Τα τανκ της αντεπανάστασης: Το χρονικό του πραξικοπήματος Γιέλτσιν το 1993

 

Τα τανκ της αντεπανάστασης: Το χρονικό του πραξικοπήματος Γιέλτσιν το 1993

 

Από atexnos

Τα γεγονότα που εξελίχθησαν στη Ρωσία στα τέλη Σεπτέμβρη-αρχές Οκτώβρη του 1993 άφησαν το δικό τους αποτύπωμα στην σύγχρονη ιστορία. Αποκάλυψαν το πραγματικό πρόσωπο της αστικής δημοκρατίας, που είναι κομμένη και ραμμένη στα μέτρα της καπιταλιστικής διαχείρισης. Τη διαχείριση αυτή, για λογαριασμό της ρωσικής αστικής τάξης αλλά και ξένων κέντρων, είχε αναλάβει την εποχή εκείνη ο αλλήστου μνήμης Μπόρις Γιέλτσιν, πολιτικός μέντορας αργότερα του σημερινού προέδρου Πούτιν. Η ηγετική κλίκα των αντεπαναστατών, όχι μόνο αγνόησε επιδεικτικά τη βούληση του σοβιετικού λαού που στο δημοψήφισμα του 1991 είχε ταχθεί κατά 76% υπέρ της διατήρησης της ΕΣΣΔ, αλλά προχώρησε σε βίαιες πραξικοπηματικές ενέργειες που κορυφώθηκαν τον Οκτώβρη του 1993. 

Καθώς συμπληρώνονται 24 χρόνια από την επέλαση των τανκ στους δρόμους της Μόσχας, παραθέτουμε παρακάτω ένα συνοπτικό χρονικό των γεγονότων του 1993: 

21 Σεπτέμβρη 1993 – Ο Μπ. Γιέλτσιν υπογράφει το Προεδρικό Διάταγμα 1400, με το οποίο καταργεί το ρωσικό Κοινοβούλιο, το Συνέδριο των Λαϊκών Βουλευτών και το Ανώτατο Σοβιέτ (ΑΣ), ενώ παύει τα δικαιώματα των βουλευτών. Αργά το βράδυ, το Ανώτατο Σοβιέτ απαντά στην πρόκληση Γιέλτσιν και τον καθαιρεί από τα καθήκοντα του Προέδρου, με το σκεπτικό πως παραβίασε το Σύνταγμα. Στη θέση του, διορίζεται ο Α. Ρουτσκόι, έως τότε αντιπρόεδρος της χώρας.

 

22 Σεπτέμβρη 1993 – Εξω από το Κοινοβούλιο (το κτίριο του Ανωτάτου Σοβιέτ) αρχίζουν να συρρέουν χιλιάδες λαού, που τάσσονται ενάντια στις πραξικοπηματικές ενέργειες Γιέλτσιν. Ξεσπούν διαδηλώσεις σε Μόσχα, Λένινγκραντ και σε άλλες πόλεις της Ρωσίας. Ο Ρ. Χασμπουλάτοφ – πρόεδρος του ΑΣ, δίνει το βάρος στις αποφάσεις που θα πάρουν τα νομοθετικά όργανα των περιοχών της Ρωσίας. Ο Γιέλτσιν δίνει το βάρος στον έλεγχο των Ενόπλων Δυνάμεων.

23 Σεπτέμβρη 1993 – Το απόγευμα ξεκινούν στη Μόσχα οι εργασίες του Συνεδρίου των Λαϊκών Βουλευτών της Ρωσικής Ομοσπονδίας, με τη συμμετοχή 638 βουλευτών (από τους 941 εκλεγμένους). Ο Γιέλτσιν, που φαίνεται να ελέγχει τις βασικές λειτουργίες του κρατικού μηχανισμού, κόβει τις τηλεφωνικές επικοινωνίες του κτιρίου του ΑΣ. Οι πιστές στο ΑΣ αστυνομικές δυνάμεις και οι ομάδες αυτοάμυνας του ΑΣ που συγκροτήθηκαν από πολίτες εξοπλίζονται. Αργά τη νύχτα, γίνεται μια «περίεργη» επίθεση από ένοπλους στο Αρχηγείο των Ενόπλων Δυνάμεων της ΚΑΚ. Υπάρχουν τραυματίες κι ένας νεκρός. Η επίθεση χαρακτηρίζεται από το ΑΣ ως προβοκάτσια.

