Ο «ελέφαντας στο δωμάτιο» και η συζήτηση για τις ποινές

Eurokinissi

Μπροστά στον καταιγισμό καταγγελιών για σεξουαλική, λεκτική και ψυχολογική κακοποίηση στους χώρους του Αθλητισμού και του Πολιτισμού το τελευταίο διάστημα, η κυβέρνηση της ΝΔ, ο ΣΥΡΙΖΑ και τα άλλα αστικά κόμματα, αλλά και σύσσωμος ο αστικός Τύπος, εμφανίζονται δήθεν εμβρόντητοι από τον όγκο και την έκταση των καταγγελιών.

Η ΝΔ προβάλλει ότι αρκούν τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα και «θεσμικές παρεμβάσεις» και δεν χάνει ευκαιρία για αντικομμουνισμό αλλά και για καλέσματα σε κοινό μέτωπο όλων των κομμάτων απέναντι σε φαινόμενα κακοποίησης, τα οποία δήθεν δεν έχουν ιδεολογικό ή ταξικό πρόσημο¹. Εμφανίζεται ως υπέρμαχος της αποκάλυψης της αλήθειας, της ποιότητας του δημόσιου διαλόγου, και εγκαλεί τον ΣΥΡΙΖΑ για «κομματικοποίηση του προβλήματος», «δολοφονίες χαρακτήρων» κ.ο.κ., όπως ακριβώς έκανε και ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση απέναντι στη ΝΔ όταν τύχαιναν «στραβές στη δική του βάρδια»².

Από την άλλη, ο ΣΥΡΙΖΑ ανάγει σε μοναδικό πεδίο της αντιπαράθεσης την παραίτηση της υπουργού Πολιτισμού, τις πολιτικές ευθύνες του πρωθυπουργού, ενώ αυτοχρίζεται «στυλοβάτης του αιτήματος εμβάθυνσης των δημοκρατικών θεσμών και ενίσχυσης της δημοκρατικής κουλτούρας» και «κληρονόμος όλης της παράδοσης του κοινωνικού φιλελευθερισμού», αναμασώντας τις γνωστές αυταπάτες περί «ίσων πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων»³.

Συνυπεύθυνοι ΝΔ - ΣΥΡΙΖΑ για τις προβλέψεις του νομοθετικού πλαισίου

Το ζήτημα του ύψους των ποινών μονοπωλεί τη δικομματική αντιπαράθεση και όχι τυχαία, προκειμένου να κρυφτεί η διαχρονική απουσία μιας ολοκληρωμένης αντεγκληματικής πολιτικής, την οποία ούτε θέλουν ούτε μπορούν να υλοποιήσουν το αστικό κράτος και οι κυβερνήσεις. Μιας πολιτικής που θα δίνει βάρος στην πρόληψη του εγκλήματος, στην ουσιαστική σωφρονιστική μεταχείριση του καταδικασθέντος και στην ομαλή επανένταξή του στην κοινωνία.

Εχει σημασία όμως να δούμε ειδικά πού μειώθηκαν και πού αυξήθηκαν οι ποινές στον νέο Ποινικό Κώδικα που ψήφισε ο ΣΥΡΙΖΑ και διατήρησε η ΝΔ, καθώς στα αδικήματα που έχουν να κάνουν με την προσβολή της γενετήσιας ελευθερίας και την οικονομική εκμετάλλευση της γενετήσιας ζωής:

