμύρες στις φυτείες βαμβακιού στο Ουζμπεκιστάν, τον Αύγουστο και τυφώνα στην κεντρική βιομηχανική περιοχή τον Σεπτέμβριο. Βραδύτερη σπορά προκλήθηκε το 1932 από «τη μεγάλη ποσότητα βροχής που ήταν διπλή και την τριπλή του κανονικού, από τον Απρίλιο μέχρι αρχές Ιουνίου και παρενέβαινε στο έργο» σύμφωνα με έκθεση που εκπονήθηκε από την Ουκρανική ηγεσία γεωργίας στις 20 Ιουνίου 1932.

Μπορεί να φαίνεται ότι οι περισσότερες βροχοπτώσεις δίνουν οφέλη στις καλλιέργειες, αλλά ο Άγγλος γεωγράφος Ντέιβιντ Grigg σημειώνει ότι στην Ευρώπη γενικά, η απόδοση του καρπού τείνει να είναι αντιστρόφως ανάλογη προς τις βροχοπτώσεις κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου, ιδίως διότι ενθαρρύνει την εξάπλωση των ασθενειών στις καλλιέργειες. Μια έκθεση της CIA το 1978 διαπίστωσε ότι οι μύκητες που προκαλούν «σκουριά» (σκωρίωση) και «μουτζούρα» (άνθρακας), είναι οι κύριοι παράγοντες για την μείωση της ποιότητας και της απόδοσης των σιτηρών της Σοβιετικής Ένωσης. Το 1932 οι Σοβιετικές καλλιέργειες υποφέρουν από έναν συνδυασμό εξαιρετικά σοβαρών προσβολών των καλλιεργειών με ασθένειες και παράσιτα, που υποδεικνύεται από τα Σοβιετικά γεωπονικά συγράμματα, καθώς και τις δημοσιευμένες και αρχειοθετημένες πηγές.

Ο Cairns και ο Schiller παρατήρησαν διαδεδομένες παρασιτώσεις «σκουριάς» και οι Σοβιετικοί γεωπόνοι επιβεβαιώνουν αυτές τις παρατηρήσεις στην Ουκρανία, τον Βόρειο Καύκασο, Λευκορωσία, Κεντρική Μαύρη Γη στο Oblast και στην περιοχή του Βόλγα. Ωστόσο ο εντοπισμός της «σκουριάς» απαιτεί εξειδικευμένη γνώση και κατάρτιση, έτσι φάνηκε ότι η σοδειά του 1932 θα ήταν καλύτερη από ό, τι ήταν.

Οι επιζώντες του λιμού στην περιοχή του Βόλγα, δίνοντας συνέντευξη στον Ρώσο ιστορικό Βίκτορ Kondrashin, θυμούνται πώς στην συγκομιδή 1932 ο καρπός των σιτηρών ήταν κατά κάποιο τρόπο «κενός».

Έρευνες της εποχής διαπίστωσαν ότι η «καφέ σκουριά» του σίτου κατέστρεψε 70% της συγκομιδής σε ορισμένες περιοχές της Ουκρανίας και στον Βόρειο Καύκασο και μείωσε το βάρος των κόκκων και τον αριθμό των σπόρων στον καρπό.

Μεγάλες εστίες «μουτζούρας» επηρεάζουν επίσης την Σοβιετική γεωργία το 1932 και προκαλούν σημαντικές απώλειες, περίπου 9 εκατομμύρια τόνους. Η ηγεσία του Υποργίου Γεωργίας εξέδωσε διάταγμα έκτακτης ανάγκης, τον Αύγουστο του 1932, σχετικά με μέτρα για την αντιμετώπιση της ερυσιβώδους όλυρας, μιας άλλης καταστροφικής ασθένειας.

Τα παράσιτα ήταν ένα άλλο πρόβλημα το 1932. Το ζεστό και υγρό κλίμα οδήγησε σε σοβαρές προσβολές εντόμων, συμπεριλαμβανομένων ακρίδων, σκώρων και άλλων. Σε μία περιοχή της Ουκρανίας είχε αναφερθεί ότι παρασιτικκοί μύκητες τεύτλων κατέστρεψαν σχεδόν 500 εκτάρια τεύτλων σε 3 ώρες.

Η απώλεια πολλών αλόγων ήταν ένα ακόμη μεγάλο βάρος στον τομέα της γεωργίας. Πολλά άλογα είχε χαθεί από τις συνθήκες του 1931 διότι απελπισμένοι χωρικοί είχαν φάει και την τροφή των αλόγων. Αλλά επίσης πολλά άλογα σφαγιάστηκαν από τους κουλάκους στη διαμαρτυρία τους ενάντια στην κολλεκτιβοποίηση.

Ο κίνδυνος των κουλάκων για σαμποτάζ ήταν ένα σοβαρό πρόβλημα της εποχής. Ο Frederick Schuman, ο οποίος ταξίδεψε στην Ουκρανία, εκείνη την εποχή, αργότερα το 1957, δημοσίευσε σαν καθηγητής στο κολλέγιο του Ουίλιαμς βιβλίο στο οποίο αναφερόταν για τον λιμό:

Η αντίθεσή των Κουλάκων έλαβε την αρχική μορφή της σφαγής των βοοειδών και αλόγων, προτιμώντας να τα σφαγιάσουν παρά να κολλεκτιβοποιηθούν. Το αποτέλεσμα ήταν ένα βαρύ χτύπημα για την Σοβιετική γεωργία, για τα περισσότερα από τα βοοειδή και τα άλογα ανήκαν στους κουλάκους. 

Μεταξύ 1928 και 1933 ο αριθμός των αλόγων στην ΕΣΣΔ μειώθηκε από σχεδόν 30.000.000 σε λιγότερο από 15.000.000. Των κερασφόρων βοοειδών από 70.000.000 (συμπεριλαμβανομένων 31,000,0000 αγελάδων) σε 38,000,000 (συμπεριλαμβανομένων 20.000.000 αγελάδες), προβάτων και αιγών από 147,000,000 σε 50.000.000? και των γουρουνιών από 20.000.000 σε 12.000.000. Η Σοβιετική αγροτική οικονομία δεν είχε ανακτήσει από αυτήν την συγκλονιστική απώλεια μέχρι το 1941.

Ορισμένοι [κουλάκοι] δολοφόνησαν κρατικούς υπαλλήλους, έβαζαν φωτιές στις εγκαταστάσεις της κολλεκτίβας, και ακόμη έκαψαν τις δικές τους καλλιέργειες και σπόρους για την φύτευση σιτηρών.

Τα σαμποτάζ από τους αντιπάλους της κυβέρνησης ήταν ένα σοβαρό ζήτημα. Ουκρανοί εθνικιστές κατέφυγαν στη χρήση σαμποτάζ κατά της γεωργίας. Ο Isaac Mazepa, ο οποίος ήταν επικεφαλής της ουκρανικής αντι-Μπολσεβίκικης οργάνωσης Petliura το 1919-1920, περιγράφει ικανοποιημένος τις καταστροφές που προκλήθηκαν στη Σοβιετική Ουκρανία από δολιοφθορά.

…Καταρχάς υπήρξαν διαταραχές στα Κολχόζ [συνεταιριστικά αγροκτήματα]όπου κομμουνιστές υπάλληλοι και οι εκπροσωποί τους δολοφονούνταν, αλλά αργότερα προτιμήθηκε ένα σύστημα παθητικής αντίστασης με στόχο την συστηματική απογοήτευση των σχεδίων των Μπολσεβίκων για κοινή σπορά και συγκέντρωση της συγκομιδής….