Το πανεπιστημιακό άσυλο: Πρόβλημα ή πρόσχημα;

Eurokinissi

Σε μια περίοδο που η επίθεση στην Παιδεία γιγαντώνεται στον τόπο μας (βλ. νόμο Γαβρόγλου), που τα δικαιώματα και οι δημοκρατικές ελευθερίες καταπατούνται παγκοσμίως, η ενδεχόμενη «άνοιξη» του φοιτητικού, μαθητικού και εργατικού κινήματος έχει αρχίσει να φαντάζει εξαιρετικά επικίνδυνη απέναντι στα σχέδια του συστήματος. Σ' αυτό το πολιτικό σκηνικό επανήλθε πάλι στο προσκήνιο η συζήτηση για την κατάργηση του ασύλου, και μάλιστα με το ζήτημα της καταστολής να λείπει από το δημόσιο διάλογο και τη θέση του να έχει πάρει η εγκληματικότητα. Τόσο κάποιοι αντιδραστικοί «νοικοκυραίοι» όσο και τα συστημικά ΜΜΕ βιάζονται να παρουσιάζουν τα πανεπιστήμιά μας ως γιάφκες παρανομίας. Συνήθεις ύποπτοι θεωρούνται τόσο οι τοξικομανείς όσο και δυνάμεις που δημιουργούν πρόβλημα στην εύρυθμη λειτουργία των σχολών.

 

  Εγκλημα των πρώτων: Η ύπαρξή τους. Των δεύτερων: Οποιαδήποτε δράση τους ενάντια στα «κακώς κείμενα». Τα στατιστικά στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής όμως δείχνουν ότι η εγκληματικότητα στα πανεπιστήμια βρίσκεται πολύ πιο κάτω σε σχέση με την υπόλοιπη αστυνομευόμενη κοινωνία. Ούτε αυτό τους πτοεί σε αυτό που θέλουν να πετύχουν, μιας και το άσυλο είναι το αγαπημένο τους χαλάκι κάτω από το οποίο προσπαθούν να κρύψουν μια κοινωνική παθογένεια. Αγνοούν τους πραγματικούς παράγοντες που ευθύνονται για τα παραπάνω φαινόμενα, όπως είναι ο κοινωνικός αποκλεισμός, το σκοτεινό μέλλον που φτιάξαμε για τη νεολαία και τον εργασιακό μεσαίωνα που ωθεί την κοινωνία στον κανιβαλισμό και την εξαχρείωση. Ετσι, θα αποτολμήσω μια τουλάχιστον ειλικρινή, διαφορετική ανάγνωση του θέματος του ασύλου, αντλώντας και από πολλές προσωπικές εμπειρίες.

 To άσυλο αποτελεί συστατικό στοιχείο του πανεπιστημίου (Universitas) από ιδρύσεώς του. Θα εξακολουθεί να έχει νόημα όσο παραμένει καθήκον η προαγωγή της δημοκρατίας. Γιατί το Universitas δεν είναι ένα απρόσωπο ίδρυμα κατάρτισης αλλά ένας χώρος όπου η κοινωνία στοχάζεται τον εαυτό της, παράγοντας ταυτόχρονα αμφισβήτησης, και γι' αυτό απαιτείται άσυλο.

Ακόμη και χωρίς «Σπουδαστικό Τμήμα της Ασφάλειας», τα σύγχρονα μέσα παρακολούθησης είναι πολύ ισχυρότερα και επικίνδυνα για τη δημοκρατία, τις ατομικές και συλλογικές ελευθερίες.

 Ο Ν. 1268 δεν εφηύρε ούτε χάρισε το άσυλο, απλώς θεσμοθέτησε το προφανές. Από τη μεταπολίτευση μέχρι σήμερα, όμως, η ιδέα του πανεπιστημιακού ασύλου έγινε αντικείμενο κατάχρησης από χρήστες και παραβιαστές, που δεν είχαν καμία σχέση ούτε με τον ακαδημαϊκό χώρο ούτε με την οργανική σύνδεση του πανεπιστημίου με την κοινωνία, που θα παρείχε θεμιτά το ακαδημαϊκό έδαφος στα κοινωνικά αιτήματα.

Η διαδικασία κακοποίησης της ιδέας του ασύλου ανάμεσα στη διελκυστίνδα της ασυδοσίας και της καταστολής συνδέθηκε πρακτικά τόσο με τις αδυναμίες ενός διαρκούς και ζωντανού ελέγχου του πανεπιστημιακού χώρου από τους φορείς του, όσο και από τον αυξανόμενα παρεμβατικό, πλην όχι συντονισμένo με τις λειτουργίες των πανεπιστημιακών φορέων ρόλο της πολιτείας.

