Σπέρνουν πείνα, θερίζουν θύελλες

 

ΑΠΟ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΛΑΛΗΣ Σαββατο 2 Απριλιου 2022

 

Ήταν πριν από πέντε χρόνια όταν το αμερικανικό Πεντάγωνο προειδοποιούσε για τους…κινδύνους του μέλλοντος. Όπως χαρακτηριστικά λεγόταν σε σχετικό προπαγανδιστικό βίντεο: «Το αστικό περιβάλλον θα είναι ο τόπος όπου θα συγκλίνουν οι οδηγοί της αστάθειας. (…)Ο κίνδυνος των φυσικών καταστροφών, η κλιματική αλλαγή, η άναρχη ανάπτυξη, η οποία θα μεγεθύνει τον κλιμακούμενο διαχωρισμό πλουσίων και φτωχών (…) θα διχάσουν την απελπισμένη ανθρωπότητα. (…) Η κλίμακα και η πυκνότητα αυτών των ιδιοκτησιών θα προκαλεί τρόμο σε μια πόλη δέκα εκατομμυρίων κατοίκων, όπου το 99% του πληθυσμού είναι οι κοινοί κάτοικοι και το 1% αντιπροσωπεύει μια απειλή 100 χιλιάδων.(…) Μια σαφή απειλή».

Όπου «σαφή απειλή», εσείς μπορείτε να βάλετε αναρχικούς, αλλά και συνδικαλιστές του ΠΑΜΕ, στην Ελλάδα. Άλλωστε, με αυτούς ως φόντο μάς ενημέρωναν για τα μελλούμενα οι αρμόδιοι του στρατού των ΗΠΑ.

Θυμήθηκα αυτό το λιμπρέτο δημοκρατικότητας και ελευθερίας, ακούγοντας πρόσφατα τον επικεφαλής του επισιτιστικού προγράμματος των Ην. Εθνών, Ντέιβιντ Μπίσλεϊ να προειδοποιεί τους Ευρωπαίους ηγέτες ότι αν αφήσουν στη μοίρα τους τις φτωχές χώρες της Αφρικής, θα αντιμετωπίσουν την κόλαση ενός άνευ προηγουμένου μεταναστευτικού κινήματος από τους λιμοκτονούντες Αφρικανούς. Με λίγα λόγια, σώστε την Αφρική, αν θέλετε να σώσετε το τομάρι σας. Αυτό τους είπε.

Την ίδια ώρα, Αφρική και Μ. Ανατολή έβλεπαν την σχεδόν αποκλειστική τους εξάρτηση από τη Ρωσία για τα βασικά είδη διατροφής (η οποία μαζί με την Ουκρανία αντιπροσωπεύουν το 25% της παγκόσμιας εξαγωγής σιτηρών) να αναζωπυρώνουν τις εστίες έντασης εντός χωρών, όπως το Ιράκ, όπου πρόσφατα ξέσπασαν ταραχές λόγω της ακρίβειας. Η Αίγυπτος πάλι κατάφυγε στη σιδηρά αγκάλη του ΔΝΤ, για τον ίδιο λόγο, ενώ όλο και πληθαίνουν οι χώρες της περιοχής, οι οποίες θυμίζουν καζάνι που βράζει.

Από την άλλη, στο κοινό ευρωπαϊκό μας σπίτι, τα πράγματα δεν χρήζουν ανησυχίας. Τουλάχιστον αυτό μας διαβεβαίωναν τις προηγούμενες ημέρες Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, κάνοντας λόγο για επάρκεια τροφίμων. Βέβαια, οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ της Κομισιόν, επισημαίνουν την ανησυχία που κρύβουν πίσω τους σειρά μέτρων που ήρθαν να χαλαρώσουν τους κανόνες για τη βιώσιμη αγροτική παραγωγή, καθώς και για την πρόκριση πρότασης άμεσης στήριξης των αγροτών από την ΕΕ.

Και πώς να μην προετοιμάζονται όταν ο πόλεμος και η καθήλωση μεγάλης μερίδας λιπασμάτων σε Ρωσία και Λευκορωσία είχαν ως αποτέλεσμα οι τιμές των σιτηρών να έχουν αυξηθεί κατά 21%, του κριθαριού κατά 33% και ορισμένων λιπασμάτων κατά 40%; Στην Ευρώπη, τα εργοστάσια παραγωγής λιπασμάτων μείωσαν σημαντικά της παραγωγή, λόγω υψηλών τιμών. Από τη Βραζιλία μέχρι το Τέξας, οι αγρότες περιόρισαν τις αγορές λιπασμάτων, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο τον όγκο παραγωγής της επόμενης χρονιάς. Απόρροια αυτού ήταν η αύξηση του ποσοστού των ανθρώπων που βρίσκονται στο φάσμα της πείνας, με τον ΟΗΕ να προειδοποιεί πως ο αντίκτυπος του πολέμου στην παγκόσμια αγορά τροφίμων θα φέρει αντιμέτωπους με τον κίνδυνο της ασιτίας άλλους 7,6 έως 13,1 εκατ. ανθρώπους (υπολογίζεται ότι ήδη βρίσκονται στο φάσμα της πείνας από 720-811 εκατ. άνθρωποι).