24 Σεπτέμβρη 1993 – Ο Γιέλτσιν, επωφελούμενος από την προβοκάτσια, προχωρεί στην περικύκλωση του κτιρίου του ΑΣ με αστυνομικές δυνάμεις. Σε πολλές πόλεις της Ρωσίας, γίνονται διαδηλώσεις, ενώ στη Μόσχα οι διαδηλωτές συγκρούονται με την Αστυνομία. Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Ρωσίας ζητά «μηδενική λύση», δηλαδή την επαναφορά της κατάστασης που υπήρχε πριν το αντισυνταγματικό Διάταγμα Γιέλτσιν.

25 Σεπτέμβρη 1993 – «Μάχη» για τον έλεγχο των περιοχών της Ρωσίας. Τα νομοθετικά όργανα σε 75 από τις 89 περιοχές της Ρωσίας υποστηρίζουν το ΑΣ. Ο Γιέλτσιν προχωρά σε «ξήλωμα» όσων εκ των περιφερειαρχών διαφωνούν μαζί του. Οι εκπρόσωποι 28 περιοχών απειλούν να αρχίσουν την παρακράτηση της αποστολής των φόρων προς την κεντρική κυβέρνηση, εάν ο Γιέλτσιν δεν αναιρέσει το πραξικόπημα.

Τα οδοφράγματα της λαϊκής αντίστασης μπροστά απ’ το κτίριο του Ανώτατου Σοβιέτ.

26 Σεπτέμβρη 1993 – Στο Λένινγκραντ πραγματοποιείται Σύνοδος εκπροσώπων 46 περιοχών της Ρωσίας. Οι περισσότεροι τάσσονται ενάντια στη διάλυση του Κοινοβουλίου. Πραγματοποιούνται μαζικές αντιπροεδρικές διαδηλώσεις σε πολλές πόλεις της Ρωσίας, ενώ στη Μόσχα οι υποστηρικτές του Γιέλτσιν επίσης πραγματοποιούν συγκέντρωση.

27 Σεπτέμβρη 1993 – Ο Γιέλτσιν απορρίπτει την έκκληση του Συνταγματικού Δικαστηρίου και εκπροσώπων 60 περιοχών της Ρωσίας, που πρότειναν τη «μηδενική λύση». Οι διαδηλωτές στη Μόσχα συγκρούονται με την Αστυνομία και για λίγο καταφέρνουν να «σπάσουν» το στρατιωτικό κλοιό του κτιρίου του ΑΣ.

28 Σεπτέμβρη 1993 – Δυνάμεις Αστυνομίας και Στρατού ενισχύουν την περικύκλωση του ΑΣ και υψώνουν γύρω από αυτό συρματοπλέγματα. Η κυβέρνηση απαγορεύει την έκδοση της εφημερίδας «Ναρόντναγια Πράβντα» του Κομμουνιστικού Εργατικού Κόμματος Ρωσίας (ΚΕΚΡ) και της εφημερίδας «Ντιεν» της λεγόμενης πατριωτικής αντιπολίτευσης. Νέες συγκρούσεις διαδηλωτών και Αστυνομίας στη Μόσχα, όπου τραυματίζονται πάνω από 200 διαδηλωτές, μερικοί άντρες των ρωσικών ΜΑΤ, ενώ σκοτώνεται ένας αξιωματικός του Στρατού, που συντρίφτηκε από όχημα της Αστυνομίας.

29 Σεπτέμβρη 1993 – Η κυβέρνηση στέλνει τελεσίγραφο, ζητώντας την αποχώρηση από το κτίριο του ΑΣ, τόσο των βουλευτών, όσο και των ένοπλων υπερασπιστών του ΑΣ, που τους υπολογίζει έως 2 χιλιάδες άντρες.