Η πορεία αυτή φθοράς και αδυναμίας οργανικής υποστήριξης του πανεπιστημιακού ασύλου από τους φορείς του έδωσε έδαφος σε άναρθρα ουρλιαχτά κάποιων «στυλοβατών της κοινωνίας» για νομοθετικές ρυθμίσεις, ώστε να αναλάβει η πολιτεία την επιτήρηση της τάξης στα ΑΕΙ. Το άσυλο λοιπόν καταργήθηκε (με συντριπτική βουλευτική πλειοψηφία, την ίδια ασφαλώς πλειοψηφία που χρεοκόπησε και γενικότερα διέλυσε κυριολεκτικά και τη χώρα!), όμως είδατε εσείς να αλλάζει τίποτα; Ασφαλώς όχι, γιατί από πρακτική άποψη υπάρχουν άραγε πολλοί που πιστεύουν ότι οι καταχραστές του ασύλου δεν θα εισέλθουν στον πανεπιστημιακό χώρο επειδή καταργήθηκε το άσυλο; Μπορεί δηλαδή κανείς να ισχυρισθεί ότι οι κλέφτες που εισβάλλουν στα σπίτια μας το κάνουν για να εκμεταλλευτούν το οικογενειακό άσυλο; Οι ομάδες εργαζομένων που καταλαμβάνουν τα υπουργεία, ποιο άραγε άσυλο εκμεταλλεύονται; Τα Εξάρχεια, η Βουκουρεστίου, τα γήπεδα καλύπτονται από άσυλο; Είχα λοιπόν προβλέψει ότι η διάταξη που κατάφερε να ενώσει στη Βουλή τον ήλιο του ΠΑΣΟΚ με τα λάβαρα του ΛΑ.Ο.Σ. δεν θα εφαρμοστεί ποτέ στην πράξη, και δικαιώθηκα. Προβλέπω και τώρα το ίδιο μιας και καμία αλλαγή θεσμικού πλαισίου δεν θα μπορούσε από μόνη της να βελτιώσει την ασχήμια μας.

Η βία έχει πρόσωπο και έχει αίτια. Αδειες ψυχές, άδειες ζωές, συσσώρευση αντιφάσεων σε μια κοινωνία που γίνεται όλο και λιγότερο ικανή να δώσει αξίες, ελπίδες, οράματα, κοινωνία που παράγει αβεβαιότητα, ανεργία, διαφθορά, αναλγησία, υποκρισία και αναξιοπιστία των ποικιλώνυμων ηγεσιών της.

Φταίνε άραγε οι θεσμοί γι' αυτά;

 

Ασυλο δεν σημαίνει ασυλία, είναι προφανές. Ασυλο και βία δεν συνυπάρχουν. Η ομόφωνη απόφαση της Συγκλήτου του ΕΜΠ τον Σεπτέμβρη του 1991 δηλώνει σαφώς ότι η έκρηξη βίας (που προφανώς παρεμποδίζει την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών) καταλύει αυτόματα το άσυλο. Αλλωστε, και ο νόμος ρητά προβλέπει την αυτεπάγγελτη παρέμβαση της πολιτείας όταν συντελούνται αυτόφωρα κακουργήματα ή εγκλήματα κατά της ζωής, διάταξη την οποία ουδέποτε ενεργοποίησαν οι απόντες - παρόντες επιτόπου εκπρόσωποι των αρχών της. Ασφαλώς το πολιτικό κόστος ήταν αρκετά μεγάλο, ώστε να δικαιολογεί μια τέτοια αδράνεια.

Το πραγματικό πρόβλημα είναι η στάθμιση του κόστους της εισόδου στο πανεπιστημιακό άσυλο των κρανοφόρων. Το ίδιο δηλαδή φοβερό δίλημμα που ισχύει στα όποια γεγονότα, οπουδήποτε κι αν συμβαίνουν.

Ποιος σας είπε στα σίγουρα ότι η είσοδος της Αστυνομίας θα έχει ως αποτέλεσμα λιγότερες ζημιές ή ότι θα είναι αναίμακτη; Οι Σύγκλητοι οφείλουν επομένως να σταθμίζουν τα γεγονότα επιτόπου με συνεχή παρακολούθηση και να αποφασίζουν με γνώμονα την προστασία της ζωής και της δημόσιας περιουσίας.
 Αλίμονο αν παραδώσουμε a priori αυτόν τον ρόλο στους κρατικούς κατασταλτικούς φορείς. Εμείς οι δάσκαλοι δεν μετράμε τους νέους σαν απρόσωπο σύνολο και αριθμό, ώστε το ξημέρωμα πέντε πάνω, πέντε κάτω, ε και τι έγινε; Από τα χέρια μας δεν θα πάρετε ποτέ το άψυχο σώμα του έφηβου γιου σας. Ευτυχώς και πολλοί αξιωματικοί των αστυνομικών δυνάμεων έχουν δείξει στο παρελθόν την ίδια ψύχραιμη στάση.

