Αργά ή γρήγορα...

Οι εικόνες της φλεγόμενης Παναγίας των Παρισίων σοκάρουν. Οπως σοκάρουν και οι καταγγελίες για την υποχρηματοδότηση, υποσυντήρηση και πλημμελή προστασία από τη γαλλική κυβέρνηση ενός τέτοιου μνημείου, με διεθνή ακτινοβολία, που έγινε στάχτη μέσα σε λίγες ώρες, από άγνωστη μέχρι στιγμής αιτία. Ενα μνημείο που άντεξε στο χρόνο, για σχεδόν χίλια χρόνια, καταστράφηκε στην εποχή μας, που υπάρχουν όλα τα μέσα για έγκαιρη πρόβλεψη και πρόληψη των κινδύνων που το απειλούν, σύγχρονες μέθοδοι προστασίας και συντήρησης.

Οπως φαίνεται, όμως, τίποτα απ' αυτά δεν υπήρξε στην περίπτωση της Παναγίας των Παρισίων, όπως και σε πολλές άλλες περιπτώσεις, όπου ο κρατικός σχεδιασμός για την προστασία μνημείων, περιουσιών, ακόμα και ανθρώπων, υποτάσσεται στη λογική του «κόστους - οφέλους».

Η Παναγία των Παρισίων, γνωστή και ως Νοτρ Νταμ, είναι ένα από τα πιο σπουδαία αρχιτεκτονικά μνημεία του γοτθικού ρυθμού και ένα από τα γνωστότερα αξιοθέατα της πόλης του Παρισιού. Η κατασκευή του ναού άρχισε το 1163 και αποπερατώθηκε περίπου το 1270, με διάφορες προσθήκες και παρεμβάσεις ανά τους αιώνες. Εχει 128 μέτρα μήκος, 2 κωδωνοστάσια ύψους 68 μέτρων, περίφημα γλυπτά και βιτρό. Εχει εμπνεύσει πολλούς λογοτέχνες, με κυριότερο τον Β. Ουγκώ, που έγραψε και το περίφημο ομώνυμο μυθιστόρημά του.

* * *

 

Οπως μπορεί κανείς να αντιληφθεί, οι απαιτήσεις συντήρησης ενός μνημείου τόσο παλιού και τόσο μεγάλου, με πολλά εύφλεκτα υλικά και άλλα που υπόκεινται στη φθορά του χρόνου, είναι πολύ μεγάλες. Αυτό μαρτυρά και η συζήτηση που έχει ξεκινήσει τα τελευταία τρία τουλάχιστον χρόνια, σύμφωνα με ξένα δημοσιεύματα, για τις σύνθετες ανάγκες που έχει η διάσωση του συγκεκριμένου αρχιτεκτονήματος, δεδομένης της φθοράς από το χρόνο, αλλά και από τον μεγάλο όγκο των επισκεπτών που δεχόταν κάθε χρόνο (13 εκατομμύρια).

Υπάρχουν για παράδειγμα επίμονες καταγγελίες ειδικευμένων επιστημόνων από το χώρο του πολιτισμού ότι «θα μπορούσαμε να είχαμε αποφύγει την καταστροφή». Δηλώνουν ότι «οι προδιαγραφές για τις εργασίες συντήρησης σε ιστορικά μνημεία ήταν ανεπαρκείς» και ότι έχει τεθεί κατά καιρούς η ανάγκη να ψηφιστούν νόμοι για την ολοκληρωμένη προστασία τους, χωρίς να έχουν προχωρήσει. Σε ρεπορτάζ του 2017 καταγράφονται προειδοποιήσεις της Αρχιεπισκοπής του Παρισιού, σύμφωνα με τις οποίες «η κατάσταση του καθεδρικού ναού της Παναγίας των Παρισίων έχει φτάσει σήμερα σε ένα στάδιο στο οποίο οι δομές του δεν θα μπορούν πια να διαδραματίσουν το ρόλο τους και θα απειλήσουν την ίδια τη σταθερότητα του μνημείου, χωρίς να μιλήσουμε για τον κίνδυνο οριστικής απώλειας του σκαλιστού διακόσμου».

