Η αλήθεια στα χρόνια της χολέρας

Υπάρχει τρόπος - μέσω της συστηματικής παρακολούθησης ειδήσεων - να μετατραπεί ένας κανονικός άνθρωπος σε «κυρ Παντελή»; Υπάρχουν πιθανότητες, καταπίνοντας αμάσητα όσα ακούει, να συνηθίσει την απανθρωπιά; Μπορεί να καταντήσει να ανέχεται, όλο και πιο εύκολα, το μη ανεκτό; Εννοείται.

Αν συμμορφωθεί στις «υποδείξεις», δεχθεί το σχεδόν ειδυλλιακό σύμπαν που του παρουσιάζουν, συμφιλιωθεί με το τέρας και υποκύψει στην παθητική θέαση των γεγονότων, τότε ναι, όλα γίνονται. Αν καταλήξει να αξιολογεί τις ειδήσεις, ξεκομμένες από το γενικότερο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο, αν καλύπτεται από τη σκέτη αναφορά στο γεγονός και όχι στις αιτίες του, αν δεν αντιδρά όταν αποκρύπτονται ή παραποιούνται συστηματικά όσα συμβαίνουν, τότε ναι, γίνεται μέρος του παιχνιδιού τους.

Αν τελικά, ο θεατής της τηλεζωής, που αναπτύσσεται σε καναπέδες, δεν εννοεί να αντιληφθεί το πόσο εύκολα το τέρας μπορεί να αλλάζει πρόσωπο, το πώς ο λύκος μεταμφιέζεται σε πρόβατο και συνηθίσει να αποδέχεται τη βάρβαρη, απάνθρωπη και κυρίως παραμορφωμένη πραγματικότητα, ως κάτι λογικό και φυσικό, δηλαδή ως κανονικότητα, σιγά σιγά θα διαμορφωθεί σε μοιρολάτρη, ατομικιστή κι αδιάφορο πολίτη, που βολεύει την εξουσία και τότε, ναι, ο κόσμος θα γεμίσει κυρ Παντελήδες.

Ποιος φοβάται την είδηση;

Ας δοκιμάσουμε για λίγο, οι υπόλοιποι να δούμε με κριτικό μάτι λογικού ανθρώπου τα περισσότερα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων. Θα νιώσουμε αμέσως, από τα πρώτα λεπτά, το τι σημαίνει στην πράξη αυτό που λένε οι υπεύθυνοι των εμπορικών τμημάτων της τηλεόρασης: «Τοποθέτηση προϊόντος». Θα δούμε πόσο απροκάλυπτα πουλάνε κάποια από τα εμπορεύματά τους, με την γκεμπελίστικη μέθοδο αντιστροφής των νοημάτων, των λέξεων και των εννοιών.

Με πόση μαεστρία εξυφαίνονται - από ορισμένους εντεταλμένους μετρ, στις αίθουσες του κοντρόλ -, οι ιστοί της παραπλάνησης, πώς θάβονται σημαντικά γεγονότα, πώς υποβαθμίζονται ή λογοκρίνονται άλλα, πώς σκηνοθετούνται τα θέματα, πώς παραχαράσσονται οι έννοιες, πώς πλασάρονται οι ψευδείς ειδήσεις, πώς κατευθύνονται τα πάντα με συμφέρον και δόλο, πώς προσπαθούν να μας εξοικειώσουν με τον λαϊκισμό, τον ρατσισμό, τη νωθρότητα, τον σεξισμό και τον χαφιεδισμό, πώς οξύνουν και εκμεταλλεύονται την επιφύλαξη για το διαφορετικό και πώς τελικά σερβίρουν - ώστε να είναι ευκολοχώνευτο - όλο αυτό το βαριά τοξικό γεύμα ψευδοενημέρωσης, που εξυπηρετεί «αφεντικά» και «χορηγούς».

Στο γεύμα αυτό, όλα είναι δηλητηριασμένα. Αποκρύψεις γεγονότων, αποσιώπηση των αγώνων των εργαζομένων, διαστρεβλώσεις για συμφωνίες, μέτρα, δαπάνες, εμβόλια, συντάξεις, συγκρούσεις, αποσιώπηση της συνδικαλιστικής δράσης, των κινητοποιήσεων, των καταγγελιών... Και φυσικά, όταν και όπου απαιτείται, εκτελούνται πάραυτα ωραίες δολοφονίες χαρακτήρων και χονδροειδές ξέπλυμα ατόμων και γεγονότων.