• Με τη γενική και αδιάκριτη οριζόντια μείωση των ποινών για τα κακουργήματα (από 20 σε 15 χρόνια) μειώθηκαν οι ανώτατες ποινές ακόμη και για ειδεχθή εγκλήματα όπως τα συγκεκριμένα. Αντίστοιχα, διατηρήθηκαν από τον παλιό ΠΚ οι προκλητικά χαμηλές ποινές για εγκλήματα όπως η εμπορία ανθρώπων και η προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας (337 ΠΚ) ακόμα και με ανήλικα θύματα.
• Στο σύνολο των συγκεκριμένων εγκλημάτων (βιασμός, προσβολή γενετήσιας αξιοπρέπειας, κατάχρηση ανηλίκων κ.λπ.) περιλήφθηκαν μόνο οι γενετήσιες πράξεις και όχι γενικά οι ασέλγειες, όπως ίσχυε, δημιουργώντας επιπλέον ασάφειες και ουσιαστικά περιορίζοντας το είδος των πράξεων που διώκονται!
• Επιπλέον, στο νέο άρθρο για τον βιασμό (336 ΠΚ) εισήχθησαν αυστηρότερες προϋποθέσεις για τη στοιχειοθέτηση του εγκλήματος, καθώς πλέον απαιτείται απειλή σοβαρού και άμεσου κινδύνου ζωής και σωματικής ακεραιότητας (και όχι γενικά κινδύνου, όπως ίσχυε). Ακόμα, με νέα ειδική διάταξη στο ίδιο άρθρο, η έλλειψη συναίνεσης του θύματος διαχωρίστηκε και υποβαθμίστηκε σε μικρότερης σημασίας αδίκημα. Και παρόλο που διώκεται αυτεπάγγελτα, διατηρήθηκε η πρόβλεψη αν ο παθών δηλώσει ότι δεν επιθυμεί τη δίωξη ο εισαγγελέας να απέχει από αυτήν, στο όνομα της διαφύλαξης της προσωπικότητας του θύματος που φοβάται ότι η δημοσιότητα θα επιφέρει ανεπανόρθωτη βλάβη στο πρόσωπό του, αντί να αναλάβει το κράτος να προστατεύσει και να στηρίξει το θύμα.
• Στον χώρο εργασίας ή εφόσον υπάρχει σχέση εργασιακής εξάρτησης, η σεξουαλική παρενόχληση (337 ΠΚ) θεωρείται ελαφρύ πλημμέλημα, ακόμα και η κατάχρηση σε γενετήσια πράξη θεωρείται πλημμέλημα, ενώ σε κάθε περίπτωση απαιτείται έγκληση του θύματος και δεν διώκεται αυτεπάγγελτα.
• Στο νέο άρθρο για τη μαστροπεία (που έτσι κι αλλιώς προέβλεπε εξαιρετικά χαμηλές ποινές, οι οποίες διατηρήθηκαν) απαλείφθηκε η πρόβλεψη για τις περιπτώσεις που κάποιος «κατ' επάγγελμα ή από κερδοσκοπία προάγει στην πορνεία γυναίκες». Ετσι, οι περιπτώσεις αυτές υπάγονται σε άλλο άρθρο (323Α), που απαιτεί την απόδειξη χρήσης βίας ή απειλής χρήσης βίας ή άλλων εξαναγκαστικών μέσων, ή της απόσπασης συναίνεσης με απατηλά μέσα, για να στοιχειοθετηθεί το αδίκημα και να διωχθεί.
• Προκλητικό είναι όμως και ότι στον νέο ΠΚ μειώθηκε το διάστημα παραγραφής των εγκληματικών πράξεων σε βάρος ανηλίκων θυμάτων, αφού απαλείφθηκε η διάταξη που υπήρχε πριν και όριζε ότι η προθεσμία παραγραφής των εγκλημάτων αυτών «αναστέλλεται μέχρι την ενηλικίωση του θύματος και για ένα έτος μετά, εφόσον πρόκειται για πλημμέλημα, και για τρία έτη μετά, εφόσον πρόκειται για κακούργημα». Πλέον μόνο για τα κακουργήματα αναστέλλεται η παραγραφή και μόνο μέχρι την ενηλικίωση (113 παρ. 4 ΠΚ)!

Την ίδια στιγμή, αυξήθηκαν οι ποινές για αδικήματα που αξιοποιούνται για την καταστολή εργατικών - λαϊκών κινητοποιήσεων, διευρύνοντας σε ορισμένα και το περιεχόμενό τους (π.χ. διατάραξη λειτουργίας υπηρεσίας, παρακώλυση συγκοινωνιών κ.ά.), ενισχύθηκε το κατασταλτικό πλαίσιο του «τρομονόμου» τόσο από τον ΣΥΡΙΖΑ όσο και από τη ΝΔ, με την τελευταία να θωρακίζει ακόμα περισσότερο το κατασταλτικό νομοθετικό οπλοστάσιο ενάντια στο εργατικό - λαϊκό κίνημα, με τον νόμο για την απαγόρευση των διαδηλώσεων και τα σχετικά προεδρικά διατάγματα, την πανεπιστημιακή αστυνομία.

Δεν ξεπλένεται λοιπόν ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ, που θεωρεί ότι χρεώνοντας αποκλειστικά στη ΝΔ την ένταση της καταστολής θα διαγραφούν οι βαρύτατες ευθύνες του για την υλοποίηση της ίδιας πολιτικής όταν ήταν κυβέρνηση, αλλά και για τις τωρινές θέσεις του, που με όλους τους τρόπους προσανατολίζονται στην ενίσχυση του κεφαλαίου, διατηρώντας άθικτη την πηγή από την οποία αναβλύζει όλη αυτή η σήψη και η δυσωδία.