30 Σεπτέμβρη 1993 – Το Συνταγματικό Δικαστήριο κι οι εκπρόσωποι 60 περιοχών της Ρωσίας ζητούν να σταματήσει ο αποκλεισμός του Κοινοβουλίου από τις στρατιωτικές δυνάμεις κι επιμένουν να εφαρμοστεί η «μηδενική λύση». Το κέντρο της Μόσχας, για άλλη μια φορά, μετατρέπεται σε χώρο οδομαχιών.

1 Οκτώβρη 1993 – Το ΑΣ και οι υπερασπιστές του αρνούνται να παραδώσουν τα όπλα, με αντάλλαγμα την επαναφορά στο κτίριο του ρεύματος, της θέρμανσης και των τηλεπικοινωνιών. Νέες συγκρούσεις Αστυνομίας και διαδηλωτών στη Μόσχα.

Το κτίριο του Ανώτατου Σοβιέτ στις φλόγες, 4 Οκτώβρη 1993.

3 Οκτώβρη 1993 – Η διαδήλωση που είχε προγραμματιστεί από την «Εργαζόμενη Ρωσία» πριν ακόμη την υπογραφή του διατάγματος Γιέλτσιν με κοινωνικο-οικονομικά αιτήματα, παίρνει χαρακτήρα αντι-δικτατορικό, υποστήριξης του ΑΣ. Ξεσπούν συγκρούσεις μεταξύ χιλιάδων διαδηλωτών και αστυνομικών και στρατιωτικών δυνάμεων. Οι διαδηλωτές σπάνε τα μπλόκα και το απόγευμα μπαίνουν στον προαύλειο χώρο του κτιρίου του ΑΣ κι ενώνονται με τις ένοπλες ομάδες αυτοάμυνας του ΑΣ. Οι αστυνομικές και στρατιωτικές δυνάμεις υποχωρούν. Από το κτίριο της γειτονικής δημαρχίας της Μόσχας ρίχνονται «τυφλοί» πυροβολισμοί προς τους διαδηλωτές. Ομάδα ένοπλων υπερασπιστών του ΑΣ κάνει έφοδο στο κτίριο της δημαρχίας και μετά από σύντομη μάχη αφοπλίζει και συλλαμβάνει ορισμένους ενόπλους. Στην ηγεσία του ΑΣ κυριαρχεί ευφορία, αφού καταφθάνουν πληροφορίες πως μεγάλες στρατιωτικές μονάδες περνούν ή ήδη κιόλας πέρασαν στο πλευρό του ΑΣ. Ο Α. Ρουτσκόι από το μπαλκόνι του ΑΣ δίνει το σύνθημα της αποστολής ένοπλων διαδηλωτών στο κτίριο της ρωσικής τηλεόρασης, με στόχο να καταληφθεί το κτίριο και να ενημερωθεί για τις εξελίξεις και τις θέσεις του ΑΣ ο ρωσικός λαός. Εκατοντάδες διαδηλωτές, ένοπλοι και άοπλοι, ξεκινούν με κάθε μέσο για το σταθμό της τηλεόρασης, ο οποίος όμως φρουρείται από τις ειδικές στρατιωτικές δυνάμεις της ομάδας «Αλφα». Μετά από αδιέξοδες σύντομες συνομιλίες με τους εκπροσώπους του ΑΣ, η ομάδα «Αλφα» ανοίγει πυρ στο «ψαχνό». Δεκάδες νεκροί και τραυματίες διαδηλωτές γύρω από το κτίριο της ρωσικής τηλεόρασης, που παύει τη μετάδοση του προγράμματός της. Αργά το βράδυ, ο Γιέλτσιν καταφέρνει να κινητοποιήσει περίπου 1.000 ένοπλους με πολιτικά (πρόκειται κυρίως για ιδιωτικούς αστυνομικούς, μπράβους και ανθρώπους του υποκόσμου), που συγκεντρώνονται έξω από το κτίριο του Δημοτικού Συμβουλίου της Μόσχας.