Δεχόμαστε όμως ότι η δημοκρατία διέρχεται κρίση και βιάζεται μέσα και έξω από τα πανεπιστήμια

 

Μπορεί αυτό να χρησιμοποιηθεί ως άλλοθι για την κατάργηση των δημοκρατικών ελευθεριών; Το γεγονός ότι άτομα ή ομάδες, με την ανοχή μας, βεβηλώνουν και καταστρέφουν την κοιτίδα του ελεύθερου διαλόγου μπορεί να αντιμετωπιστεί με κατάργηση της θεσμικής κατοχύρωσης της ελευθερίας του ασύλου;

Υπάρχει βεβαίως σοβαρό πρόβλημα πρόληψης και δεν μπορεί να περάσουν απαρατήρητα ούτε η βία στον χώρο των ΑΕΙ ούτε οι σύριγγες στις πανεπιστημιουπόλεις μας. Η ευθύνη της πολιτείας εδώ είναι μεγάλη, γιατί πώς να φυλαχθούν πολυτεχνειουπόλεις με ελάχιστους φύλακες, χωρίς ηλεκτροφωτισμό και χωρίς στοιχειώδη έργα υποδομής;

Η ευθύνη η δική μας όμως είναι ακόμα μεγαλύτερη, γιατί αποτυγχάνουμε συνεχώς, παρά τις σοβαρές προσπάθειες που έγιναν στο παρελθόν, να οργανώσουμε, σε συνεργασία μεταξύ σπουδαστών και Συγκλήτων, ένα σχέδιο ομάδων μόνιμης περιφρούρησης, η οποία και αποτελεί στοιχείο της ακαδημαϊκής λειτουργίας.

Και θα αποτυγχάνουμε και στο μέλλον εφόσον και ενόσω το φοιτητικό κίνημα παρεπιδημεί, όσους νόμους κι αν κατασκευάσουμε.

Ετσι οι πιέσεις επί του ασύλου θα συνεχίσουν να ασκούνται και μετά την επαναφορά του, καθώς τα ΜΜΕ θα εξακολουθούν να απλοποιούν τα γεγονότα μέχρι διαστρέβλωσης και οι δύο πόλοι θέαμα - θεατής, αντί να αποτελούν το φρένο αλλήλων, θα αλληλοσπρώχνονται στην υπερβολή που θα παρασύρει στο τέλος όλους μας. Κρίμα, γιατί έτσι υποκύπτουμε ουσιαστικά στη βία, αναιρώντας τους θεσμούς μας. Καμία οργανωμένη κοινωνία δεν πρέπει να υποκύπτει στις επιταγές της βίας, γιατί πρέπει εμείς;

Οι πιέσεις που δέχεται το Universitas από τις δυνάμεις της αγοράς είναι αφόρητες, ώστε δύσκολα θα μπορέσει να αντισταθεί, μέσα στο γενικευμένο πλαίσιο της ορθολογικής «εκσυγχρονιστικής» διαλεκτικής των καιρών μας. Ας διατηρήσουμε τουλάχιστον όσο μπορούμε την αξιοπρέπεια των ακαδημαϊκών θεσμών μας έστω και ενάντια σε γκάλοπ του 98%. Αλλωστε, θυμηθείτε ότι το γκάλοπ του Γολγοθά έδειξε 98% «Σταύρωσον, Σταύρωσον» και είμαστε όλοι χριστιανοί. Και αν η Ιστορία δεν δικαιώσει το αποτέλεσμα της δημιουργικής αντίδρασής μας, θα δικαιώσει σίγουρα την προσπάθεια. Γιατί δεν θα έχουμε παραδοθεί αμαχητί.

Τέλος, έχει αποδειχτεί (στις φοιτητικές εκλογές, στα τριήμερα του Πολυτεχνείου και ενάντια σε κάθε προσπάθεια ναρκοθέτησης του ασύλου) πως μόνο το φοιτητικό κίνημα μπορεί να παίξει ενεργό ρόλο στην προάσπιση των ακαδημαϊκών - κοινωνικών μας αρχών και χώρων. Το άσυλο δεν χαρίστηκε από καμία κυβέρνηση, κατακτήθηκε μέσα από αγώνες, για τους αγώνες και ως τέτοιο οι νέοι μας οφείλουν να δώσουν νέους αγώνες για να το υπερασπιστούν: Ως ένα άσυλο ΑΓΩΝΩΝ του κινήματος. Το χρέος που έχουν οι φοιτητές λοιπόν είναι μεγάλο: Επανοηματοδοτώντας τις αρχές και τους χώρους εντός ασύλου, μετατρέποντας τις σχολές σε ένα οργανικό κομμάτι της κοινωνίας ικανό να παράγει αμφισβήτηση, δίνοντας διαρκείς αγώνες μέσα και έξω από αυτές, πρέπει να αποδείξουν στην πράξη πως τον πρώτο λόγο για το άσυλο δεν τον έχουν οι πρυτάνεις, οι εισαγγελείς, τα ΜΑΤ αλλά η ίδια η νεολαία. Και είμαι σίγουρος ότι η νεολαία θα το υπερασπιστεί μέχρι τέλους!

Νίκος ΜΑΡΚΑΤΟΣ
Ομότιμος Καθηγητής του ΕΜΠ, τ. Πρύτανης

 

 

Ριζοσπάστης    Τετάρτη 31 Ιούλη 2019