Διαχρονική η προσπάθεια των αστικών κυβερνήσεων να κρύψουν τον πραγματικό ένοχο

Αρκεί όμως η ενίσχυση του νομικού και θεσμικού πλαισίου για την αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων, όπως διατείνονται η ΝΔ, ο ΣΥΡΙΖΑ και τα άλλα αστικά κόμματα; Πού αποσκοπεί η συντονισμένη προσπάθειά τους και του αστικού Τύπου να περιοριστεί η συζήτηση μόνο ή κυρίως σε «ατομικές προβληματικές - αρρωστημένες συμπεριφορές», «αστοχίες του θεσμικού πλαισίου», στην αυστηροποίηση ή μη των ποινών;

Με κάθε τρόπο επιδιώκεται να κρυφτεί ο πραγματικός ένοχος, που δεν είναι άλλος από το ίδιο το σύστημα της εκμετάλλευσης, ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής. Γιατί ο κανόνας στην καπιταλιστική επιχείρηση είναι ο ανταγωνισμός μεταξύ των εργαζομένων για την προαγωγή ή την αποφυγή της απόλυσης, ο οποίος οδηγεί στην υποταγή των εργαζομένων και χωρίς την άσκηση κάποιας σωματικής, λεκτικής ή ψυχολογικής βίας, ταυτόχρονα με την καλλιέργεια από την εργοδοσία αντιλήψεων του τύπου «όλη η επιχείρηση είναι μια οικογένεια, μια κοινή προσπάθεια για το καλό όλων». Βέβαια, όπου δεν πιάνονται οι στόχοι, που συνεχώς αυξάνονται, οι εργαζόμενοι υφίστανται εξευτελισμούς και βίαιες συμπεριφορές, πάντα χαμογελώντας γιατί «παίρνουν τριακόσια ευρώ». Ολα μαζί στο μύλο της εντατικοποίησης για την ενίσχυση της εκμετάλλευσης και της κερδοφορίας της καπιταλιστικής επιχείρησης.

Αυτήν την εκμετάλλευση φυλάσσουν ως ιερή αγελάδα το αστικό κράτος και οι νόμοι του, αναλαμβάνοντας και τον ιδιαίτερο ρόλο τους στην ενίσχυσή της. Και φυσικά η αστική δημοκρατία και το κράτος της, το «κράτος δικαίου», προσφέρουν τις καλύτερες υπηρεσίες τους, αφού κρύβουν πολύ αποτελεσματικά τη δικτατορία του κεφαλαίου, το οποίο «είναι πεθαμένη εργασία που ζωντανεύει μονάχα σαν το βρικόλακα, ρουφώντας ζωντανή εργασία, και ζει τόσο περισσότερο όσο περισσότερη ζωντανή εργασία ρουφά»⁴.

Σε αυτήν την κατεύθυνση, είναι κοινή η προσπάθεια της κυβέρνησης ΝΔ, του ΣΥΡΙΖΑ και των άλλων αστικών κομμάτων να καθαγιάσουν το «δημοκρατικό κεκτημένο», τις «ιδρυτικές αξίες» ιμπεριαλιστικών οργανισμών που στάζουν αίμα, όπως η ΕΕ και το ΝΑΤΟ.

Ομως, στο πλαίσιο της υλοποίησης των «ιδρυτικών αξιών» και του «κράτους δικαίου» στην ΕΕ:

-- Ενισχύονται η εντατικοποίηση, η εργασιακή περιπλάνηση, οι στρατιές ανέργων και εκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.

-- Νομιμοποιείται με τη βούλα ευρωπαϊκών δικαστηρίων ο σφαγιασμός των δικαιωμάτων των εργαζομένων (ακόμα και η απόλυση εγκύου, όπως αποφάσισε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο). Και την ίδια στιγμή, ανώτατο δικαστήριο στην Ολλανδία επέτρεψε τη μόνιμη δράση οργάνωσης παιδεραστών, με την αιτιολογία ότι δεν αποτελεί άμεση απειλή για την ασφάλεια της κοινωνίας.

-- Δίνονται πακτωλοί εκατομμυρίων για να παραχαράσσεται η Ιστορία και απαγορεύονται Κομμουνιστικά Κόμματα και σύμβολα.

-- Στο όνομα της προστασίας της «δημόσιας ασφάλειας», με ιδιαίτερη ένταση την τελευταία εικοσαετία επιβάλλονται ευρύτατοι περιορισμοί στη συνδικαλιστική και πολιτική δράση (με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη Γαλλία και την κυβέρνηση Μακρόν, την οποία χειροκροτούσαν ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ), ποινικοποιείται η ριζοσπαστικοποίηση, διώκεται η καλλιτεχνική δημιουργία.

Ο καπιταλισμός που σαπίζει και η μπόχα που δεν κρύβεται

Φυσικά υπάρχουν διαβαθμίσεις στην καταπίεση, στην άσκηση βίας. Υπάρχουν ακραία εγκληματικές συμπεριφορές, όπως η παιδεραστία, που πρέπει να τιμωρούνται με τις ανώτερες ποινές. Ομως το «δέντρο» των ακραίων φαινομένων και η ανάγκη παραδειγματικής καταδίκης τους δεν πρέπει να κρύψουν το «δάσος» που τα περιβάλλει.