Η πείνα θα βγάλει τον κόσμο στους δρόμους

«Αυτό που έβγαλε τον κόσμο στους δρόμους άρχισε  με τις ελλείψεις τροφίμων και την ακρίβεια των τροφίμων», τόνιζε πρόσφατα στους New York Times, ο Μπεν Ισαάκσον, αναλυτής γεωργικών θεμάτων στη ScotiaBank, αναφερόμενος στις επανειλημμένες κοινωνικές ταραχές που αντιμετώπισαν η Βόρεια Αφρική και η Μ. Ανατολή ήδη από τη δεκαετία του 1970. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της εφημερίδας, η  οικονομική πίεση που βιώνουν οι φτωχές χώρες της Αφρικής και του Αραβικού κόσμου, λόγω της πανδημίας και του υψηλού ενεργειακού κόστους, ήρθαν και συνάντησαν το κόστος των τροφίμων. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι σε πολλές από αυτές τις περιοχές του πλανήτη, τα κράτη επιδοτούν τα βασικά είδη διατροφής για να θρέψουν τους πληθυσμούς τους. Κι αν εκεί τα πράγματα είναι σκούρα, τι να πει και η πολύπαθη Υεμένη, ο λαός της οποίας εδώ και μια επταετία κυριολεκτικά λιμοκτονεί;

Θα πείτε, πόλεμος γίνεται, συμβαίνουν αυτά. Πάντως για τον Ζακέρ Αχμαντί, διευθυντή της Αφγανικής εισαγωγικής εταιρείας Βashir Navid Complex, ο πόλεμος είναι η μία όψη του νομίσματος. Γιατί, στην άλλη όψη καθρεφτίζεται η πολιτική των κυρώσεων που βυθίζει στο ζόφο της πείνας «όλο τον κόσμο».  

Όμως, ακόμη κι έτσι, ούτε ο πόλεμος, ούτε οι οικονομικές κυρώσεις δικαιολογούν απόλυτα το κενό που έχει δημιουργηθεί στη διεθνή προσφορά, καθώς και την εκτόξευση των τιμών και την επαπειλούμενη επισιτιστική κρίση.

Το χρηματιστηριακό μπαρμπούτι πάνω σε βασικά αγαθά, όπως το σιτάρι, το καλαμπόκι, ο καφές, η ζάχαρη ή το κρέας είναι μια σημαντική παράμετρος της εν εξελίξει κρίσης, λένε οι ειδικοί, αφού εδώ και τρεις δεκαετίες τα πάλαι ποτέ συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης έχουν δώσει τη θέση τους σε επενδυτικές στρατηγικές και κερδοσκοπικές μοχλεύσεις επενδυτικών τραπεζών, hedge funds και νεοφιλελεύθερων πολιτικών. Επομένως η βουλιμική απληστία των κερδοσκόπων, την ίδια ώρα που ο κόσμος πεινά,  μόνο πρωτοφανής δεν μπορεί να χαρακτηριστεί. Όπως θύμιζε σε πρόσφατο δημοσίευμά της η Εφημερίδα των Συντακτών: Από το τέλος του 2006 έως τον Μάρτιο του 2008, ο Δείκτης Τιμών Τροφίμων του Παγκόσμιου Οργανισμού Τροφίμων αυξήθηκε κατά 71%. Η μεγαλύτερη αύξηση είχε παρατηρηθεί στο ρύζι και στα δημητριακά που ακούμπησαν ταβάνι (126%), οδηγώντας έτσι 120 εκατ. ανθρώπους κάτω από το όριο της φτώχειας και σε επισιτιστική κρίση που πυροδότησε κοινωνικές εκρήξεις.

Άρα, μιλάμε για deja vu;

Γιατί όχι; Αν μάλιστα συνυπολογίσουμε ότι, παρά την πανδημία και τα lockdowns, υπερδιπλασιάστηκε η τιμή του σιταριού, της σόγιας και της ελαιοκράμβης,  το φοινικέλαιο πωλούνταν σε τριπλάσια τιμή, ενώ αυξήθηκε κατά 80% και η τιμή της ζάχαρης, καταλαβαίνουμε ότι το χρηματιστήριο τροφίμων δεν είναι παρά ένα αποπνικτικό σιδεράδικο κερδοσκοπίας.

Άλλωστε, στα φαινόμενα αισχροκέρδειας που κρύβονται πίσω από αυξήσεις της τάξης του 50% ή και 100% σε προϊόντα που υπάρχει πλεόνασμα (π.χ. στην Ελλάδα, στο σκληρό σιτάρι, τις πατάτες, τα λαχανικά κ.ά.) αναφέρθηκε σε πρόσφατη συνέντευξή του στη Lifo ο Πρύτανης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Κίντζιος, σύμφωνα με τον οποίο είναι αδικαιολόγητες τέτοιες αυξήσεις.