4 Οκτώβρη 1993 – Με το που περνάει η 01.00 π.μ., στο κέντρο της Μόσχας, αρχίζουν να εμφανίζονται τεθωρακισμένα οχήματα του ρωσικού στρατού και τανκ, που σιγά – σιγά λαμβάνουν θέσεις γύρω από το κτίριο του ΑΣ. Πρόκειται για ειδικές δυνάμεις του στρατού και των αλεξιπτωτιστών. Πριν ξημερώσει, αρχίζει η στρατιωτική επιχείρηση κατά του ΑΣ. Με ιδιαίτερη βαρβαρότητα και χρησιμοποιώντας κάθε είδους όπλα, οι δυνάμεις του Γιέλτσιν σφυροκοπούν το κτίριο του ΑΣ, που τυλίγεται στις φλόγες. Η αντίσταση των ένοπλων ομάδων των υποστηρικτών του ΑΣ θα διαρκέσει 10 ώρες. Επίσημα οι νεκροί, αρχίζοντας από το απόγευμα της 3ης Οκτώβρη, είναι 147, οι τραυματίες 600, κι άλλοι τόσοι οι συλληφθέντες. Ορισμένες φήμες όμως μιλούν για πάνω από 1.000 νεκρούς, ενώ κάτοικοι γειτονικών σπιτιών κάνουν λόγο για εκτελέσεις των αφοπλισμένων υπερασπιστών του ΑΣ σε μικρό γήπεδο που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από το κτίριο του ΑΣ. Γιατροί των «πρώτων βοηθειών» επιβεβαιώνουν πως πολλοί νεκροί είχαν πιστάγκωνα δεμένα τα χέρια τους.

Αστυνομικές δυνάμεις συγκρούονται με διαδηλωτές που αρνούνται να υποκύψουν στο αντεπαναστατικό πραξικόπημα.

5 Οκτώβρη 1993 – Ο Γιέλτσιν, με διάταγμά του, απαγορεύει την κυκλοφορία 10 ακόμη εφημερίδων της αντιπολίτευσης. Απαγορεύεται επίσης η δράση δεκάδων κομμάτων κι οργανώσεων, όπως η δράση του ΚΕΚΡ, της «Εργαζόμενης Ρωσίας», του Μετώπου Εθνικής Σωτηρίας, της Κομσομόλ, που σύμφωνα με τις αρχές είχαν ηγετικά στελέχη τους, τα οποία συμμετείχαν στις αιματηρές μάχες. Σ’ αυτές τις δυνάμεις θα απαγορευτεί και η κάθοδος στις επόμενες βουλευτικές εκλογές. Επίσης απαγορεύεται η δράση σε κόμματα, όπως το ΚΚΡΟ, που, σύμφωνα με τις αρχές, μέλη τους συμμετείχαν στα γεγονότα, χωρίς όμως την έγκριση της ηγεσίας τους. Στη δεύτερη κατηγορία θα επιτραπεί αργότερα η συμμετοχή στις εκλογές. Με δήλωσή του στο «Ρ», ο Β. Τιούλκιν, ηγετικό στέλεχος του ΚΕΚΡ, σημειώνει: «Το κόμμα μας δεν είναι από εκείνα τα κόμματα που διαλύονται με διατάγματα».

6 Οκτώβρη 1993 – Η «διεθνής κοινότητα» εκφράζει την «ανακούφισή» της για την κατάληξη των γεγονότων, όπως και την υποστήριξή της προς τον Γιέλτσιν. Ο «Ρ» δημοσιεύει μιαν ακόμη ανακοίνωση του ΚΚΕ, με την οποία καταγγέλλεται το καθεστώς Γιέλτσιν, η κατάπνιξη της δημοκρατίας και του θεσμού του Κοινοβουλίου. Στην ανακοίνωση καυτηριάζεται και η στάση των ΠΑΣΟΚ, ΝΔ και ΣΥΝ, που συντάχθηκαν με τον Γιέλτσιν για το «καλό της προώθησης των μεταρρυθμίσεων». Χαρακτηριστικά, ο ΣΥΝ για άλλη μια φορά επίσημα παίρνει «ίσες αποστάσεις» από το «θύμα» και το «θύτη», ενώ χαρακτηρίζει τους υποστηρικτές του Κοινοβουλίου ως «νοσταλγούς του παρελθόντος», ουσιαστικά υποστηρίζοντας τον Γιέλτσιν.