Γιατί τα φαινόμενα σήψης που αναδίδονται σε όλες τις πτυχές της κοινωνίας είναι απότοκο του καπιταλιστικού συστήματος, με την ένταση της ενδοοικογενειακής βίας, των κακοποιητικών συμπεριφορών στους χώρους δουλειάς (όσο κι αν «θάβονται» από τα αστικά ΜΜΕ, ιδιαίτερα αν αφορούν, για παράδειγμα, τη «βαριά βιομηχανία» του Τουρισμού)⁵: «Το μονοπώλιο στα εργοστάσια, στα ορυχεία, στα κτήματα δημιουργεί παντού βάρβαρες καταστάσεις, που ωστόσο είναι ελάχιστα αντιληπτές. Η βαρβαρότητα γίνεται ορατή ευθύς μόλις η προστασία του μονοπωλίου δεν μπορεί να εξασφαλιστεί πια παρά μονάχα με τη χρήση ανοιχτής βίας»⁶.

Ο καπιταλισμός είναι που γεννά τους πολέμους και τις καραβιές προσφύγων που γίνονται θύματα εκμετάλλευσης, γεννά τις οικονομικές κρίσεις, την ανεργία, τη φτώχεια και την εξαθλίωση, καλλιεργεί τη ναρκω-κουλτούρα και τον «ατομικό δικαιωματισμό», για να κρατάει τους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα απομονωμένους, αιώνια θύματα στο σύστημα της εκμετάλλευσης, στο κεφάλαιο. Η σαπίλα αποτυπώνεται και στα αμύθητα κέρδη που αποφέρει η εμπορία ανθρώπων, ναρκωτικών, η πορνογραφία, που συνεχίζονται ακάθεκτα. Μόνο στην Ισπανία τα περιστατικά σεξουαλικής βίας σε βάρος ανηλίκων τετραπλασιάστηκαν σε διάστημα 10 και πλέον ετών, με ιδιαίτερο ρόλο να παίζει το διαδίκτυο.

Στο βωμό των κερδών θυσιάζεται η ανθρώπινη ζωή γιατί η προστασία της είναι κόστος για το κεφάλαιο, όπως απέδειξαν περίτρανα η διαχείριση της πανδημίας και οι εκατόμβες νεκρών σε όλες τις καπιταλιστικές χώρες. Οπως αποτυπώνεται διαχρονικά και με κάθε απόχρωσης αστική κυβέρνηση, σοσιαλδημοκρατική ή φιλελεύθερη, και απέδειξαν η πρόσφατη κακοκαιρία, με τα δεκάδες χιλιάδες σπίτια χωρίς ρεύμα και νερό εν μέσω ψύχους, οι τραγωδίες στη Μάνδρα και στο Μάτι.

Αυτό το σύστημα λοιπόν δεν φτιασιδώνεται. Οι γενναίες και αναγκαίες καταγγελίες των θυμάτων για την τιμωρία των ενόχων πρέπει να συναντηθούν με το οργανωμένο, ταξικό εργατικό και λαϊκό κίνημα, για να χτιστεί συλλογικά και διεκδικητικά η ασπίδα προστασίας, να αποκαλυφθεί και να δυναμώσει ο αγώνας ενάντια στη Λερναία Υδρα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης και να κόψει όλα τα αποκρουστικά κεφάλια της. Για να ανοίξει ο δρόμος για την κοινωνία που θα απελευθερώσει την ανθρωπότητα από τις αλυσίδες της εκμετάλλευσης, τη σοσιαλιστική - κομμουνιστική!

***

Παραπομπές:

1. Εισηγητική ομιλία του Κυρ. Μητσοτάκη στη Βουλή, Πέμπτη 25/2/2021.

2. Συνέντευξη της Ρένας Δούρου, «Εφημερίδα των Συντακτών» 4/8/2018.

3. Σχέδιο Προγραμματικών Θέσεων του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία.

4. Κ. Μαρξ «Το Κεφάλαιο», τόμ. 1, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 244.

5. «Η πολύμορφη βία κατά των γυναικών στη "βαριά βιομηχανία" του Τουρισμού», εφημερίδα «Ριζοσπάστης», 6-7/2/2021, σελ. 27.

6. Μπ. Μπρεχτ, «Πέντε δυσκολίες στο γράψιμο της αλήθειας».

Της
Μαρίνας ΛΑΒΡΑΝΟΥ*
* Η Μαρίνα Λαβράνου είναι μέλος του Τμήματος Δικαιοσύνης και Λαϊκών Ελευθεριών της ΚΕ του ΚΚΕ

 

Ριζοσπάστης