Στο μενού, κακέκτυπα ερευνών και ρεπορτάζ, δωρεάν μαθήματα διαπλοκής και σπέκουλας, δήθεν δημοσιογραφικές αποκαλύψεις, ξεδιάντροπες συκοφαντίες, σπικάζ και τίτλοι, με άλλα νοήματα πίσω από τις λέξεις, πάντα με στόχο τις λάθος εντυπώσεις και φυσικά με την ελπίδα του αποπροσανατολισμού από την πραγματικότητα και την πρόκληση κοινωνικών αυτοματισμών σε βάρος μειονοτήτων και ευάλωτων συμπολιτών μας. Εκεί όπου θα ήταν ο φυσικός τους χώρος, οι λέξεις αμεροληψία, δεοντολογία και αξιοπιστία δεν χωράνε, δεν αναγνωρίζονται.

Η σύγχρονη «Ρινοκεριάδα»

Ο Λένιν προειδοποιούσε πριν από 100 χρόνια: «Οπου υπάρχουν καπιταλιστές, ελευθερία του Τύπου σημαίνει ελευθερία να εξαγοράζεις εφημερίδες, να εξαγοράζεις συγγραφείς, να δωροδοκείς και να διαστρέφεις την κοινή γνώμη, προς όφελος της άρχουσας τάξης».

Απλό και σαφές! Κι όπως πάντα, σ' ένα τέτοιο σκηνικό βαρβαρότητας, ο κόσμος του πολιτισμού βρίσκεται εκτός κάδρου. Πάντα οι άνθρωποι της Τέχνης - που είναι συνυφασμένοι με την καλλιέργεια και την κριτική στάση - ήταν επικίνδυνοι. Κι όπως έλεγε κι ο Εκο, «η καχυποψία απέναντι στον κόσμο της διανόησης αποτελούσε πάντοτε σύμπτωμα του πρωτοφασισμού». Υπενθύμιζε μάλιστα και τη ρήση του Γκέμπελς «Οταν ακούω να μιλάνε για κουλτούρα αρπάζω το όπλο μου», αλλά και τη συχνή χρήση εκφράσεων όπως «εκφυλισμένοι διανοούμενοι», «κουλτουριάρηδες», «παρηκμασμένοι σνομπ» και πως «τα πανεπιστήμια είναι φωλιές κομμουνιστών».

Πίσω στην πραγματική ζωή τώρα. Δεν μας μένει παρά να σκεφτούμε πως όσο εντείνονται οι μέθοδοι χειραγώγησης, ο τηλεοπτικός και διαδικτυακός λαϊκισμός, και όσο κανονικοποιείται ο καπιταλιστικός λόγος μέσα από τη γραμμή κάθε καναλιού και την ατζέντα του κάθε επιχειρηματία, μόνη απάντηση είναι η άρνηση στο «νόμος και τάξη», στην ενσωμάτωση στη λογική του συστήματος.

Μόνη λύση η αντίσταση στη ρινοκεριάδα! Μην ξεχνάμε πως μέχρι κι αυτός ο ταλαίπωρος Μπερανζέ, ο τρομαγμένος κι ευθυνόφοβος ήρωας του «Ρινόκερου» του Ιονέσκο, κατάφερε να διατηρήσει το μυαλό του άθικτο, δεν συνθηκολόγησε και αντιστάθηκε στη λαίλαπα της ρινοκερίτιδας, που σάρωσε την πόλη του. Αντιστάθηκε στην πανδημία της βαρβαρότητας.

Στο χέρι μας είναι ν' αλλάξει όλο αυτό και να μη μολυνθούμε από τον ιό της πιο ύπουλης μορφής φασισμού, που μαζί με τις μεταλλάξεις της μεταδίδεται ραγδαία, από τις οθόνες τηλεοράσεων και υπολογιστών. Και πρέπει να το πετύχουμε οπωσδήποτε, γιατί όταν η αλήθεια δεν είναι ελεύθερη, η ελευθερία δεν είναι αληθινή.

Της
Σεμίνας ΔΙΓΕΝΗ