Σύμφωνα εξάλλου με υπολογισμούς που βλέπουν το φως της δημοσιότητας μετά την καταστροφή, η Παναγία των Παρισίων χρειαζόταν 100 εκατ. ευρώ για να συντηρηθεί και το γαλλικό κράτος έδινε μόλις 2 εκατ. το χρόνο, ποσό που δεν κάλυπτε με τίποτα τις μεγάλες ανάγκες συντήρησης και αποκατάστασης ζημιών του μνημείου. Μ' αυτά τα δεδομένα, μια μεγαλύτερη ή μικρότερη καταστροφή ήταν σίγουρο ότι θα συνέβαινε αργά ή γρήγορα.

* * *

 

Λόγω της κρατικής υποχρηματοδότησης, τα τελευταία κυρίως χρόνια η συντήρηση του ναού είχε αφεθεί σχεδόν εξολοκλήρου στη συνδρομή ιδιωτών με χορηγίες. Εχει φτιαχτεί μάλιστα και ίδρυμα με την ονομασία «Φίλοι της Νοτρ Νταμ», με στόχο να προσελκύσει πλούσιους χορηγούς, κυρίως από τις ΗΠΑ.
Τα παραπάνω δεν αποτελούν γαλλική ...ιδιοτροπία. Σε κείμενο της ΕΕ από το 2014, με τίτλο «Προς μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της πολιτιστικής κληρονομιάς», τίθενται τα παρακάτω: «Οι δημόσιοι προϋπολογισμοί μειώνονται και ταυτόχρονα οι υψηλές τουριστικές εισροές έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Αυξάνουν τα έσοδα, αλλά και τις περιβαλλοντικές και φυσικές πιέσεις». Συνεχίζει ότι «η συμμετοχή των ενδιαφερόμενων φορέων του ιδιωτικού τομέα θα πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω» και καταλήγει ότι «το καλύτερο προσαρμοσμένο μοντέλο στη σύγχρονη Ευρώπη είναι η μεγαλύτερη συμμετοχή ιδιωτικού τομέα και κοινωνίας των πολιτών».

Επομένως, για την ΕΕ, η προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς επαφίεται στην «καλή προαίρεση» των ιδιωτών, στην εμβάθυνση της επιχειρηματικής λειτουργίας των μουσείων και των πολιτιστικών χώρων, στην «αυτοχρηματοδότησή» τους, μέσω και της διείσδυσης των επιχειρηματικών ομίλων εκεί που μυρίζονται κέρδη. Καθόλου τυχαία, αμέσως μετά την καταστροφή στο Παρίσι ξεκίνησε μια πλειοδοσία προσφορών από μονοπώλια της χώρας για την αποκατάσταση του καμένου μνημείου, που μετατράπηκε σε ντεκόρ για τη διαφήμιση της «φιλευσπλαχνίας» τους - φυσικά με το αζημίωτο...

Απ' ό,τι φαίνεται τα παθήματα δεν γίνονται μαθήματα, στο πλαίσιο μιας οικονομίας που λειτουργεί με κριτήριο το κέρδος και με την υποταγή της προστασίας πολιτιστικών μνημείων (όπως και της ζωής των ανθρώπων) σ' αυτό το κριτήριο. Ετσι, η αποκατάσταση και η περαιτέρω προστασία του μνημείου επαφίενται στη φιλανθρωπία των διαφόρων κερδοσκόπων, εκπροσώπων επιχειρηματικών ομίλων. Δηλαδή, αναζήτηση της λύσης στην ίδια κατεύθυνση που δημιούργησε το πρόβλημα. Πραγματικό αδιέξοδο...

Α. Π.

 

 

 

 

 

Ριζοσπάστης    Τετάρτη 17 Απρίλη 2019