7 Οκτώβρη 1993 – Η «έπαρση» των υποστηρικτών του Γιέλτσιν είναι τέτοια, που ζητούν τη λήψη μέτρων ακόμη κι ενάντια σε εφημερίδες του …εξωτερικού, όπως ο «Ρ». Ο Γιέλτσιν προκηρύσσει εκλογές για το Δεκέμβρη, που θα διεξαχθούν σε κλίμα λογοκρισίας, αντικομμουνισμού και νοθείας. Μαζί εγκρίνεται και το νέο αστικό Σύνταγμα της χώρας. Για την έγκρισή του, απαιτούνταν η συμμετοχή τουλάχιστον του 50% των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους. Το ΚΕΚΡ καλεί σε αποχή, ενώ το ΚΚΡΟ συμμετέχει (και συγκεντρώνει ποσοστό 12,4%). Στις εκλογές και στο δημοψήφισμα η συμμετοχή φτάνει στο 54,37%, ενώ το υπόλοιπο 45,6% των ψηφοφόρων απέχει! Το 41,56% από αυτούς που συμμετείχαν ψήφισαν ενάντια στην έγκριση του νέου αστικού Συντάγματος! Δηλαδή, αυτό σημαίνει (ακόμη κι αν δεχτούμε πως δεν έγινε νοθεία στο δημοψήφισμα) πως το νέο αστικό Σύνταγμα της Ρωσίας, που ισχύει έως τα σήμερα, είχε (το 1993) την υποστήριξη του 31% των ψηφοφόρων, τη στιγμή που το υπόλοιπο 69% των Ρώσων πολιτών τάχθηκε, με τον έναν ή άλλο τρόπο, ενάντια σ’ αυτό.

Αξίζει να σημειωθεί πως αυτή η αντιπαράθεση Προέδρου – ρωσικού Κοινοβουλίου υπέβοσκε για αρκετούς μήνες και βέβαια δεν αφορούσε σε προσωπικές αντιπαλότητες, αλλά σε σοβαρές διαφωνίες γύρω από τους ρυθμούς της καπιταλιστικοποίησης της Ρωσίας. Ετσι, οι δυνάμεις, εσωτερικές κι εξωτερικές, που εξέφρασε ο Γιέλτσιν σ’ αυτήν τη σύγκρουση, ήθελαν με γοργούς ρυθμούς και χωρίς ενδοιασμούς να δώσουν τα μέσα παραγωγής στους λιγοστούς «μεγαλοκαρχαρίες» και, ταυτόχρονα, να ξεφορτωθούν καθετί που θύμιζε το σοσιαλισμό, ακόμη και το σύστημα των Σοβιέτ, που πλέον μόνο στο όνομα θύμιζε το προηγούμενο σύστημα. Οι δυνάμεις που συσπειρώθηκαν γύρω από το ΑΣ, μέσα κι έξω από αυτό, είχαν διαφορετικούς προσανατολισμούς. Υπήρχαν οι φιλοσοσιαλιστικές δυνάμεις, που είχαν την πλειοψηφία στους δρόμους, όσων ανθρώπων δηλαδή κινητοποιήθηκαν εκείνες τις ημέρες ενάντια στην αντισυνταγματική αυθαιρεσία του Γιέλτσιν και υπήρχαν και οι δυνάμεις που δε διαφωνούσαν με τη συνέχιση της καπιταλιστικοποίησης, αλλά ήθελαν αυτή να έχει πιο αργούς ρυθμούς και με «δικλείδες» κοινοβουλευτικού ελέγχου, αυτές οι δυνάμεις είχαν το έλεγχο της ηγεσίας του ΑΣ. Συνολικά όμως, οι δυνάμεις που ενώθηκαν γύρω από το ΑΣ, αν και είχαν διαφορετικές αφετηρίες και προσανατολισμούς, σ’ εκείνη τη δεδομένη ιστορική στιγμή υπερασπίστηκαν ορισμένες στοιχειώδεις αστικές ελευθερίες, που κουρελιάζονταν με το διάταγμα 1400 του Γιέλτσιν.

Πηγή χρονικού: Ριζοσπάστης, 5/10/2003.