Η ελληνική κυβέρνηση συνεχίζει να βλέπει σε εξωγενής παράγοντες τους υπαίτιους της αύξησης της δαπάνης των νοικοκυριών κατά 52,8% σε είδη διατροφής, επιμένοντας παράλληλα πως οι παρεμβάσεις της ήταν «από τις πιο δυναμικές στην Ευρώπη». Με λίγα λόγια, ΤΙ ΝΑ κάνουμε, έτσι έχουν τα πράγματα, μέχρι εδώ μπορούμε, μας είπε το Μαξίμου, την ίδια ώρα που προβεβλημένος υπουργός της κυβέρνησης ηθικολογούσε από το βήμα της βουλής, χαρακτηρίζοντας ασεβείς όσους μιλούν για την ακρίβεια, όταν στην Ουκρανία πέφτουν βόμβες…

Ενεργειακός μεσαίωνας και έλλειψη τροφίμων

Όμως, όπως ήδη αναδείχθηκε, η εκτίναξη των τιμών βασικών καταναλωτικών αγαθών δεν ήρθε ως απότοκο μόνο της πολεμικής εισβολής της Ρωσίας. Στην περίπτωση της Ελλάδας δε, δεν θα πρέπει να παραγνωρίσουμε τη σύνδεση της απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας και της λεγόμενης «πράσινης  μετάβασης» με τις αυξήσεις, αλλά και με μελλοντικές ελλείψεις στα ράφια των σούπερ μάρκετ. Για τον λόγο αυτόν απευθύνθηκα στον Βιολόγο και Δρ. Ολοκληρωμένης Περιβαλλοντικής Διαχείρισης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, κ. Βασίλη Λύκο. Όπως δηλώνει στον Ημεροδρόμο: «Η επισιτιστική κρίση θα ερχόταν ούτως ή άλλως, διότι έσπασαν οι εφοδιαστικές αλυσίδες, λόγω των lockdowns». Ωστόσο, πέραν αυτού, πρέπει να δούμε και την κρίση στην ενέργεια, αφού «ακρίβυνε η παραγωγή λιπασμάτων, όπως και το πετρέλαιο, μ’ αποτέλεσμα να δημιουργείται ζήτημα για τους αγρότες». Συν τοις άλλοις, υπογραμμίζει ο συνομιλητής μου, πλέον, δεν παρατηρείται ακρίβεια μόνο στη διαδικασία της παραγωγής, αλλά και στη μεταφορά. Ωστόσο, το πρόβλημα δεν είναι σημερινό. Σήμερα βλέπουμε την κορυφή του παγόβουνου, μιας και «οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν έδωσαν σημασία στον αγροτοδιατροφικό τομέα». Αποκορύφωμα αυτής της, εν πολλοίς αφ’ υψηλού, κρατικής πολιτικής ήταν η δήλωση Σταϊκούρα προς τους αγρότες, που τους καλούσε να μην έχουν πολλές απαιτήσεις από το κράτος, μιας και η συνεισφορά τους ως προς το ΑΕΠ είναι «μόλις» 2,8%.

Πάνω σε αυτό το πλαίσιο ήρθε και στρογγυλοκάθισε η αλλαγή του ενεργειακού μίγματος της χώρας, με την εξάρτησή μας από το χρηματιστήριο της αγοράς ενέργειας να γίνεται όλο και πιο βαθιά.

Θα βοηθήσει άραγε την αγροτιά η επαναλειτουργία των λιγνιτικών μονάδων, ρωτώ τον κ. Λύκο. Μόνο πρόσκαιρα και επιδερμικά, απαντά ο ερευνητής, σημειώνοντας παράλληλα και τις ευθύνες της ΕΕ. «Δεν λειτούργησε ως Ένωση, δεν υπήρχε Κοινή Ευρωπαϊκή Πολιτική», παρά μόνο πολιτικές των μεγάλων κρατών που λειτούργησαν προς όφελός τους.

Τη μεγάλη εικόνα συμπληρώνει κι η αναφορά του κυρίου Λύκου στους συσχετισμούς που διαμόρφωσε αυτή η πολιτική σε γεωστρατηγική κλίμακα, με τη Δύση να έχει βασιστεί στα εμπορικά προϊόντα, όταν το άλλο μπλοκ δυνάμεων κατέχει τις πρώτες ύλες σε στρατηγικά αγαθά. «Είμαστε πλήρως εξαρτώμενοι», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Λύκος, κρούοντας ταυτόχρονα τον κώδωνα του κινδύνου για ελλείψεις, όχι απλά μειώσεις, βασικών διατροφικών προϊόντων στα ράφια των σούπερ μάρκετ.

Και τώρα τι κάνουμε; Αντιστρέφεται αυτή η κατάσταση;

Ναι, αρκεί να υπάρξει πολιτική βούληση. Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζει σε σχετικό δελτίο Τύπου το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ…